Tímarit FHH - 01.09.1990, Blaðsíða 27

eigin hyggjuviti. Hann studdi heilshugar
hjúkrunarfélagið í ýmsum hagsmunamál-
um og fór eftir eigin sannfæringu. Það
leið heill áratugur þar til þriðji stúdent-
inn innritaðist í skólann okkar og rúmir
þrír áratugir þar til hjúkrunamám komst
inn í Háskóla íslands. Lengi mátti bíða
eftir að ,,pennadrátturinn“ kæmist á
blað. Ég var að gamni mínu um daginn
að telja saman þær sem em skráðar með
stúdentspróf í fyrsta hjúkrunarkvennatal-
inu. Þær vom aðeins 14 á tímabilinu frá
1938—1969. Fyrsti íslenski hjúkmnar-
fræðingurinn sem lauk B.Sc. prófi var,
eftir því sem ég kemst næst, Þorbjörg
Árnadóttir en hún lauk prófi 1941 og
mastersprófi 1945 frá Washington í
Seattle.
Framhaldsnám í
Bandaríkjunum
Aðalkennarinn minn í hjúkmnarskól-
anum var Sigríður okkar Bachmann sem
við mátum mikils á nemaámnum. Hún
varð síðar ágætur samstarfsmaður okkar
margra og vinur ævilangt. Sigríður hafði
brennandi áhuga á að koma nemendum
sínum í framhaldsnám en það var mikl-
um vandkvæðum bundið á stríðsámnum.
Leiðin til Norðurlanda var alveg lokuð
eftir að styrjöldin skall á. Það var eigin-
lega ekki um annað að ræða en að fara til
Bandaríkjanna því þangað fóm íslensk
skip í skipalestum og tóku ferðimar oft
þrjár vikur. Nú kann einhver að spyrja
hvort legið hafi þessi ósköp á að fara íyrr
en heimsstyrjöldinni lyki. Það gat enginn
vitað hvenær það yrði og það vantaði
meðal annars hjúkmnarkennara.
Sigríði var kunnugt um að Rockefeller-
styrkir vom hugsanlega fáanlegir og bað
formann skólanefndar að sækja um fyrir
tvær hjúkmnarkonur sem nýverið höfðu
lokið námi frá HSÍ. Vilmundur vildi
ógjarnan stuðla að því að ungar stúlkur
fæm í einhverja hættuför. Jafnvel þótt
þær kæmust alla leið væri eins víst að
þær ílentust vestanhafs þótt styrkveiting
væri náttúrlega háð því að styrkþegi
kæmi heim strax að námi loknu. Sjálf
hafði Sigríður verið í framhaldsnámi í
heilsuvernd og kennslu eitt ár í London
og síðar í Bandaríkjunum í tíu mánaða
kynnisferð árið 1935. Þá kynnti hún sér
heilsuvemd og rekstur hjúkmnarkvenna-
skóla og var í góðu bréfasambandi við
ýmsar framákonur þar. Sigríður skrifaði
þáverandi hjúkmnarráðgjafa Rockefeller
stofnunarinnar, Mary Tennant, og það
varð til þess að ég komst til Cleveland til
náms og starfa. Þar undi ég mér svo vel
að þegar mér barst bréf með þeim gleði-
legu tíðindum að landlæknir hefði verið
fús til að sækja um styrkinn fyrst við
væmm hvort eð er komnar til Bandaríkj-
anna og að nú stæði styrkurinn til boða,
þá var ég hreint ekki viss um að að ég
hefði áhuga á að fara í langt framhalds-
nám og skuldbinda mig til að fara heim
strax að því loknu. Ég vildi alveg eins
vera áfram við stofnunina þar sem ég var
orðin hagvön og fara að dæmi margra
bandarískra hjúkmnarkvenna sem unnu
fyrir sér um leið og þær héldu áfram námi
en vom auðvitað lengur að því en hinar
sem höfðu ráð á að snúa sér alveg að
náminu. Að sjálfsögðu hef ég aldrei iðr-
ast þess að fara að ráðum velviljaðra,
umhyggjusamra og reynsluríkari hjúkr-
unarkvenna og þiggja styrkinn.
