Tímarit FHH - 01.09.1984, Blaðsíða 21

vera miðað út frá heilbrigði, einnig
út frá hegðun og lífsstíl ungafólksins
og taka mið af mikilvægi þeirra við-
horfa og gilda, sem ríkjandi eru á
hverjum tíma.
Það er ekki nóg að veita upplýs-
ingar, nemendur verða að gera sér
grein fyrir viðhorfum sínum, hverju
þeir trúa og hvað þeir vita, áöur en
þeir eru tilbúnir til þess að taka við
nýjum og gagnlegum upplýsingum.
Það er líka mikilvægt að æfa þá í að
taka raunverulega ákvörðun —
þ. e. a. s. þróa hæfileika þeirra til
ákvarðanatöku.
Að sjálfsögðu eru uppi umræður
um möguleika einstaklingsins til
þess að velja heilbrigt líferni. Ýmis-
legt hefur þar áhrif, s. s. atvinnu-
leysi, mismunun milli kynja og kyn-
þátta og auglýsingar, s. s. auglýsing-
ar um ákveðnar fæðutegundir,
tóbak, áfengi o. fl. Allt sem gerir
einstaklingnum erfitt fyrir. En þó
hefur ungt fólk möguleika til þess að
velja og hafna á sumum sviðum og
það er ef til vill hlutverk þess, sem
sér um heilbrigðisfræðsluna, að
benda á, að tækifæri til þess að velja
fyrirfinnast.
Einn er ókostur við heilbrigðis-
fræðslu. Hann er sá, að fræðslan
felur oft í sér óvægna gagnrýni á lífs-
munstur fjölskyldu barnsins. En þó
má segja að komi slík gagnrýni til
með að róta við tilfinningum barns-
ins, mun barnið líklega hafna tiltek-
inni fræðslu (þ. e. a. s. taka ekki
mark á henni). I þessum tilfellum er
æskilegt að taka fjölskyldu barnsins
með og gera þeim grein fyrir í hverju
fræðslan felst og hvert er mikilvægi
hennar.
Heilbrigðisfræðsla í skólum væri
gagnlegri, ef tekið væri með bæði
skólinn og umhverfið, en ekki litið á
nemandann sem einangrað fyrir-
bæri. Því er mikilvægt, að athuga
þjóðfélagið í heild og finna þar
helstu vandamálin og leggja síðan
áherslu á þau atriði, sem leiða til
þessara vandamála.
Segjum svo að sýnt væri fram á að
aðal félagslegu vandamál þjóðfé-
lagsins væru verðbólga (sérstaklega
á matvörum og heilsugæslu), at-
vinnuleysi, fjarvistir frá vinnu og
aukin glæpatíðni meðal unglinga.
Síðan eru þessi vandamál borin
saman við heilbrigðisvandamálin.
Þá kemur í Ijós að orsök 80% fjar-
vista frá vinnu eru hjarta- og æða-
sjúkdómar og alkohólismi.
Það er mjög mikilvægt að finna
slík tengsl milli félagslegra vanda-
mála og heilbrigðisvandamála, ef
tengja á heilbrigðisfræðslu við þjóð-
félagslegar þarfir.
Þar sem aukning er á hjarta- og
æðasjúkdómum ætti heilbrigðis-
fræðslan að beina kröftum sínum að
áhættuþáttum þessara sjúkdóma,
s. s. offitu, reykingum, tilfinninga-
álagi (stressi), en allt eru þetta
vandamál sem finnast í skólunum.
Líkurnar á jákvæðri útkomu úr
heilbrigðisfræðslu minnka, ef þjóð-
félagslegar þarfir eru ekki teknar
með.
Ef við lítum á einstök vandamál,
t. d.:
1. Ákvörðun um að reykja.
Þá má segja að þetta vandamál er
mun stærra en svo, að það sé
bara ákvörðun um að reykja eða
reykja ekki. Hér koma inn líf-
fræðilegir, þjóðfélagslegir og
menningarlegir þættir. Hér þarf
því að þroska skilning og ábyrgð
einstaklingsins á eigin heilsu.
2. Eiturlyf
Fræðsla um eiturlyf hefur þróast
mikið síðustu árin. Nú er horfið
frá hræðsluáróðrinum og gefnar
betri upplýsingar um áhrif lyfj-
anna. Fremur er hugsað um gildi,
viðhorf og þarfir unga fólksins,
en lyfið sjálft. Nýlega hefur þó
verið sýnt fram á, að viðhorf ein-
staklingsins gagnvart eiturlyfjum
og eiturlyfjaneytendum hefur
ekki áhrif á hegðun hans, ef hon-
um er t. d. boðið lyfið í skemmti-
legri veislu (party). Því ætti
fræðslan að fela í sér umræður
um slíkar aðstæður.
Eins og hér kemur fram er mjög
erfitt að veita heilbrigðisfræðslu svo
að vel sé. Það er svo margt, sem taka
þarf tillit til, s. s. þroski barnanna,
viðhorf hópsins/bekkjarins. Fyrir-
lestraform er t. d. óhentugt, nema
að vissu marki, því börn og ungling-
Tímarit Fhh
19