Læknaneminn - 01.10.1991, Side 25

minnisskerðing, skyntruflanir, truflun áhreyfiþörf og
á svefn-vöku ferlinu. Valin voru fjögur atriði sem gáfu
hæsta forspárgildi og þau sameinuð í eitt samsett próf
fyrir óráð. Greiningin byggist þannig aðallega á
eftirtöldum fjórum atriðum: l.einkenni byrja
skyndilega og flökta yfir daginn, 2. athyglisskerð-
ingu, 3. hugsanabrenglun og 4. breytingu á
meðvitund. í rannsókn þar sem greiningarhæfni CAM
var athuguð var næmi þess 94-100%, sértækni
90-95%, jákvætt forspárgildi 91-94% og neikvætt
forspárgildi 90-100%. Þannig að CAM er sértækt,
næmt, ábyggilegt og fljótlegt til að greina óráð (3).
Skoðun
Skoða þarf sjúking vel og má byrja að skoða
hann úr fjarlægð á meðan viðtali stendur. Hvernig
svarar sjúklingur spurningum sem fyrir hann eru
lagðar og hvernig er rödd hans? Er hann sofandalegur,
liggur hann stjarfur eða meðvitundarlítill? Sýnir hann
óeðlilega hreyfiþörf svo sem eirðarleysi, skjálfta eða
hikandi hreyfingar? í framhaldi af því skal svo gera
almenna líkamsskoðun (5). Gera þarf góða skoðun á
taugakerfi í leit að breytingum í miðtaugakerfi en
orsakir fyrir óráði er oft að finna þar. Það getur verið
að sködduð svæði í heila valdi einungis vitsmuna-
skerðingu en ekki lömunum eða skyntapi. Athuga þarf
vel hvort um er að ræða sýkingar, t.d. í þvag-, kyn- eða
öndunarfærum. Einnig skal leita eftir hjartsláttar-
truflunum, hjartabilun eða hjartadrepi. Skoðun á kvið
getur leitt í ljós bráða sjúkdóma sem ekki eru þekktir
áður, t.d. þvagteppu. Endaþarmsskoðun getur gefið
vísbendingar um hægðatregðu sem gæti verið orsök
óráðsins. Lífsmörk skulu tekin og blóðþrýstingur
liggjandi og standandi. Sjúklingurinn skal einnig
hitamældur og þá má ekki gleyma að athuga hvort um
hypothermiu er að ræða (10).
Rannsóknir
Þær rannsóknir sem gera skal fara að sjálfsögðu
eftir þeirn upplýsingum sem áður hafa komið fram við
sögu og skoðun. Mikilvægt er að athuga blóðstatus,
elektrolýta, blóðsykur, kreatinin, sökk og þvagstatus.
I þeim tilfellum sem greining er erfiðari skal einnig
panta röntgenmynd af lungum, hjartalínurit, Mg++,
Ca++, fosfór og blóðgös. TSH, B]2 og fólínsýra geta
einnig verið hjálpleg. Auk þess má mæla þunga
1. Skyndilegt upphaf og flökt einkcnna
Upplýsingar um þetta fást yfirleitt hjá aðstandandum eða hjúkrunarfólki og á þá að spyrja eftirfarandi spurninga: Eru
merki um skyndilega breytingu á vitsmunum sjúklings frá því sem eðlilegt getur talist? Eru einkennin (ef svarið er já)
flöktandi yfir daginn, þ.e. koma og fara, eða aukast og minnka?
2. Athyglisskerðing
Á sjúklingur í erfiðleikum með að beina athyglinni í ákveðna átt, missir auðveldlega athyglina eða á erfitt með að
fylgjast með samræðum.
3. Brengluð hugsun
Virðist hugsun sjúklings vera óskipulögð eða hugsanaferillinn brenglaður, sem kemur fram með ruglingslegu og
tilgangslausu tali, flæði óljósra og órökréttra hugmynda eða skiptir hann oft um umræðuefni?
4. Breytilegt meðvitundarstig
Ef eftirfarandi spumingu er svarað öðruvísi en “vakandi” telst það jákvætt merki: Hvemig myndir þú lýsa
meðvitundarástandi sjúkiingsins? (vakandi (eðlilegt), hátt örvunarstig (hyperalert), daufur (mókir, vaknar
auðveldlega), liggur stjarfur (erfitt að vekja) eða í dái (ekki hægt að vekja)).
Mynd 3. The Confusion Assessment Method (CAM) (3).
LÆKNANEMINN 2 1991 44. árg.
23