Tímarit FHH - 01.09.1984, Blaðsíða 30

(60 ára og eldri) teljast til 13.7
prósenta af íbúum heimsiris.
(Skýrsla alþjóðaráðstefnu um öldr-
unarmál, 1982).
Horfur íslendinga á löngum líf-
dögum eru hvað bestar hér í heimi
(Skeet, 1983) - og virðast glæstar -
þó nokkuð vilji vefjast fyrir mönn-
um, hvort nokkur sé sælli af slíkum
horfum. Mannfræðingurinn Cowgill
(1972) hefur leitt rök að því í ljósi
rannsókna sinna, að hlutverk og
staða aldraðra breytist kerfisbundið
í takt við nútímalífshætti á þann veg,
að nútímalífshættir hafi tilhneigingu
til þess að grafa undan stöðu og
hlutverki aldraðra í samfélaginu og
draga úr öryggi þeirra í þjóðfélags-
kerfinu.
Á ári aldraðra hér á landi 1982
hljóp mikill vöxtur í áætlanir og
framkvæmdir á ýmiss konar opin-
berum stofnunum öldruðum til
handa. (Ingibjörg R. Magnúsdóttir,
1982). Var það mál manna að slíkar
ráðstafanir væru til þess fallnar að
tryggja öryggi og velferð aldraðra. —
Það skal ekki véfengt, að þörf kunni
að vera fyrir aukið stofnanarými
fyrir aldraða, er hafi á boðstólum
mismunandi stig þjónustu og úm-
önnunar. En hitt er svo annað mál,
að sú spurning vaknar óneitanlega
hvort þessi byggingavakning endur-
spegli ekki það viðhorf og þá trú að
fólk komið á efri ár sé búið að vera —
því seu allar bjargir bannaðar og því
best komið á stofnun. Að vísu má
telja að lífsafkoma sé að marki
tryggð á stofnun, en sá meinbugur
fylgir slíkri lífsafkomu, að stofnun-
arvistun grefur enn frekar undan
stöðu og hlutverki einstaklingsins í
samfélaginu (Goffman, 1962) - og
gerir hlutdeild hans í þjóðfélags-
kerfinu lítils gilt - svo tæplega er
nokkur hólpinn inn á stofnun.
Þjóðfélagsfræðingurinn Carol
Estes (1981) undirstrikar að öldrun
sé ekki líffræðileg ummyndun held-
ur pólitísk ummyndun, sem heim-
færð sé upp á fólk eftir að ákveðnum
lífaldri hefur verið náð. - Estes
bendir á að aldraðir teljist til minni-
hlutahóps, sem geti litlu breytt hvað
snertir þjóðfélagsstöðu og aðstæður
aldraðra — þar sem vandamál þeirra
og nauðsynleg úrræði séu að mestu
skilgreind af þeim sem meira mega
sín í þjóðfélaginu. Mannfræðingur-
inn Margareth Clark (1972) hefur
Iýst ákveðnu menningarmynstri í
henni stóru Ameríku, sem geri það
að verkum að aldraðir eru dregnir í
dilk meðal þeirra er minna megi sín
- og séu í raun félagslegur fráviks-
hópur, þar sem gjaldgengir mann-
kostir s.s. fjör, þróttur, atvinnu-
TAFLA 1
Sveigjanlegir þættir öldrunar
gengi, félagsleg íhlutun og velmeg-
un séu sjaldan taldir öldruðum til
tekna, allra síst af öldruðum sjálf-
um, því viðhorf þjóðfélagsins er við-
tekið af hálfu hins aldraða (Clark
1973).
Hér að framan hefur mér orðið
tíðrætt um viðhorf og gildismat á
öldruðum í bandarísku þjóðfélagi
og kann einhver að spyrja, hvort slík
umfjöllun eigi nokkuð erindi til
okkar hér á hjara veraldar. Það má
um það deila, en þess skal getið, að
bandaríski þjóðfélagsfræðingurinn
Tomasson gerði nokkuð yfirgrips-
Kennimörk Einstaklingsbundin
öldrunar ákvarðanataka um
Bolmagn hjarta Hreyfiþjálfun, reykingabindindi
Tannhrörnun Tannvernd, hollt mataræði
Sykurþol viðhald kjörþyngdar, hreyfiþjálfun,
hollt mataræði.
Greindarpróf Þjálfun, virkni
Minni Þjálfun, virkni
Úrkölkun beina Hreyfiþjálfun (weight-bearing exercise)
hollt mataræði
Líkamlegt þol Hreyfiþjálfun, viðhald kjörþyngdar
Líkamlegt þrek Hreyfiþjálfun
Bolmagn lungna Hreyfiþjálfun, reykingabindindi
Viðbragðstími Þjálfun, virkni
Serumkólesteról Hollt mataræði, viðhald kjörþyngdar
hreyfiþjálfun
Félagsleg hæfni Virkni
Ellimörk húðar Sólgát
Efri mörk blóðþrýstings Hófleg saltneysla, viðhald kjörþyngdar,
hreyfiþjálfun
TAFLA 2
Ohagganlegir þœttir öldrunar
Hersli slagæðaveggja
Skýmyndun á augum (cataract formation)
Grámi hárs
Bolmagn nýrna
Þynning hárs
Fjaðurmagn húðar
HEIMILD:
Fries, J.F. & Crapo. L.M. Vitality and Aging. San Francisco:
W.H. Freeman and Company, 1981.
28
Tímarit Fhh