Skógræktarritið - 15.10.2000, Síða 106

í yndisskógi má oft fella mörg tré til þess að svona prýðitré fái notið sín. Mynd: höf-
undur.
miklu máli. Þar sem gróðursett
hefur verið þétt, getur verið rík
ástæða til að grípa snemma inn í,
eða þegar trén eru í eins til
þriggja metra hæð. Á þessu stigi
falla ekki til nýtanlegar viðaraf-
urðir, en sé um sígræn tré að
ræða má hugsanlega nýta trén
sem jólatré. Einnig kemur til
greina að stinga upp tré og flytja
en það verður sjaldnast gert í
stórum stíl. Erlendis ergerður
skýr greinarmunur á grisjun í
ungskógi og grisjun sem gefur af
sér viðarafurðir. Grisjun í
ungskógi nefnist í sænsku röjning
og í norsku avstandsregulering. Vel
mætti hugsa sér að nefna þessa
aðgerð gisjun en nota orðið grisjun
þegar um timburskóg er að ræða.
í háborg skógræktar á íslandi,
Fljótsdalshéraði, tala menn
reyndar um bilun í stað gisjunar.
Áhrif grisjunar
Áhrif grisjunar á skóginn eru
margvísleg. Þegar nytjaskógur er
grisjaður eru tré sem eru gölluð
felld og bestu afurðatrén skilin
eftir. Úrvalið hefur því jákvæð
áhrif og vaxtargeta svæðisins
deilist á færri og verðmætari tré
, sem vaxa þvf meir, þótt heildar-
viðarvöxtur breytist oftast lítið.
Tré skógarins verða heilbrigðari
ef vaxtarrými þeirra er hæfilegt.
Við grisjunina fellur til mikið af
lífrænum efnum, aðallega í formi
greina, blaða eða nála. Þegar þau
taka að rotna, brotna þau að lok-
um niður í næringarefni sem trén
og botngróðurinn geta nýtt sér.
Ef þéttleiki hefur verið tekinn að
hamla þvermálsvexti trjánna, þá
tekur hann mikinn kipp eftir grisj-
un. Spilað er á tímasetningu og
tíðni grisjana. Markmiðið er ann-
ars vegar að takmarka greinavöxt
og þvermál greina og hins vegar
að hindra of miklar sveiflur í
þvermálsvexti bolsins.
f yndisskógi eru aðrir þættir en
viðargæði og afköst ráðandi. Hér
gildir að hafa sem mestan fjöl-
breytileika bæði innan teiga og í
skóginum f heild. Ef við lítum
fyrst til heildarinnar þá má hugsa
sér að sumstaðar fái hvert tré að
njóta sín án mikillar samkeppni.
Krónur trjánna fái að breiða úr
sér. Annars staðar getur farið vel
á því að skógurinn sé þéttur. Vel
fer á því að hafa rjóður á stöku
stað, einkum með því að halda
upprunalegum rjóðrum við. Fjöl-
breytileika innan reita má auka
við með því að fella drottnandi
tegundir og opna fyrir þeim sem
minna er af eða eiga í vök að
verjast. Birki, víðir og reyniviður
eru tegundir sem oft spretta upp
af sjálfsdáðum í skjóli barrtrjáa
og við grisjunina eflast þær til
muna. Tré sem teljast gallagripir
í viðarskógi geta verið eftirsókn-
arverð í útivistarskógi. Krónumik-
il tré eins og t.d. birki, ösp, lerki,
og skógar- og lindifura, njóta sín
vel fái þau vaxtarrými.
Grisjun hvort sem er í timbur-
eða yndisskógi virkar vel á
botngróður. Við fáum mikla
aukningu í grösum og blómum,
auk þess sem ný kynslóð trjáa
sprettur gjarnan upp. Hrafna- og
bláklukkur og blágresi eru dæmi
um tegundir sem breiða úr sér í
opnum skógarbotni. Ekki má
gleyma sveppunum, en margir
eftirsóttustu matsveppirnir
kunna vel að meta rotmassann
sem til fellur við grisjun. Eins
verður aðgengi um skóginn betra
og með því að komast inn á milli
trjánna upplifir fólk skógarum-
hverfið í nýrri vídd.
Snögg umskipti ljósskilyrða
geta skaðað trén, t.d. við mjög
róttæka grisjun eða ef þéttur trjá-
skermur er felldur ofan af lág-
vaxnari skógi. Sagnir eru til um
að gamlir birkiskógar, sem ekki
hafa verið nýttir lengi, hafi maðk-
fallið eftir grisjun. Svo virðist
sem maðkaplága komi upp í kjöl-
far grisjunar á birkiskógi sem er
kominn af léttasta skeiði og orð-
inn feyskinn og veiti eftirstand-
andi trjám náðarhöggið5.
Fleiri hættur steðja að þegar
skógar eru grisjaðir. Á það sér-
staklega við ef seint er brugðist
við og trén hafa staðið þétt um
árabil án þess að sjálfgrisjun hafi
átt sér stað. Trén hafa þá veikan
stofn og rótarfestan er takmörk-
5 Baldur Þorsteinsson, Haukur Ragnarsson og
Snorri Sigurðsson skógfrœðingar, munnlegar
fieimildir.
102
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2000