Það er alltaf misjafn siður í landi hverju
og ég man að þegar ég byrjaði að vinna
úti þá var ég einu sinni send inn á stofú
til að mæla blóðþrýsting. Ég varð nú
vandræðaleg því það hafði ég aldrei gert
og svaraði því til að það gerðu bara lækn-
ar. Þann dag lærði ég að mæla blóðþrýst-
in§ og nú þykir sjálfsagt að allir geri það.
I Toronto fór ég eins og til var ætlast
með styrkveitingunni í nám í háskólan-
um fyrir hjúkmnarkennara. Þar var ég
ekki síður ánægð en á fyrri staðnum og
eignaðist marga góða vini meðal skóla-
systra og kennara. Ég hef aldrei notið
þess betur að vera í skóla en einmitt þar.
Að því er ég best veit em bara tveir af
kennurunum mínum enn á lífi og ég fæ
alltaf á hverjum jólum bréf frá
þeim. Önnur þeirra varð síðar deildarfor-
seti (dean) við MacMaster hjúkmnarskól-
ann í Hamilton en hin við skólann okkar
í Toronto. Þær em auðvitað báðar
komnar á eftirlaun fyrir löngu og skildu
ekkert í mér að vinna alveg fram til
sjötugs.
Heimkomin var ég ráðin kennari við
Hjúkmnarkvennaskólann í eitt ár því að
Sigríður Bachmann leysti Kristínu Thor-
oddsen skólastjóra af á meðan hún var í
hálfsársleyfi. Þegar þær vom báðar
komnar aftur var engin staða eftir fyrir
viðbótar kennara. Þessi tíðindi féllu ekki
í góðan jarðveg hjá Rockefellerstofn-
uninni.
Háskólanám eða ekki
Sumir hafa velt því fyrir sér hvers vegna
hjúkrunarnám í háskóla hafi ekki
fengið hljómgmnn á Norðurlöndum
fyrst það var að ryðja sér til rúms víða
um heim, þó aðallega vestanhafs. I víð-
lendum ríkjum Norður-Ameríku var og
er töluverður fjölbreytileiki sem gat gef-
ið möguleika til tilraunastarfs í skólamál-
um og samanburðar á árangri. Það var
að vissu leyti kostur. Gallinn var hins
vegar sá að þar reyndist lengi erfitt að ná
nægilega sterkri samstöðu til þess að
hægt yrði að samræma lágmarksmennt-
unarkröfur í hjúkmnarskólum.
Þegar ég var í stjóm Samvinnu húkmn-
arkvenna á Norðurlöndum (SSN) vom
menntunarmálin að sjálfsögðu oft á dag-
skrá. Sennilega er óhætt að segja að þá
hafi okkar hefðbundnu hjúkmnarskólar
allir verið steyptir í samskonar mót og
alltaf var verið að taka þá til endurskoð-
unar. Áhugi á hjúkmnamámi í háskóla
var að sjálfsögðu til umræðu, sérstaklega
í sænsku og finnsku hjúkmnarfélögun-
um. Þau gátu hins vegar ekki fengið að
ráða ferðinni að eigin vild. Helst þarf líka
að undirbúa jarðveg svo að sáðkom nái
að festa rætur. Það þurfti töluverðan tíma
til að sá fræum nýrra hugmynda bæði í
hjúkmnarfélögunum og ekki síður í hug-
um viðsemjenda þeirra í menntunarmál-
um og annarra stuðningsaðila.
Það sem aðallega olli straumhvörfum
hér var þegar ákvörðun var tekin um að
fá hingað ráðgjafa frá Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnuninni í von um að finna leið
til að ráða bót á bagalegum og sífelldum
hjúkmnarkennaraskorti. í tilefni af því
að hér var haldið þrettánda og síðasta
þing SSN árið 1970, var Tímarit Hjúkr-
unarfélags íslands gefið út og dreift til
allra þátttakenda (um 600 manns). Þar er
þess getið að góður gestur, Maria P. Tito
deMoares, fulltrúi WHO, hafi komið
hingað til lands þá um vorið.
Við Elín Eggerz Stefánsson vomm um
daginn að rifja upp kynni okkar af þess-
ari konu sem ég held að hafi unnið hug
og hjörtu allra sem kynntust henni. Við
_ 25
7. árg. 1. tbl. 1990