Goðasteinn - 01.06.1983, Side 59

Alþýðufræðsla á 19. öld
Danski lýðháskólakennarinn Holger Kjær frá Askov
heimsótti ísland árið 1929 til að gera könnun á gam-
alli íslenskri alþýðumenningu. Tíminn var góður til slíkr-
ar rannsóknar, fjöldi íslendinga var þá ofan moldar sem
aldrei hafði komið nálægt skólagöngu í nokkurri mynd
nema ef telja skyldi fermingarundirbúning. Holger Kjær
tók saman spurningaskrá um þetta efni og nefndi hana:
„Hið gamla, íslenska þjóðaruppeldi". Var hún prentuð á
Akureyri 1929. Margir ágætir menn svöruðu spurninga-
skránni. Ritgerðasafnið var svo hjá Holger Kjær þar til
hann lánaði það Magnúsi Gíslasyni skólastjóra Norræna
lýðháskólans í Kungálv í Svíþjóð í aðfangasöfnun hans
til doktorsritgerðar um íslensku kvöldvökuna, skóla æsk-
unnar á liðnum tímum. Ritgerðasafn Holgers Kjær er nú
í eigu Pjóðháttadeildar Pjóðminjasafns íslands.
Holger Kjær heimsótti í íslandsferð sinni Brúnir undir
Eyjafjöllum, en þar var þá eitt mesta menningarheimili
í austanverðri Rangárvallasýslu hjá þeim feðgum Vigfúsi
Bergsteinssyni og Sigurði Vigfússyni og fjölskyldum
þeirra, bókakostur meiri en víðast hvar annarsstaðar á
bændasetrum og víðsýni í hugsun til allra átta.
Vigfús á Brúnum var fæddur 18. febrúar 1863, sonur
Bergsteins Einarssonar á Seljalandi undir Eyjafjöllum
og Ingveldar Einarsdóttur frá Lambafelli. Hann ólst upp
á Tjörnum og Fitjarmýri undir Eyjafjöllum hjá föður
sínum og stjúpu, Önnu Porleifsdóttur, er reyndist hon-
um eins og góð móðir. Hann giftist 1886 Valgerði Sigurð-
Goðasteinn
57