Læknablaðið - 01.04.2023, Síða 14

182 L ÆKNABL AÐIÐ 2023/109
R A N N S Ó K N
Ekki var teljandi munur á hópunum eftir aldri en dreifing á
aldri í hópunum tveimur við síðustu innlögn þátttakenda var
sambærileg. Miðgildi aldurs beggja hópanna var á bilinu 35-45
ár og í báðum hópum eru flestir á aldrinum 18-29 ára og fækk-
aði í báðum hópunum með aldri.
Þegar þjóðerni er skoðað í heildarúrtaki á rannsóknar-
tímabilinu var hlutfall þeirra með erlent ríkisfang 8,5%.
Hlutfall þátttakenda með erlent ríkisfang í hópi 1 var hærra
en þeirra með erlent ríkisfang í hópi 2 (14,2% í hópi 1 og 7,9%
í hópi 2). Hópar 1 og 2 voru marktækt ólíkir varðandi þjóð-
erni þegar prófað var með Fisher-prófi. Gagnlíkindahlutfall
erlendra (íslenskir ríkisborgarar viðmiðshópur) = 1,93 (95% ör-
yggisbil = 1,4-2,64), p=0,00006.
Miðað var við fyrstu greiningu við hverja innlögn en þátt-
takendur í báðum hópum geta átt margar innlagnir og fyrsta
greining getur breyst milli innlagna. Því er fjöldi fyrstu grein-
inga meiri en fjöldi þátttakenda. Þegar hóparnir tveir voru
bornir saman kom fram að þátttakendur í hópi 1 voru hlut-
fallslega oftar með geðrofssjúkdóma (F20-F29) en þátttakendur
í hópi 2 (33,6% í hópi 1 og 11,8% í hópi 2) og voru hlutfallslega
sjaldnar með kvíða og streituraskanir (F40-F49) en þátttak-
endur í hópi 2 (3,1% í hópi 1 og 18,8% í hópi 2). Algengustu
greiningarnar hjá hópi 1 voru geðrofssjúkdómar (F20-F29) og
lyndisraskanir (F30-F39) en hjá hópi 2 voru það fíknisjúkdómar
(F10-F19) og lyndisraskanir (F30-F39).
Þegar meðaltal koma í bráðaþjónustu, innlagna og legudaga
er skoðað sést að í hópi 1 voru fleiri komur í bráðaþjónustu
(12,7 í hópi 1 og 8,3 í hópi 2), fleiri innlagnir (5,6 í hópi 1 og
2,2 í hópi 2) og fleiri legudagar (126,8 í hópi 1 og 32,3 í hópi 2)
á hvern þátttakanda en í hópi 2. Þátttakendur í hópi 1 komu
1,46 sinnum (95% öryggisbil 1,42-1,51, p<0,00001) oftar á bráða-
móttöku en þátttakendur í hópi 2, þeir áttu 2,68 sinnum (95%
öryggisbil 2,58-2,77, p<0,00001) fleiri legudaga og höfðu að
jafnaði 3,97 sinnum (95% öryggisbil 3,94-4,00, p<0,00001) fleiri
legudaga en hópur 2. Hafa þarf í huga að um 5 ára tímabil er
að ræða og að ekki er tekið tillit til þess hvenær þátttakendur
greindust með sinn geðsjúkdóm fyrst eða hvenær fyrsta inn-
lögn á sjúkrahús átti sér stað.
Umræða
Umfang nauðungarlyfjagjafa
Niðurstöður sýna að 9,9% sjúklinga á geðdeildum Landspít-
ala fengu nauðungarlyf á árunum 2014-2018. Flestir þessara
sjúklinga fengu 1-4 nauðungarlyf og mest notuðu lyfin voru
Haloperidolum og Lorazepam. Athyglisvert er að 1% sjúklinga,
eða 11% hóps 1, fengu 50% allra nauðungarlyfja, sem bendir
til þess að þessir sjúklingar hafi verið með bæði alvarleg og
bráð sjúkdómseinkenni. Hlutfall nauðungarlyfjagjafa var lágt
í samanburði við niðurstöður erlendra rannsókna sem sýna
hlutfall nauðungarlyfjagjafa að meðaltali 2,5% í Hollandi5,
9% í Noregi7 og 15% í Sviss.6 Mikilvægt er að hafa í huga að í
flestum löndum eru einnig notaðir fjötrar með ólum og belt-
um, sem ekki er gert á geðdeildum á Íslandi. Einnig eru víða
Mynd 1. Hlutfall nauðungarlyfjagjafa hjá hópi 1 eftir A)
tíma sólarhrings, B) vikudegi, C) mánuði. Svartar línur
eru heildarmeðaltal og litaðar línur eru árleg meðaltöl.