Læknaneminn - 01.04.2021, Blaðsíða 56

Læknaneminn54
Malta
Á Möltu voru sett lög um kynvitund, kyn-
tjáningu og kyneinkenni árið 2015. Þar er
ólöglegt fyrir lækna og aðra sérfræðinga
að framkvæma meðferðir eða aðgerðir
sem úthluta kyni eða fela í sér inngrip
á kyneinkennum barns ef hægt er að
fresta henni þar til viðkomandi getur
gefið samþykki. Lögin hafa hlotið mikla
athygli. Þau hafa verið nefnd í tilmælum
alþjóðastofnana sem möguleg fyrirmynd en
takmörkuð reynsla er af þeim.1
Portúgal
Ný löggjöf var sett í Portúgal árið 2018 sem
hefur vakið athygli alþjóðastofnana. Þar
eru verulegar takmarkanir settar á læknis-
meðferðir á börnum með ódæmigerð kyn-
einkenni. Lögin hafa þó hlotið gagnrýni,
meðal annars af því að meðferðir eru leyfðar
eftir að kynvitund barns er tilkomin þrátt
fyrir óskýran mælikvarða um kynvitund.
Einnig hefur það verið gagnrýnt að lögin
kunni að fela í sér hættu á að börn fái ekki
nauðsynlega heilbrigðisþjónustu vegna
þessara miklu takmarkana og vegna þess að
ekki er gerð sérstök krafa um málsmeðferð
til að leiða afstöðu barns í ljós með sjálf-
stæðum hætti.1
Norðurlöndin
Í Danmörku má ekki framkvæma skurð -
aðgerðir á börnum nema læknis fræði leg
ástæða sé til staðar, samkvæmt upp-
lýsingum frá danska heilbrigðis ráðu-
neytinu. Allar aðgerðir kre$ast samþykkis
frá 15 ára aldri en fyrir þann aldur skal
fara eftir vilja barns. Læknir skal ræða alla
mögu leika og ákvarðanir við $ölskyldu
viðkomandi einstaklings með ódæmigerð
kyn einkenni og skal barn eða ungmenni fá
að vera með í ráðum í samræmi við aldur
og þroska. Óheimilt er að gera aðgerðir sem
byggjast aðallega á útlitslegum þáttum.
Í Finnlandi er stefna ríkisstjórnarinnar
að styrkja réttindi barna með ódæmigerð
kyn einkenni. Einnig er stefnt að því að
banna ónauðsynlegar skurðaðgerðir á
kyn færum ungbarna vegna útlits. Rætt
hefur verið um mögulega löggjöf um
læknis fræðilega nauðsynleg inngrip en
skiptar skoðanir eru innan finnska lækna-
samfélagsins.
Í Svíþjóð gáfu stjórnvöld nýlega út nýjar
klínískar leiðbeiningar um ódæmigerð
kyn einkenni fyrir heilbrigðisstarfsfólk.
Þar er lögð áhersla á aðhaldssemi við val á
meðferðum í tengslum við skurðaðgerðir á
kyn færum og kynkirtlum áður en ein-
staklingur getur veitt samþykki. Þá má
samkvæmt leiðbeiningunum í undan-
tekningar tilvikum framkvæma skurðaðgerð
á sníp og/eða ytri kynfærum og leggöngum.1
Samantekt
Nýleg breyting á lögum um kynrænt sjálf-
ræði felur í sér aukna vernd fyrir börn sem
fæðast með ódæmigerð kyneinkenni. Með
þeim er tryggt að óafturkræfar aðgerðir
verði almennt ekki framkvæmdar á börnum
sem geta ekki sjálf tekið ákvarðanir um
slíkar aðgerðir. Frá þessari meginreglu er þó
að finna undantekningar í þeim tilfellum
þar sem heilsufarslegar ástæður kre$ast
þess að aðhafst sé, en einnig í þeim tilfellum
þegar barn fæðist með stutta þvagrás eða
vanvöxt á typpi.
Heimildir
1. Forsætisráðuneyti Íslands. Tillögur
starfshóps um málefni barna sem
fæðast með ódæmigerð kyneinkenni;
Skýrsla. Stjórnarráðið, Reykjavík
2020. https://www.stjornarradid.
is/library/04-Raduneytin/
ForsAetisraduneytid/Sk%C3%BDrsla%20
starfsh%C3%B3ps_180920_
loka%C3%BAtg%C3%A1fa.pdf
2. Lög um breytingu á lögum um kynrænt
sjálfræði, nr. 80/2019 (ódæmigerð
kyneinkenni).
3. Lög um kynrænt sjálfræði nr. 80/2019
4. Kitty Andersen. Skilgreining á hugtakinu
Intersex samkvæmt Intersex samtökum.
Júní 2021
5. Chan, YM og Levitsky, LL. Evaluation
of the infant with atypical genital
appearance (difference of sex
development). UpToDate. Hoppin AG.
2021.
6. Frumvarp til laga um breytingu á lögum
um kynrænt sjálfræði nr. 80/2019
(ódæmigerð kyneinkenni). Þingskjal
721,151. Löggjafarþing 22. mál: kynrænt
sjálfræði (ódæmigerð kyneinkenni).
„Nýleg breyting á lögum
um kynrænt sjálf ræði felur
í sér aukna vernd fyrir börn
sem fæðast með ódæmigerð
kyneinkenni.“