Goðasteinn - 01.06.1986, Síða 12

í þessum sama dómi kemur og fram að Árni bróðir Jóns hefur
legið fyrir dauðanum 1594 og dáið fátækur frá ómyndugum börn-
um. Sala Árna og Guðnýjar á eignarjörð sinni Söndum er því vitni
um efni sem voru að ganga til þurrðar. Föðurnafn Árna og Jóns
gæti bent til ættar Ásmundar Þorleifssonar lögréttumanns á
Stórólfshvoli. Sem best gætu þeir verið synir hans utan hjónabands,
en um þetta brestur allar heimildir. (Alþingisbækur íslands, I, bls.
173—176).
Einar Eyjólfsson, sem keypti Sandaaf Árnaog Guðnýju um 1590
var sonur Eyjólfs Eiríkssonar frá Eyvindarmúla í Fljótshlíð, en
Eiríkur afi hans var bróðir Sesselju á Seljalandi og síðar á Núpi.
Sandar komust því aftur í eigu Dalverjaættar. Þrúður Björnsdóttir
frá Espihóli í Eyjafirði færði Sanda í bú manns síns FJákonar
Hannessonar sýslumanns á Skammbeinsstöðum í Holtum, en þau
giftust 1689. Sýslumaður hafði bú á Söndum jarðabókarárið 1709.
Öll torfan var þá talin 20 hundruð. Býlin á henni voru þá fimm,
Fornusandar, Hjáleigusandar, Helgubær, Stekkjartún og Rotin.
Um Fornusanda, Hjáleigusanda og Stekkjartún getur þess að þau
liggi undir spjöllum af sandságangi og þó dýpst tekið í árinni um
Stekkjartún. Talið var að öll býlin til samans fóðruðu 25 kúa þunga,
2 hesta og 22 lömb. Búfénaður var þó drjúgum meiri og hefur
vetrarbeit verið notuð eftir föngum. Graslendi Sandatorfu hefur
líklega þá verið um einum þriðja meira en um aldamótin 1900.
Jarðabókin getur þess að útræði hafi „hér mikið verið fyrir
nokkrum árum, en hefur aflagst vegna atorkuleysis og fólkseklu!’
Líklegt er þó að Hákon sýslumaður og húsfrú Þrúður hafi átt út-
gerð á þessum tíma í Þorgeirsvörum, enda skipsáróður kvöð land-
seta. Heitið Fornusandar á byggðu býli vekur umhugsun. Venjulega
er forskeytið forni notað um aflagða byggð. Einn merkur fræði-
maður hugði að heitið Fornusandar hefði orðið til þegar býlið
Sandar fór að partast sundur í hjáleigur og forskeytið þá notað til
þess að greina fornbýlið frá yngri býlunum. Hér kemur Tómas
Sveinsson aftur til hjálpar. Frumbréf hans frá 1639 var fúið og að
nokkru ólesandi er sr. Þorvaldur Böðvarsson í Holti afritaði það
1831 en við vistasíu Brynjólfs Sveinssonar biskups í Holti 1662
hefur það verið lagt fram óskert. Til þess er vitnað um fjörumörk
10
Goðasteinn