Helgarpósturinn - 11.12.1986, Qupperneq 14
NÆRMYND
Jón Sigurðsson
texti eftir Óskar Guðmundsson teikning eftir Ingólf Margeirsson
Vindurinn gnauðaði um stakkstæðið á túninu. Hráslagi í loftinu og Sjálfstæðis-
flokkurinn undirbjó kosningarnar fyrir bláa bæinn. Sigurviss. í þorpinu var ungt
fólk sem ætlaði að búa til rauðan bæ. Haraldur Guðmundsson, foringi ísafjarðar-
krata, vildi á þing. Þeir blésu í herlúðrana kratarnir. Útifundur á reitunum. Hópur
fólks, kennarar og tómthúsmenn, hoknir menn og hnarreistir, sýnishorn af ísfirskri
rót sósíaldemokratíunnar þjappaði sér saman í kuldagjólunni. Uppá stakkstæðið
stökk ungur maður, forframaður á lýðskóla í Danaveldi. Hannibal Valdimarsson 24
ára gamall að halda sína fyrstu ræðu. Herhvöt til ísfirskrar alþýðu: Kjósum Harald
Guðmundsson á þing, málsvara fátæka fólksins. Hannibal var heitfengur og kveikti
í fólkinu. Haraldur náði kjöri. Alþýðan fagnaði sigri á ísafirði.
Meðal krata er goðsögnin klöpp-
uð með fortíðartilvísunum. Har-
aldur Gudmundsson er þar oft
nefndur „faðir alþýðutrygging-
anna“. Hannibal Valdimarsson var
ekki alltaf jafn skeleggur stuðn-
ingsmaður Haralds Guðmunds-
sonar í Alþýðuflokknum og uppá
stakkstæðinu á ístúni í gjólunni
vorið 1927. Hannibal var andófs-
maður í flokknum, en Haraldur
var úr liði Slefáns Jóhanns og
þeirra kumpána. Og eftir að
Hannibal steypti Stefáni Jóhanni
úr formannsstóli 1952, — og settist
þar sjálfur — urðu vinslit með
þeim ísfirðingum. Og það var
enginn annar en Haraldur Guð-
mundsson sem var kjörinn for-
maður í kosningum á flokksþingi
Alþýðuflokksins 1954, eftir
tveggja ára stormasama for-
mannstíð Hannibals Valdimars-
sonar.
Sextíu árum eftir að Hanni-
bal ýtti Haraldi úr vör, er
komið að annarri kynslóð
að leika djarfa leiki í pólitíkinni.
Uppá stakkstæðinu stendur Jón
Baldvin Hannibalsson og kallar
uppí til sín Jón Sigurdsson, for-
stjóra Þjóðhagsstofnunar: Kjósum
Jón Sigurðsson á þing. Jón er
bróðursonur Haralds Guðmunds-
sonar leiðtoga ísafjarðarkrata og
hefur eins og nafni hans Baldvin
einnig sterkar tilvísanir til fortíð-
arinnar. Þegar Jón forstjóri kynnti
sig fyrir alþýðuflokksmönnum á
Breiðvangi á dögunum vitnaði
hann til dæmis til Haralds frænda
síns og það fer heldur ekki á milli
mála, að Jón Baldvin lítur til Jóns
eins og hann væri Haraldur. „I
ættarsamfélagi krata er mikið um
endurtekningar og þar sameinast
ættirnar á ný,“ segir Jón Baldvin.
Jón Baldvin telur að Haraldur
hafi verið mesti þingskörungur á
sinni tíð og hafi búið yfir fádæma
„analítískri" (skýrgreinandi)
greind, fyrir utan það að vera
traustur stjórnmálamaður. „Ég sé
sömu eðliskosti í Jóni Sigurðssyni
og eftir nokkurra missera einleiki
bedúínans þarf ég á þessum
trausta anaiítíker að halda. Hann
er auk þess gífurlegur verkmaður,
skjótur að greina kjarna máls og
sjóaður samningamaður," segir
Jón Baldvin.
Er hann þá ekki latur eins og
sagt var um Harald föðurbróður
hans? „Nei, öðru nær, enda var
þetta misskilningur með Harald,
þetta var bara sagt af því að hann
vann á næturnar og svaf fram eftir
á morgnana," segir Jón Baldvin.
Jón Sigurðsson er fæddur á
Isafirði 17. apríl 1941, sonur
Sigurdar bakara Guð-
mundssonar og Kristínar Gudjónu
Guömundsdóttur, ættaðrar úr
Arnardal í Skutulsfirði. Kristín
móðir hans deyr, þegar börnin eru
á unga aldri, 1951 og faðir hans
fellur frá 1956, um það leyti sem
Jón er að hefja menntaskólanám.
