Skógræktarritið - 15.05.2002, Page 58

Mynd 9: Grímstorfan.
Grímstorfa í Fellahreppi á Héraði er ágætt dæmi um hvernig landinu er eiginlegt að
líta út. Eyþór Einarsson" skrifaði grein í Ársritið árið 1979 eftir að hafa heimsótt
torfuna tvisvar sinnum. Hann segir frá því að þar séu birki og reynir allt að 6 m á
hæð og undirgróður mikill og blómlegur. Hann skráði 66 tegundir blómplantna og
byrkninga í torfunni. Mynd: Sig.A.
Almennt gildir sú regla að
fæðuval grasbíta er valbundið
meðan úr nægu er að velja. Allra
best finnst sauðkindum að bíta
nýgræðing og plöntur í miklum
vexti. Undirritaður hefur reynslu
af að þær bíta frekar áborið birki f
góðum vexti en óáborið birki í
litlum vexti.
Náið samband er á milli
neðan- og ofanjarðarhluta
gróðurs. Við beit getur rótar-
kerfið minnkað og ef beitin er of
mikil leiðir það til varanlegrar
gróðurrýrnunar. Gróðurrýrnunin
getur svo leitt til jarðvegseyðingar.
Ræturnar eru þá hættar að binda
jarðveginn og hann verður
eyðingaröflum eins og vindi og
vatni að bráð.17 Ávelgrónu
landi getur verið erfitt fyrir
kindurnar að komast að
vaxtarbroddi einkímblöðunga
(grös og hálfgrös) enda er hann
neðst hjá þeim. Auðveldara er
að bíta vaxtarbrodda stórra
tvíkímblöðunga (tré, runnar og
blómplöntur) en þar er hann efst.
Því er það svo að bragðgóðar
blómplöntur vfkja úr beitilandinu
fyrirgrösum, hálfgrösum, lyngi
og lágvöxnum eða jarðlægum
beitarplöntum. Þannig hefur
frjósamt blómlendi breyst f
áranna rás f ófrjóa þursaskeggs-
móa eða önnur rýr gróðurlendi,
sem einkennast af
plöntum sem
þola vel beit eða
inn á milli auðna og rofsvæða,
sem að meinalausu mætti nýta
til beitar.
Þar sem land er svo illa farið að
það hefur breyst í auðn ætti ekki
að vera nein beit. Þar sem
sauðféð velur nýgræðinginn þá
stöðvast sjálfgræðslan. Góð ár
nýtast ekki þegar sauðféð
fjarlægir næringarforðann
jafnóðum. Beitin kemur f veg fyrir
eðlilega fræmyndun plantna,
fjarlægir lífræn efni sem þær hafa
aflað svo þau nýtast ekki
vistkerfinu og minnkar
renglumyndun landnema-
plantnanna. Örfoka land er
óviðunandi ástand sem ekki ber
að viðhalda, heldur bæta. Öll
beit á slíkum svæðum er ofbeit
og ætti ekki að viðgangast.35
Kostnaður við sauðf járrækt
Víðast hvar í hinum vestræna
heimi er landbúnaður styrktur af
opinberu fé. Líklegt er að svo
verði enn um sinn, bæði hérlendis
og erlendis. Árið 2001 greiddu
íslendingarkr. 4.399,- á
greiðslumark. Samkvæmt því fá
sauðfjárbændur heildargreiðslu
upp á rúmlega 1,7 milljarð á ári
fyrir það eitt að eiga kindur.56 Við
beinu styrkina
Örfoka land er óviðunandi leggjast óbeinir
ástand sem ekki ber að viðhalda, styrkir. Þar er m.a.
plöntum sem
sauðfé sneiðir hjá.
Auðveldara er að
komast í nýgræðing á
rýru landi og lítt grónu, einkum
þegar líður á sumarið. Gróður fer
þá að vaxa hærra til fjalla og má
þá gjarnan sjá hvernig sauðféð
fylgir honum upp eftir hlíðunum.
Einnig sækja kindurnar af vel
gróna landinu á illa gróna landið,
ef þær geta, til að eiga
auðveldara með að ná í
prótínríkan nýgræðinginn. Þessi
hegðun veldur því að illa farið
beitiland á erfitt með að gróa
upp, þó að vel gróin svæði séu
heldur bœta. Öll beit á slíkum um að ræða ýmsan
svœðum er ofbeit og œtti kostnað sem af
ekki að viðgangast. sauðfjárræktinni hlýst,
en lendir ekki á þeim sem
hirða tekjurnar. Verða hér nefnd
fáein dæmi, en af nógu er að taka.
1. Smölun heimalanda. Víða
viðgengst það enn að
landeigendur eru skikkaðir til að
smala heimalönd sfn launalaust
fyrir sauðfjárbændur. Ef þeir
gera það ekki má sekta þá. Að
vísu hefur umboðsmaður
Alþingis dregið f efa að það sé
löglegt55 en þetta hefur tíðkast
lengi. Sem dæmi má nefna að
56
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2002