Goðasteinn - 01.06.1986, Side 26

Búskapur
Helgi Jónasson frá Skammadal í Mýrdal og Guðlaug Sigurðar-
dóttir frá Steinum fluttu að Helgusöndum árið 1920 og bjuggu þar
til 1935. Undir jörðina lágu þá Syðri-Rot og var eigandinn hinn
sami að þáðum lendunum. Helgusandar voru að gömlu mati 375
álnir, Syðri-Rot 325 álnir. Jarðarafgjaldið var 5 fjórðungar af
smjöri, 2 ær loðnar og lembdar og 2 gemsar og skyldi því komið út
til Vestmannaeyja landsdrottni að kostnaðarlausu. Helgi tók við 12
kvíildisám við komuna á jörðina. Við brottför frá Helgusöndum
hafði hann greitt landsdrottni 350 kg af smjöri og 90 sauðkindur í
landskuldir. Þetta voru sömu kjör og flestir leiguliðar bjuggu þá
við.
Helgusandar áttu enga góða kosti til þrunns að bera, hvorki
slægjur né hagbeit og hlunnindi ekki nema ef vera skyldi lítilfjörlegt
leiguliðagagn af Sandafjöru. Brá Helga við slægjulandið sem hann
hafði vanist um nokkur ár í Steinum og Berjaneskoti undir Eyja-
fjöllum. Hann sagðist hafa borið niður á 8 stöðum er hann hóf slátt
á Helgusöndum 1920 og fannst helst hvergi slægt, landið upp til
hópa berjur og þýfi og hentaði betur smáslægum mönnum en stór-
slægum, en allt komst þetta þó upp í vana. Fyrsta sumarið fékk
Helgi af heimatakinu 13 hesta sem áttu að teljast taða. Utan túns
fékkst kúahey með því einu að rekja sig í slætti eftir stararkeldum
og halda heyinu sér í hirðingu. Heimatakið var girt framan bæjar
með einum gaddavírsstreng á hlöðnum vörðum, ofan bæjar var
skurður og girt við hann með einum gaddavírsstreng. Þetta átti að
teljast griphelt en hélt að vonum ekki á sauðfé.
Þau hjón færðu frá 16 ám um sumarið, 8 struku frá kvíum og
nýttist ekki meira af þeim til mjólkur sumarlangt. Þau færðu frá
næstu ár, mest frá 30 ám, allt til 1931. Kvíærnar mjólkuðu til
jafnaðar einn pott á dag og kvíamjólkin var helmingi fitumeiri en
kúamjólkin. Þetta var mesti styrkurinn við að safna í smjörgjaldið.
Rjómabú var starfandi uppi við Hofsá á Seljalandi en engin tök
voru á að senda rjóma þangað, leigurnar urðu að ganga fyrir öllu.
Hagalömbin voru jafnan rekin inn fyrir Stórhöfða í Seljalands-
heiði. Á móti hagagöngunni kom það að Seljalandsbændur sóttu
24
Goðasteinn