Læknaneminn - 01.10.1991, Blaðsíða 59

Svo að vikið sé aftur sérstaklega að líkingunni
við fósturþróun má nefna vaxtarþáttinn “insulin-like
growth factor II” (IGF-II). Þessi vaxtarþáttur virðist
vera mikilvægt vaxtarhonnón í fóstrinu og finnst
mikið af honum í fósturvefjum og blóði nýbura. Þessi
vaxtarþáttur virðist vera aukinn í sumum
krabbameinum og hefur t.d. fundizt verulega aukinn
(50-100 falt) í ristilkrabbameini santanborið við
eðlilegan ristilvef (Lambert etal. 1991)
2. Samloðunarþættir
Þegar vefir og líffæri eru að myndast á
fósturskeiði fara frumurnar að tjá á yfirborði sínu
breytilegt mynztur af svokölluðum samloðunar-
þáttum (cell adhesion molecules - CAM) eftir því sem
þær raða sér saman. Af samloðunarþáttum eru nú vel
skilgreindir 3 meginflokkar (sjá Alberts et al, 1989):
i. Samloðunarþættir, sem eru skyldir immúnó-
glóbúlínum (og þarmeð vefjaflokkasameindum)
að gerð. Þessar sameindir birtast mjög snemma í
fósturþróun og má nefna t.d. N-CAM á taugavef
og Ng-CAM á gliavef sem koma við sögu í
myndun taugakerfisins.
ii. Svokölluð cadherin sem þurfa Ca++ til að bindast.
Þau birtast seinna á losturskeiði en þeir sem fyrst
voru nefndir og er þau síðan að finna í
fullmynduðum þekjuvef. Dæmi er E-cadherin,
öðru nafni uvomorulin, sem er hluti af tengingu
milli þekjufrumna í beltistengjum.
iii. Svokölluð integrin, sem öll virðast greina þriggja
amínósýruröðina Arg-Gly-Asp. Þau eru ekki eins
mikið kennd við myndun vefja á fósturkeiði og
hinar gerðimar tvær. Sum integrin eru geymd í
blóðflögum og taka þátt í blóðstorknun, en önnur
gegna hlutverki við að tengja frumur við undirlag
svo sem grunnhimnu og enn önnur tengja
tímabundið saman frumur ónæmiskerfisins.
Ekki er mikið þekkt enn um hugsanleg afbrigði
í tjáningu samloðunarþátta við myndun krabbameins,
ennokkurdænti máþótínatil: Lengi hafamennþekkt
svokallað “carcino-embryonic antigen” - CEA-, sem
finnst m.a. í sermi sjúklinga með ristilkrabbamein.
Þegar farið var að rannsaka gerð þess kom í ljós að hún
var dæmigerð fyrir samloðunarþátt af ætt
immúnóglóbúlína. A fósturskeiði finnst CEA á
þekjufrumum í göm þar sem frumumar snertast,
sérlega meðan þekjan er ennþá marglaga. I einlaga
þekju fullmyndaðrar gamar er CEA horfið að mestu
Mynd 2 a-b. Samanburður á frumuútliti og frumuskipulagi í beinni rækt úr illkynja vef og eðlilegum. a) Rækt úr
brjóstakrabbameini. Uppröðun þekjufrumanna er óskipuleg, þær loða ekki vel saman, eru óreglulegar að lögun, sumar
tvíkjamaog margarmeð stórum blöðrum. b) Rækt úreðlilegum vef úr sama brjósti sýnirskipulegaflákaaf reglulega útlítandi
luminal þekju ásamt aflöngum myo-þekjufrumum, sem eru heldur lausar tengdar.
LÆKNANEMINN 2 1991 44. árg.
57