Tímarit FHH - 01.09.1984, Blaðsíða 16

Marga Thome M.Sc.
Foreldrafræðsla
Foreldrafrœðsla
Foreldrafræðsla er vel þekkt á ís-
landi í dag. Hún er veitt í vaxandi
mæli um allt land, eins og í ná-
grannalöndum okkar. Með for-
eldrafræðslu er annars vegar átt við
námskeið fyrir verðandi foreldra,
þar sem veittur er undirbúningur og
fræðsla varðandi meðgöngu, fæð-
ingu og umönnun barns, og hins
vegar lesefni, efni í fjölmiðlum og
myndefni af ýmsu tagi. í lögum um
ráðgjöf og fræðslu varðandi kynlíf
og barneignir og um fóstureyðingar
og ófrjósemisaðgerðir er kveðið á
um ráðgjöf og fræðslu varðaqdi
meðgöngu og barneignir.(1) Þar sem
mikil aukning hefur orðið í foreldra-
fræðslu sl. þrjá áratugi, sýnist mér
áhugavert að spyrja, hvort við get-
um lært eitthvað af þessari þróun
fyrir alla heilbrigðisfræðslu, sem er
viðfangsefni þessarar ráðstefnu? Til
að finna svar ætla ég að sundurliða
erindi mitt í eftirfarandi spurningar:
1. Hvað kom foreldrafræðslu af
stað?
2. Kemur hún til móts við
fræðsluþarfir verðandi for-
eldra?
3. Hefur hún hagnýtt gildi?
I. Flvað kom foreldrafrœðslu
afstað?
Hugmyndir manna um foreldra-
fræðslu eru örugglega ekki nýjar af
nálinni. En það var ekki fyrr en á
(
Marga Thome
er dósent við námsbraut í hjúkrunar-
fræði við H.í. Hún hefur kennt m. a.
fæðingarhjúkrun og rannsóknir í hjúkr-
un sl. 6 ár.
Hún stundaði hjúkrunarnám í Þýska-
landi og ljósmóðurfræði í Sviss. Hjúkr-
unarkennarapróf tók hún í Þýskalandi
og lauk M.Sc. prófi í hjúkrunarfræði í
Bretlandi 1977. Hún hefur starfað sem
hjúkrunarfræðingur og Ijósmóðir um
nokkurra ára skeið.
þessari öld að hún náði að breiðast
út í vestrænum löndum. Mest áhrif
þar hafði annars vegar kenning um
eðlilega fæðingu eftir Dick-Read,
enskan kvensjúkdómalækni, og hins
vegar útbreiðsla „psychophrophy-
laxis“ aðferðarinnar eftir franskan
fæðingarlækni, Ferdinand Lamaze
að nafni.
Dick-Read gerir í kenningu sinni
um eðlilega fæðingu ráð fyrir að
konur geti fætt börn sín án ótta eða
kvíða. Hann áleit að kvíði ylli
spennu og yki sársauka við fæðingu.
Til að eyða ótta og kvíða við hið
óþekkta, mælir hann með því að
verðandi mæðrum sé kennt hvernig
líkami þeirra starfar eðlilega í með-
göngu og við fæðingu, og hvaða til-
finningum þær geta átt von á sam-
fara líkamlegum breytingum.(2) Til
að slaka á spennu ætti að kenna
konum slökun og djúpa öndun.
Kona sem cr undirbúin samkvæmt
þessari aðferð ætti ekki endilega að
skynja mikinn sársauka við fæðingu.
Hulda Jensdóttir lýsir eðlilegri fæð-
ingu og slökun í bók sem kom út árið
1962. Þar segir hún: „Af fræðslu
kemur þekking og af þekkingu
sprettur andleg ró. Af rósemi and-
ans, friði huga og tilfinninga, leiðir
síðan líkamleg „afslöppun“ eða
slökun. Líkamleg ró og slökun
hindra spennu tauga og vöðva og
koma um leið í veg fyrir, að veruleg-
ur sársauki myndist, ef allt fer fram
með eðlilegum hætti.“(3)
Dick-Read lagði mikla áherslu á
þátttöku fæðingarlæknis í undirbún-
ingi verðandi mæðra, svo og í beit-
ingu aðferðarinnar við fæðingu.
Kenning hans hefur þó lengi verið
umdeild meðal lækna, þar sem erfitt
virtist að sannprófa hana vísinda-
lega.
Eftir seinni heimsstyrjöldina þró-
aði rússneskur tauga-geðsjúkdóma-
læknir (neuropsychiatrist), Vel-
voski að nafni, aðferð til undirbún-
ings fæðingu, sem hann og félagar
hans kölluðu „psychophrophylax-
is“, sem þýðir „aðferð sálræns
undirbúnings“. Þessi aðferð byggist
á kenningu Pavlovs um „skilyrt við-
14
Tímarit Fhh