Úrval - 01.01.1971, Side 34

32
ÚRVAL
anna fyrir að þakka, að 5. ágúst
1963 var undirritaður í Moskvu
samningur um bann við tilraunum
með kjarnavopn í lofti, í geimnum
og neðansjávar, m. ö. o. á þeim
sviðum þar sem dreifing geisla-
virkni er, þegar allt kemur til alls,
hættulegust fyrir líf manna og
heilsu. Ekki leið nema ár þangað
til Læknavísindaakademían sov-
ézka staðfesti, að samanlögð geisla-
virkni úrkomu hefði minnkað
hundraðfalt í samanburði við tíma-
skeið tilrauna með kjarnavopn.
Samt hefur bann við tilraunum
með kjarnavopn í þrem löndum að-
eins að nokkru leyti dregið úr hætt-
unni á geilsavirknimengun í höf-
um. Önnur uppspretta slíkrar meng-
ungar er ennþá óafgreidd, og fer
hún reyndar í vöxt með ári hverju.
EITRAÐIR ÍSÓTÓPAR
Um tveggja áratuga skeið hafa
kjarnakljúfar verið að störfum í
mörgum löndum heims. Þegar þeir
eru að störfum, er áhrifum ýmissa
efna beint á það kjarnaeldsneyti,
sem notað hefur verið, í því skyni
að byggja aftur upp úran og plú-
toníum, og við það tekur vatnið
sem notað er til kælingar á kjarna-
ofnunum til sín vissa geislavirkni.
Með hverju ári eykst notkun
geislavirkra ísótópa í iðnaði og
landbúnaði, í læknisfræði og við
margvísleg vísindastörf. Þar með
fer geislavirkni umhverfisins einn-
ig í vöxt.
Hvernig er unnt að bregðast við
síaukinni mengun við þessar að-
stæður?
Þegar á íjötta áratugnum var
tekið að leita að ódýrustu aðferð-
um til að losna við geislavirkan úr-
gang. Ákveðið var að sökkva hon-
um niður á hafsbotn á þeim svæð-
um þar sem talið var að vatnið yfir
þeim yrði hreyfingarlaust.
Stungið var upp á því, að breyta
í ruslahauga fyrir geislavirkan úr-
gang djúpum sprungum á botni út-
hafa, einkum Kyrrahafs, þar sem
dýpið er njeira en 6000 metrar.
Ymsir erlendir sérfræðingar héldu
því fram, að geislavirk úrgangs-
efni á slíkum svæðum mundu ekki
komast upp á yfirborðið fyrr en
eftir mörg þúsund ár. En eins og
víðtækar rannsóknir sovézkra vís-
indamanna á djúpum Kyrrahafs
hafa leitt í ljós, blandast sjávarlög-
in vel í lóðréttri stefnu og því
munu geislavirk úrgangsefni berast
upp á yfirborðið eftir aðeins nokk-
ur ár.
Eigendur kjarnorkufyrirtækja
fengu mætur á öðru svæði á heims-
höfum þar sem næst var og ódýr-
ast að sökkva úrgangsefnunum.
Hér er átt við norðurhluta Atlanz-
hafsins. Þar hefur þegar verið
sökkt hundruðum þúsunda smá-
lesta af geislavirkum úrgangsefn-
um.
Hreinlætislöggjöf Sovétríkjanna
kveður á um hámarksinnihald
geislavirkra efna í úrgangi sem
berst í vatnskerfið, og er fyrir-
tækjum þá gert skylt að hreinsa
vandlega úrgangsefnin. Hins vegar
kveða hreinlætislög í Bandaríkjun-
um og Bretlandi aðeins á um há-
marksmagn geislavirkni í hverju
vatnsbóli. Þetta leyfir eigendum
fyrirtækja að skjóta sér undan