Skógræktarritið - 15.10.2014, Síða 64

SKÓGRÆKTARRITIÐ 201462
Sögulegt ágrip - Árin 1905-1958
Eftirtekt vekur þegar horft er til Skrúðs úr fjarska hve
hann stingur í stúf við umhverfið. Sá sem ekki þekkir
til spyr. Hvernig má það vera að garðinum var valinn
staður hér afsíðis og hvergi í tengslum við byggt
ból? Flestir garðar, nánast undantekningarlaust, eru
ræktaðir við þéttbýli eða byggð. En hér rís Skrúður
eins og klettur úr sjó í brekkurótum snarbrattrar
gróðursnauðrar fjallshlíðar. Þetta er meðal annars
sérstaða garðsins, ásamt mörgum öðrum þáttum.
Hinar fastmótuðu hugmyndir stofnandans um Skrúð
hafa einnig markað honum sérstöðu frá upphafi; að
nota garðinn í fræðsluskyni og hafa um leið áhrif á
samfélagið.16 Slík hugsun rennir stoðum undir þann
þankagang og hugsun sem ríkti og mótaði aldamóta-
kynslóðina þegar straumar frelsis, menntunar og
lýðræðis vöktu menn til bjartsýni og athafna.
Rétt er að nefna að saga garðsins er vel þekkt vegna
dagbókar séra Sigtryggs Guðlaugssonar, stofnanda
garðsins, sem ásamt uppdrætti af garðinum er
merkileg heimild um fyrstu fjörutíu starfsárin. Þar
segir Sigtryggur meðal annars: „Þess vegna leyfi ég
mér að vona, að gróið hafi hér ofurlítil sönnunargrein
þess, að unnt er „að klæða landið“,, betur en gert hefir
verið til nýliðinna tíma, og njóta ávaxta af því, þegar
tími er til kominn“. i
En allt um það. Garðurinn tók breytingum og
mótaðist stöðugt á þeim fjörutíu árum sem stofn-
andinn fjallar um í sinni samantekt. Segja má að
Sigtryggur hafi stöðugt verið leitandi og skapandi í
ætlunarverki sínu. Garðurinn stækkaði eftir því sem
ráðrúm gafst og ýmsar nýjungar komu fram sem ekki
höfðu sést hér á landi og má þar t.d. nefna gosbrunn
og hjartahliðið, sem var aðalinngangur í garðinn,
flúrað myndum og tilvitnun úr Kórintubréfi Biblíunnar:
„Maðurinn sáir og plantar - Guð gefur ávöxtinn“.
Þá er bogi hvalbeina úr hvalveiðistöð Norðmanna
í Höfðaodda sem reist voru í garðinum um 1930
einstakur. Um svipað leyti var reist gróðurhús sem
bætti uppeldi og ræktun.20 Aðrar nýjungar voru t.d.
fyrsta skipulagða tjaldsvæði landsins en auk þess er
margt sem rennir stoðum undir að Sigtryggur hafi
haft umgjörð erlendra garða sem hann heimsótti að
fyrirmynd.15
Viðleitni Sigtryggs að betrumbæta árangurinn af
ræktuninni með því að mæla og meta árangur af
starfinu er einnig eftirtektarverð. Þar er um að ræða
vísindalega nálgun sem fáir leiddu hugann að á þeim
tíma. Gróður jarðar var honum alltaf hugleikinn og
var hann sífellt að afla og færa nýjar tegundir gróðurs
í garðinn. Hann kallaði hinar erlendu urtir systur
íslensku flórunnar. Alla tíð hélt hann góðu sambandi
við heimahagana þar sem starfaði öflugt ræktunar-
félag. Hann var félagsmaður í Ræktunarfélagi
Skrúður við Núp í Dýrafirði
Skrúður í brekkurótum. Mynd: BJ