Úrval - 01.01.1971, Side 51

49
ER VER.IÐ AÐ SVIPTA NÚTÍMAMENN ...
um, sem hafa hingað til ekki verið
fáanlegir. í augum alls konar töl-
fræðinga og þeirra, sem sjá um
hvers kyns opinberar skrár, þjóð-
félagsfræðinga, lögreglu og skipu-
lagssérfræðinga á vegum ríkisins
hefur tölvan verið alveg sérstök
uppfylling drauma, stútfullra af
hvers kyns upplýsingum, eins kon-
ar Upplýsingavalhöll, þar sem allt
það, sem vitað er um allt og alla,
skyldi geymt á suðandi rafsegul-
böndum. En þessi draumur sér-
fræðinganna fyllti líka frjálslynt
fólk og ýmsa þingmenn skelfingu.
Það kom fram uppástunga um slíka
Upplýsingamiðstöð ríkisins árið
1967, en hún var kveðin niður af
miklum krafti.
En samt hafa hinar ýmsu deild-
ir, stofnanir, nefndir og ráð ríkis-
stjórnarinnar, allt frá þeim lægstu
til hinna æðstu, einmitt unnið að
því að tengja saman upplýsingar
tölva sinna og mynda úr þeim einn
samhangandi vef. 25 fylki annars
vegar og Ríkisskattstofan hins veg-
ar skiptast á tölvuskattaupplýsing-
um um einstaklinga og fyrirtæki.
Giæpaupplýsingamiðstöð Banda-
ríkjanna veitir lögregluyfirvöldum
í 49 fylkjum og flestum stórborg-
um þjónustu sína. Ríkisskattstofan
fær 25.000 upplýsingaskýrslur á ári
frá lánstraustsupplýsingaskrifstof-
um í einkaeign. Arthur Miller,
lagaprófessor við Michiganháskóla,
sem fæst nú eingöngu við að vernda
rétt manna til raunverulegs einka-
lífs, hefur þetta að segja í þessu
efni: „í raun og veru hefur Upp-
lýsingamiðstöð ríkisins þegar hafið
starfsemi sína.“
f stjórnarskránni sjálfri er ekki
minnzt sérstaklega á neinn rétt
manna til þess að fá að hafa einka-
líf sitt í friði. En árið 1965 kvað
Hæstiréttur upp þann úrskurð, að
slíkur réttur væri í rauninni fólg-
inn í ýmsum réttindum, sem mönn-
um eru tryggð með Mannréttinda-
yfirlýsingunni. Hann ógilti því lög,
sem sett höfðu verið af þingi
Connecticutfylkis, en samkvæmt
þeim skyldi bannað að veita upp-
lýsingar um getnaðarvarnir. ,,Sú
hugmynd, að fólk eigi skilyrðis-
laust að fá að vera í friði með
einkalíf sitt, er draumórakennd,"
segir Charles Fried, prófessor við
lagadeild Harvardháskólans. ,,Það
eru ýmsar tegundir upplýsinga,
sem voru alls ekki veittar áður en
verður nú skyndilega að veita.“ Það
er staðreynd, að í flóknu þjóðfé-
lagi getum við ekki tekið skynsam-
legar stefnuákvarðanir, án þess að
upplýsingar séu fyrir hendi.
ÓAFMÁANLEGAR
UPPLÝSINGAR
Kjarni máls þessa er sá, hvort
Bandaríkjamenn hafi ekki sætt sig
of auðveldlega við hina vafasömu
kosti símahlerana og annarra hler-'
ana, geysilega ýtarlegra spurninga-
lista um persónuleg efni og einka-
líf manna og aðra nýtízkulega inn-
rásarseggi í friðhelgi einkalífsins.
Þetta er flókið viðfangsefni. Það er
ekki um einhvern snilling að ræða,
sem skeytir saman allar fáanlegar
upplýsingar um menn í einhverjum
illum tilgangi. En samt er það eðli
stofnana sem slíkra, bæði ríkis-
stofnana og einkastofnana, að nota