Jón er í miðið þriggja bræðra,
þeirra Þóris eðlisfræðings og Guð-
mundar læknis.
ísafjörður var mikið kratabæli á
þriðja og fjórða áratugnum. Jón
stendur djúpum rótum í þessum
átthagabundna kratisma. Afi
hans, séra Guömundur Gud-
mundsson í Gufudal, er meðal
helstu frumherja ísfirskra krata.
Hann gaf út blaðið Njörð, sem
hafði að einkunnarorðum: ,,Gegn-
drepa af brennivíni stendur eng-
inn trúan vörd um ísland". Og
þessi prúða og þjóðlega bindindis-
semi hefur að ýmsu leyti verið
kjölfestan í karakter Jóns Sigurðs-
sonar og þeirra frænda. En vænt-
anlega hefur það kostað eitthvert
innra stríð, því þeir eru einnig
Gautlendingar — en um þá er sagt
að í stað blóðs renni eldur víns um
æðar margra þeirra frænda.
Synir séra Guðmundar og
Rebekku Jónsdóttur (frá Gaut-
löndum), settu mikinn svip á ísa-
fjarðarkratismann. Haraldur varð
þingmaður og ráðherra, Ketill var
kaupfélagsstjórinn og Siguröur
faðir Jóns var bakari í sjálfu Fé-
lagsbakaríinu. Bræðurnir héldu
vel saman, bæði í pólitíkinni og
fjölskyldutengslum. Alls áttu þau
séra Guðmundur 9 börn, þ.á m.
Jón föður Ólafs gagnrýnanda
heitins.
ísfirðingar segja að Jón hafi
fengið nokkuð strangt uppeldi og
agað. Hann hafi gífurlega ábyrgð-
artilfinningu sem m.a. megi rekja
til þess að hann missti móður sína
ungur. Nærri má geta að erfitt hef-
ur verið fyrir föðurinn, Sigurð
Guðmundsson, að sjá um uppeldi
þriggja drengja. Þá fellur Sigurður
frá er þeir bræður eru rétt á ungl-
ingsaldri og þeir hafi þá þurft að
treysta mikið á sjálfa sig.
órir er 2 árum eldri en
Jón bróðir hans. Hann er
jafnaldra Jóni Baldvin
Hannibalssyni. Jón Baldvin minn-
ist þess aðjreir voru saman í sveit
að Ögri í Isafjarðardjúpi. Þangað
kom einnig Jón á sumrin og
þreytti kappi við hina í íþróttum.
Þessir ísfirsku strákar stæltu mjög
kroppinn og lögðu á sig allt að því
píslir. Þannig segist Jóni Baldvin
frá, að þeir hafi t.d. synt í ískaldri
stíflu í Ögri. Og reyndar segja ís-
firðingar að þessi tegund íþrótta
eigi sér vissa hefð í ættinni. Sig-
urður bakari stundaði sjóböð, jafnt
á vetrum sem að sumarlagi ásamt
nokkrum kunningjum sínum. Jón
Sigurðsson stundar körfuboltaæf-
ingar tvisvar í viku, fer á skíði og
syndir nokkuð reglulega. En vart
dýrkar hann karlmennskuna með
því að svamla í ísvatni. Hann tekst
á við tölur og samninga og nú á
við aðra stjórnmálamenn.
Til gamans má rifja það upp að
í kringum 1940 spranga þeir um ís-
firsk stræti Sigurður bakari (faðir
Jóns), Hannibal skólastjóri (faðir
Jóns Baldvins) og Grímur rakari
(faðir Ólafs Ragnars) og voru ailir
kratar. Grímur og Hannibal meira
að segja í bæjarstjórn.
ísfirsku skólarnir á árunum í
kringum 1950 fóstruðu margan
þjóðkunnan manninn. Þeirra á
meðal var Jón. Jón Sigurðsson var
frábær námsmaður alla sína
skólagöngu. „Hann var samvisku-
samur og iðinn nemandi,“ segir
Haraldur Steinþórsson sem
kenndi Jóni í gagnfræðaskólanum
vestra. Afburðanemandinn ísfirski
lagði síðan leið sína í Menntaskól-
ann á Akureyri, þar sem hann
rann í gegnum skólann, sómakær
og eðlisgreindur, framagjarn og
félagslyndur, segja skólasystkini
hans. Hamingjan brosti við hon-
um; gott gengi í skólanum, þátt-
taka í leiklistarlífinu og síðast en
ekki síst — „hann hitti þar ástina
sína," sagði einn skólafélaganna.
