Tímarit FHH - 01.09.1984, Blaðsíða 13

Guðrún Marteinsdóttir B.Sc. M.Sc.
Fræðsla fyrir fjölskylduna
Þessi grein hefur þríþættan til-
gang:
1) að örva umræðu um mikilvægi
fjölskyldunnar sem skjólstæð-
ings í heilbrigðisþjónustunni,
2) að vekja athygli á mikilvægi þess
að heilbrigðisfræðsla á ýmsum
vettvangi taki mið af fjölskyldu-
Iífi og
3) að útskýra hugmyndir er hjálpa
okkur til að líta á fjölskylduna
sem heild og skoða tengsl fjöl-
skyldulífs og heilbrigðis. Þær
hugmyndir má einnig skoða sem
grundvöll að mati okkar á þörf
fjölskyldunnar fyrir fræðslu.
Fjölskylduhugtakið
Fjölskyldan sem grundvallareining
mannlegra samfélaga varð til vegna
líffræðilegra, félagslegra og tilfinn-
ingalegra eiginleika mannsins. Ótal
skilgreiningar á fjölskylduhugtak-
inu hafa verið settar fram. Ég að-
hyllist þá skoðun að líta á fjölskyld-
una sem félagslegan hóp tveggja eða
fleiri einstaklinga sem tengdir eru
tilfinninga- og/eða ættarböndum,
hafa sérstök samskipti, oftast sam-
eiginlegt heimili um lengri eða
skemmri tíma og eru á einhvern hátt
hvor öðrum háðir um uppfyllingu
grundvallarþarfa. Þessa skilgrein-
Guðrún Marteinsdóttir
er dósent í hjúkrunarfræði við Háskóla
íslands. Hún lauk B.S. prófi í hjúkrun-
arfræði 1977 og prófi í uppeldis- og
kennslufræði 1978 frá H.í. M.S. prófi í
hjúkrunarfræði lauk hún 1980 frá
Boston University, með aðaláherslu á
heilsugæslu og kennslu. Guðrún hefur
verið fastur kennari við námsbraut í
hjúkrunarfræði frá 1980. Hún hefur
setið í fræðslunefnd. F.H.H. frá því
haustið 1983.
ingu á fjölskyldu tel ég nægilega
sveigjanlega til að ná yfir þau breyti-
legu sambýlisform sem finnast í
okkar vestrænu þjóðfélögum.
í lífi flestra er fjölskyldan horn-
steinn hamingju og jafnvægis. Við-
horf okkar og venjur hvað snertir
mataræði, reykingar, vímugjafa, lík-
amsrækt, hreinlæti og fleira tengt
heilbrigðum lifnaðarháttum mótast
talsvert gegnum reynslu okkar af
fjölskyldulífi. Ofannefnd atriði eru
öll að meira eða minna leyti tengd
orsakaþáttum algengustu heilbrigð-
isvandamála hérlendis. Augljóst er
því að heilbrigðisfræðsla verður oft-
ast á einhvern hátt að taka mið af
fjölskyldulífi.
Því er mikilvægt að heilbrigðis-
þjónustan skilgreini fjölskylduna
sjálfa sem skjólstæðing. Þróun síð-
ustu ára í laga- og reglugerðasetn-
ingu hvað varðar heilbrigðismál er
sem betur fer í þá átt. Húsnæðisekla
og skipulagning húsnæðis heilbrigð-
isstofnana hamlar því hinsvegar oft
að fjölskyldunni sem hóp sé sinnt
sem skyldi.
Fjölskyldulífog heilbrigði
Margar rannsóknir sem einkum
hafa verið gerðar á sviði félagsvís-
inda, gefa vísbendingar um áhrif
fjölskyldulífs á heilbrigði. Louis
Pratt kemst m. a. að þeirri niður-
stöðu gegnum rannsóknir sínar á
tengslum fjölskyldulífs og heilbrigð-
is, að fjölskyldan sé sjálfsagður vett-
vangur heilbrigðishvatningar og
fullfær um að uppfylla heilbrigðis-
þarfir meðlima sinna fái hún til þess
viðeigandi fræðslu, hvatningu og
aðstöðu. Pratt ásakar heilbrigðis-
þjónustuna fyrir að taka oft ráðin af
fjölskyldunni og fyrir að hundsa til-
vist hennar við skipulagningu
sjúkrastofnana og heilbrigðisþjón-
ustu.
Fróðlegt er að skoða þær athug-
anir sem gerðar hafa verið hérlendis
og gefa vísbendingu um eðli fjöl-
skyldulífs og áhrif þess á heilbrigði.
Tímarit Fhh
11