Læknaneminn - 01.10.1991, Síða 73

12. Vaccines meningococciques, lre edition. Institut
Merieux.
13. Galazka A. Meningococcal disease and its control with
meningococcal vaccines. Update. Bull Wld Hlth Org 60: 1-
7, 1982.
14. Frasch CE, Chapman SS. Classification of Neisseria
meningitidis group B intodistinct serotypes. III Application
of a new bactericidal inhibition technique to distribution of
serotypes among cases and carriers. J Inf Dis 127:149-154,
1973.
15. Abdillahi H. Monoclonal antibodies and Neisseria
meningitidis. Typing and subtyping for epidemiolocgical
surveillance and vaccine development. Thesis. Utrecht
1988.
16. Poolman JT. Meningococcal vaccines í: Meningococcal
infection. Review article. Ed. Duerden BI. J Med Microbiol
36: 161-187, 1988.
17. BjuneG, Hpiby EA,Grpnnesby JKet al.; Effectof outer
membrane vesicle vaccine against group B meningococcal
disease in Norway. Lancet,338: 1093-96, 1991.
Kristín E. Jónsdóttir
Bóluefni gegn Haemophilus
influenzae
Haemophilus influenzae (H. influenzae) er lítil,
staflaga, gramneikvæð baktería sem Pfeiffer gaf þetta
nafn árið 1892 af því að hann taldi hana vera orsök
inflúensu. En sama ár ritaði Pfuhl grein í þýskt
læknatímarit um H. influenzae sem orsök fyrir
heilahimnubólgu („purulent leptomeningitis”).
Reyndist hann hafa rétt fyrir sér, H. influenzae er
ein algengasta orsök heilahimnubólgu af völdum
baktería hjá börnum að 5 ára aldri. Meginhluti
bamanna sýkist á fyrsta og öðru aldursári. Þessi
baktería er einnig vel þekkt að því að valda
blóðsýkingu samfara sýkingum í öðrum líffærum en
heilahimnu (s.s. húðnetju.barkakýlisloki, liðum o.fl.)
hjá sama aldurshópi.
Upp úr 1930 voru tvær mikilvægar uppgötvanir
gerðar um H. influenzae. Aðra þeirra gerði Pittman en
hún aðgreindi 6 mismunandi gerðir(types) af stofnum
H. influenzae sem hún kallaði a, b, c, d, e og f. Hún
sannaði enn fremur að gerð b var sú sem langoftast ol I i
framantöldum sýkingum í börnum. Skiptingin
byggist ámismunandi fjölsykrungum íhjúp (capsule)
þessara 6 gerða. Hjúpsykrungur b reyndist vera
polvribophosphate (PRP). Hina uppgötvunina gerðu
Fothergill og Wright en þeir athuguðu drápsáhrif
(bactericidal power) blóðvatns úr börnum á
mismunandi aldri á H. influenzae b og fundu að
blóðvatn úr yngstu bömunum hafði ekki drápsáhrif en
með hækkandi aldri jukust líkur á að blóðvatn úr þeim
dræpi bakteríuna. Þeir gátu sér þess til að mótefni
vantaði í yngri bömunum og sannaðist sú tilgáta síðar.
Flest böm hafa lág mótefni frá móður fyrstu
ævimánuðina síðan verða þau mótefnalaus en með
aldrinum aukast mótefnin smám saman og er
meginhluti barna kominn með verndandi mótefni um
5 ára aldur.
Árið 1944 tókst Alexander og samstarfs-
mönnum að sýna fram á, að umrædd mótefni voru
fyrst og fremst gegn hjúpsykrung H. infiuenzae b.
Um 1970 þegar bóluefni úr hjúpsykrungum
meningókokka voru að koma í notkun var farið að
vinna að þróun bóluefnis úr PRP. Á næstu árum fóru
fram prófanir á hvatningu PRP til mótefnamyndunar
(immunogenicity studies) (1,2)
Á árunum 1974-1975 fór fram umfangsmikið
vemdarpróf (efficacy trial) á PRP bóluefni í
Finnlandi. Var bóluefnið gefið tæplega 50.000
bömum áaldrinum 3ja mánaða til 5 ára. Jafnstórhópur
á sama aldri fékk bóluefni úr hjúpsykrungum A stofns
meningókokka og nýttust hópamir sem samanburðar-
hópar hvor við annan til mats á vernd hvors bóluefnis.
Fylgst var með 1000 bömum hvað aukaverkanir
varðaði og voru þær vægar, helst roði og bólga á
stungustað, stöku börn fengu hita en ekki yfir 38.5.
PRP bóluefnið reyndist ekki veita börnum yngri en 18
mánaða vemd gegn H. influenzae b sýkingum þrátt
fyrir endurgjöf (booster) 2-3 mánuðum eftir fyrsta
skammt. Hjá bömum yfir 18 mánaða aldri reiknaðist
vernd um 80-90% á árinu eftir bólusetninguna. (3)
Þetta bóluefni var síðan prófað víða í Bandarfkjunum
og fékk markaðsleyfi þar 1985 fyrir börn frá 18
mánaða aldri. Vemd var þó ekki talin örugg fyrr en við
LÆKNANEMINN 2 1991 44. árg.
71