Ástin er Laufey Þorbjarnardóttir,
dóttir útgerðarmannsins kunna í
Grenivík. Um hana var sagt að
hún væri falleg og greind og allir
hefðu verið skotnir í henni og þau
hefðu verið „draumaparið" í MA.
Leiklistin var áhugamál hjá
nemandanum Jóni Sigurðssyni.
Barn að aldri, 1953, hafði hann
ásamt fleiri krökkum á ísafirði
verið fenginn til að leika statista-
hlutverk í leikferð Þjóðleikhússins
um Vestfirði. Aðalleikendur í leik-
ritinu Tópas voru menn eins og
Róbert Arnfinnsson, Haraldur
Björnsson og fleiri góðir. Jón vill
gera lítið úr þessu og kveðst muna
rulluna sína, því hann hafi ekki
sagt annað en „Illur fengur illa for-
gengur".
I MA lék hann í öllum uppfærsl-
um leikfélags skólans fjóra vetur
og var formaður Leikfélagsins
einn veturinn. Enn fremur var
hann þátttakandi í meira félagslífi,
í ritnefnd skólablaðsins Munins og
talaði á málfundum, þar sem hann
bar alla ofurliði í röksemdum,
segja skólafélagar hans. „Hann
var sprauta í félagslífinu."
„Hann sleppti samt aldrei fram
af sér beislinu," sagði skólafélagi
hans og allar götur síðan hefur
hann haldið sér við mottó séra
Guðmundar afa síns í Gufudal og
staðið dyggan vörð um Islands
hag án þess að bragða áfengi eða
tóbak. Samt segja menn, að hvikið
og hugmyndaflugið, leiftrandi gáf-
ur og léttlyndi (sem yfirleitt kemur
fram m.a. með vínhneigð og
sveiflukenndri skaphöfn) í fari
þeirra Gautlendinga, hafi ekki al-
veg siglt framhjá persónuleika
Jóns Sigurðssonar. „Hann hefur
gaman af ljóðum og öllum littera-
túr,“ segir kunningi hans. „Hann
er hnitmiðaður og oft háðskur í
athugasemdum sínum,“ segir einn
samstarfsmaður hans fyrrverandi.
„Hann er meinhæðinn og hefur
gaman af mörgu í lífinu, en sjálfur
er hann viðkvæmur gagnvart
sjálfum sér, allt að því spéhræddur
eins og gjarnt er um fólk með full-
komnunaráráttu," segir annar.
Iskóla var Jón yfirleitt dúx og
tók námið mjög alvarlega
eins og önnur störf um
ævina. Að afloknu stúdentsprófi
1961 hélt Jón til Svíþjóðar. Unnust-
an beið heima í festum og lauk
stúdentsprófi — og eignaðist
fyrsta barn þeirra hjóna. Þau eiga
fjögur börn: Þorbjörn f. 1961, Sig-
urd Þór f. 1963, Önnu Kristínu f.
1965 og Rebekku f. 1977.
Jón lauk hagfræðinámi sínu í
Stokkhólmi á mettíma, tveimur og
hálfu ári. „Vinna og aftur vinna,"
sagði samtímamaður hans í Sví-
þjóð. Hann vaknaði fyrir allar ald-
ir, klukkan 5 eða 6 á morgnana, og
vann Iangt fram á kvöld með sára-
litlum hvíldum. Jón Baldvin var
um tíma samtíða honum í hag-
fræðinni meðal þeirra „svensku".
„Ég hafði stundum samband við
hann og bað hann að koma með
mér í leikhús, en það þýddi ekkert,
hann var að vinna,“ segir Jón
Baldvin. Hins vegar átti Jón Sig-
urðsson það til að njóta smá af-
þreyingar tvo tíma á dag — og
minnist nafni hans Baldvin þess
að hafa farið með honum í þrjúbíó
að horfa á John Wayne skothríð,
en Jón Sigurðsson hafi óðara hald-
ið til náms að aflokinni sýningu.
Þorbjörn útgerðarmaður í
Grenivík, tengdafaðir Jóns, not-
færði sér utanlandsdvöl tengda-
sonarins og sinnti Jón ýmsum er-
indum fyrir útgerðina, m.a. samn-
ingum vegna skipakaupa. Þor-
björn fórst með sviplegum hætti í
flugslysinu mikla á Fornebu-flug-
velli við Osló 1963. Um tíma var
14 HELGARPÓSTURINN