Læknaneminn - 01.04.1997, Qupperneq 24

Magnús Páll Albertsson
gigt valdi þarna vandræðum og eru sjúklingarnir þá
yngri en ella (Helgi Jónsson og félagar; Hypermobility
associated with osteoarthritis of the thumb base: a clin-
ical and radiological subset of hand osteoarthritis;
Annals of the Rheumatic Diseases 1996;(55):540-3.)-
Óþægindi sem sjúklingar kvarta undan eru verkur
yfir þumalrótinni, oft með þrota og einnig minnkuð
gripgeta handarinnar. Sérhvert grip þar sem þumallinn
grípur á móti hinum fingrunum reynir nefnilega mik-
ið á þennan lið. Þannig er ekki óalgengt að sjúklingar
eigi í erfiðleikum með að lyfta upp mjólkurfernu,
pönnu o.þ.h. Gefur auga leið að slík einkenni geta ver-
ið til mikilla vandræða fyrir sjúldingana einkum þegar
það er haft í huga að sjúkdómurinn er oft í báðum
höndum.
Hér er óstöðugleiki í liðnum oft áberandi í myndinni
og „subluxerar" hann gjarnan einkum við átök. Því get-
ur spelkumeðferð oft hjálpað ef einkenni eru lítil og er
til nolckuð úrval af tilbúnum umbúðum á þumalrótina,
bæði mjúkum og hörðum. Halda þær þumlinum í frá-
færslu (abductio) og gera liðinn stöðugri við átök.
Einnig geta steragjafir í liðinn eða bólgueyðandi töflur
oft hjálpað, a.m.k. tímabundið. Þegar gigtin hefur ver-
ið lengi til staðar gerir „aðfærslu-kreppa“ (adductions
kontraktura) ástandið enn verra þar sem greip handar-
innar minnkar til muna.
Aður en við förum að velta fyrir okkur aðgerðar-
möguleikum skulum við líta aðeins nánar á útbreiðslu
þessa sjúkdóms í hendinni. Eins og sést á mynd 1, ligg-
ur geirstúfsbein (trapezium) á milli grunnsins á mið-
handarlegg I (basis á metacarpus I) og bátsbeins
(scaphoideum) og þar við liggur einnig geirstúflings-
bein (trapezoideum). Liðirnir á svæðinu eru TMC, ST
og STT eins og sýnt er á myndinni. Oftast situr slit-
gigtin íTMC liðnum en getur getur einnig kornið fram
í ST liðnum, ýmist með TMC eða, eins og sjaldnar er,
einum sér. Slitgigt í STT liðunum getur einnig komið
fram en er venjulega ekki flokkuð með þumalrótargigt
og ekki eins algeng.
Ef gigtin er einungis í TMC liðnum og sú meðferð
sem þegar er búið að nefna ekki hjálpar nægilega, er
staurliðsaðgerð þar sem TMC liðurinn er festur oft
besta lausnin. Gefur hún venjulega sterkt og sársauka-
laust grip. Ef gigtin er hins vegar bæði í TMC og ST
liðunum, eða eins og sjaldnar er, aðeins í ST liðnum,
hefur reynst betur að fjarlægja geirstúfsbeinið og leggja
í staðinn niður sinabút. Er þetta sýnt á mynd 2 þar sem
5TT
Mynd 1:
Afstaða beina og
liða í
þumalrótinni.
(S=scaphoideum,
T=trapezium,
T d=trapezoideum,
MCI=metacarpus I)
notaður er hluti FCR sinarinnar. Dregur aðgerðin
gjarnan nafn sitt af því hvaða sin er notuð og hefi ég
mesta og besta reynslu af „APL plastik“ þar sem hluti af
sin langa þumalfráfæris (APL = abductor pollicis
longus). Einnig er sin FCR (sveifarlægur úlnliðsbeygir
= flexor carpi radialis) notuð af mörgum („Weilby
plastik“) eða ECRL (langi sveifarlægi úlnliðsréttir =
extensor carpi radialis longus). Er viðkomandi sin þá
bæði notuð til að gefa grunni miðhandarleggs I stöðug-
leika og til að fylla upp tómarúmið eftir geirstúfsbeinið
á meðan það síðan fyllist af örvef. Ef gigtin er í STT
liðunum er venjulegast valið að gera þá liði að staurlið-
um („STT artrodesa“).
Samanburður á þessum meðferðarmöguleikum leið-
ir í ljós að brottnám geirstúfsbeins og sinaflétta gefur
LÆKNANEMINN
22
1. tbl. 1997, 50. árg.