Tímarit FHH - 01.09.1990, Blaðsíða 31

verandi sjúklingar tóku þátt í henni,
fimm konur og fjórir karlmenn, á aldrin-
um 32—63 ára. Þau voru öll kanadískir
ríkisborgarar og sex þeirra höfðu legið
oftar en einu sinni á sjúkrahúsi. Leitast
var við að hafa breidd í úrtakinu til þess
að sérhver þátttakandi væri verðugur full-
trúi þýðisins (Sandelowski, 1986).
Gögnum var safnað með 18 ítarlegum,
opnum viðtölum, sem voru tekin upp á
segulband og vélrituð orðrétt upp. Tvisv-
ar sinnum var rætt við hvem einstakling.
Rannsakandinn leit á þátttakendur í rann-
sókninni sem meðrannsakendur (Freire,
1970). Með ítarlegum lýsingum þeirra á
reynslu sinni, umræðum og gagnkvæm-
um skoðanaskiptum, ásamt stöðugri sam-
anburðargreiningu rannsakanda á
rannsóknargögnum, varð til lýsing á
meginatriðum umhyggjuleysis eins og
fýrrverandi sjúklingar hafa upplifað það
í samskiptum sínum við hjúkrunar-
fræðinga.
Niðurstöður:
Lýsing á umhyggjuleysi í
hjúkrun — frá sjónarhóli
sjúklinga
Fjórir eftirtaldir meginþættir vom
greindir í lýsingum hinna fýrrverandi
sjúklinga á umhyggjuleysi í samskiptum
við hjúkmnarfræðinga:
1. Upplifun sjúklings á skeytingarleysi
hjúkmnarfræðings gagnvart sér sem
persónu.
2. Vantraust sem slíkt skapar hjá sjúkl-
ingi.
3. Tengsl ná ekki að þróast milli hjúkr-
unarfræðings og sjúklings.
4. Viðbrögð sjúklings, sem hægt er í
stuttu máli að lýsa sem niðurbroti.
Skeytingarleysi hjúkmnarfræðingsins,
vantraust sem það skapar hjá sjúklingn-
um og sá skortur á tengslum sem það
veldur er í stuttu máli það sem ég hef kos-
ið að nefna umhyggjuleysi í hjúkmn. í
faglegri umhyggju felst hins vegar fagleg
færni með hlýju, gagnkvæmt traust og
fagleg tengslamyndun hjúkmnarfræðings
og sjúklings.
1. Skeytingarleysi hjúkrunarfræð-
ings gagnvart sjúklingi sem
persónu.
Það var samdóma álit meðrannsakenda
minna að gmndvallareinkenni umhyggju-
leysis af hjúkmnarfræðings hálfu væri
skeytingarleysi gagnvart sjúklingnum
sem persónu. Þeir lögðu áherslu á, að
þeim virtist sem hjúkmnarfræðingnum
væri ekki sama um föst verk sem honum
var ætlað að framkvæma, en virtist vera
sama um sjúklinginn sem persónu. I lýs-
ingum þessarra fyrrverandi sjúklinga á
slíku skeytingarleysi mátti greina fjóra
flokka, sem einkennast af stigversnandi
tilfinningaleysi: afskiptaleysi, kulda,
hörku, og mannvonsku.
1.1. Afskiptaleysi vísar til viðmóts sem
einkennist af áhugaleysi, hálfgerðu kæm-
leysi og skorti á athygli af hálfu hjúkmn-
arfræðingsins. Einnig getur verið um að
ræða skort á næmi gagnvart sjúklingnum
og hans sérhæfðu þörfum. Það vísar til
skorts á jákvæðu eða umhyggjusömu
viðmóti fremur en neikvæðu eða niður-
brjótandi viðmóti. Sjúklingurinn upplifir
hjúkmnarfræðinginn oft sem áhugalaus-
an, utan við sig, þreyttan, óánægðan í
starfi, eða að eitthvað vanti upp á mann-
legt viðmót s.s. hlýju í röddina.
1.2. Kuldi vísar til þess, þegar sjúk-
lingnum finnst anda köldu frá hjúkmnar-
fræðingnum. Honum finnst að hjúkmnar-
fræðingnum sé sama um hann og að
hann sé blindur á tilfinningar hans. Sjúk-
lingnum finnst sem hann sé að tmfla
hjúkmnarfræðinginn, þegar hann biður
um hjálp og finnst návist hans niðurbrjót-
andi á einhvem hátt. Þetta viðmót felur í
sér meira tilfmningaleysi og veldur sjúk-
lingnum meiri skaða en afskiptaleysi.
1.3. Harka vísar til þess, þegar sjúk-
lingnum finnst vanta alla manngæsku í
viðmót hjúkmnarfræðingsins og upplifir
hann sem kaldan og harðbrjósta, jafnvel
eins og tölvu eða vél. Skilaboðin sem
sjúklingnum finnst hann fá er að hann sé
hin versta plága og ef hann væri ekki til
staðar væri líf hjúkmnarfræðingsins tals-
vert ánægjulegra. Þetta viðmót hefur
djúp neikvæð áhrif á sjúklinginn.
1.4. Mannvonska. Alvarlegasta form
skeytingarleysis og tilfmningaleysis
gagnvart sjúklingi sem persónu er mann-
vonska. Hún einkennist af hinum ýmsu
formum illsku. Af níu meðrannsakend-
um höfðu fjórir þeirra reynslu sem flokk-
ast undir grófa mannvonsku. Þrír þeirra
fjögurra spurðu mig hvort ég hefði séð
kvikmyndina Gaukshreiðrið og sögðu að
Tafla 1. Meginatriði í lýsingum sjúklinga á reynslu sinni af umhyggjuleysi hjúkrunarfrœðinga.
Viðmót Traust hjúkrunarfræðings Tengslamyndun Viðbrögð sjúklings
1. Skeytingarleysi 2. Vantraust 3. Skortur á faglegum tengslum hjúkunar- fræðings og sjúklings. 4. Viðbrögð sjúklings við umhyggjuleysi.
1.1. Afskiptaleysi 1.2. Kuldi 1.3. Harka 1.4. Mannvonska 4.1. Tilfinningaleg viðbrögð Undmn og vantrú Gremja og reiði Orvænting og hjálparleysi
Kvíðablandin einangrunar-
kennd.
4.2. Vamarleysistilfinning.
4.3. Neikvæð áhrif á vellíðan
og bata.
4.4. Langvarandi áhrif.
29
7. árg. 1. tbl. 1990