Helgarpósturinn - 18.12.1986, Blaðsíða 8

Gunnar Sigurðsson, byggingarfulltrúi:
Fylgjumst náið með.
IttlHM IUTWt U STUNDUM (KKI UTtl £N SVO *D HUSITGGJINDUt StTtM SIG
I upphafi ársins birtist í HP greinin
„Hrynur húsið mitt á morgun" þar sem
Gunnar Ingi Gunnarsson, læknir, greindi
frá samskiptum sínum við Steypustöð-
ina. Þar var og ítarlega fjallað um eftirlits-
leysi með framleiðslunni, ábyrgðarleysi
framleiðandans og bent auk þess á
mögulegan hagsmunaárekstur, þar sem
Halldór Jónsson, forstjóri Steypustöðvar-
innar, væri jafnframt stjórnarmaður í
Rannsóknastofnun byggingariðnaðarins.
i kjölfar greinarinnar fylgdu mikil skrif og
umræður.
VISAÐ A DYR
mad srtmarófíiN þakf ad fkla vtrr £c acxr
SICJK TÆKNIFR.tCDINrjJR BORCARVERKFRÆDINCS
ISKYRSUI STEYniEFriRimiNS
Hinn 30. janúar greindi HP frá því að eftir-
litsmanni við störf hefði verið vísað á dyr
af starfsmanni Steypustöðvarinnar, sem
bar fyrir sig fyrirmæli forstjórans. Vitnað
var í ítarlega skýrslu um að saltþvottur á
sandi í steypu fyrirtækisins væri ófull-
nægjandi (aukin hætta á alkalívirkni) og
að loftmagn hefði ínokkrum tilfellum ver-
ið undir lágmarkskröfum. RB hóf í kjölfar
skrifa HP reglulega sýnatöku hjá Steypu-
stöðinni og er „árangurinn" nú kominn í
Ijós...
Málefni Steypustöðvarinnar í kjölfar umfjöllunar HP:
Steypustöðin hf undir smásjá byggingarfulltráans íReykjavík. Framleiðsla
fyrirtœkisins langt frá gœðakröfum. Niðurstöður hertra rannsókna íkjöl-
far umfjöllunar HP taldar trúnaðarmál. 15% of lítið sement í blöndunni
og loftmagn undir lágmarki.
Hert eftirlit med framleidslu
Steypustöðvarinnar hf. í kjötfar
skrifa Helgarpóstsins um málefni
fyrirtœkisins í upphafi þessa árs hef-
ur leitt til alvarlegrar vidvörunar
byggingarfuUtrúans í Reykjavík og
fékk fyrirtœkid frest til 20. desember
til að leggja fram áœtluri um endur-
bœtur. Komið hefur I Ijós að stór
hluti þeirrar steypu sem fyrirtœkið
hefur framleitt og selt síðustu mán-
uðina stenst engan veginn gœða-
kröfur. Á fyrirtœkið yfir höfði sér
lokun ef lofaðar úrbœtur ganga
ekki eftir og verður fylgst grannt
með framleiðslunni. Að sögn bygg-
ingarfulltrúans í Reykjavík, Gunn-
ars Sigurðssonar, verða sýnistökur
Rannsóknastofnunar byggingariðn-
aðarins (RB) auknar verulega til að
auka enn marktœkni og í kjölfarið
verður almennt eftirlit rneð fram-
leiðslu steypustöðvanna mjög hert
frá því sem verið hefur — en fram á
þetta ár hafa rannsóknir RB og nið-
urstöður þeirra verið trúnaðarmál
stofnunarinnar og framleiðenda,
sem kostað hafa rannsóknirnar.
I upphafi ársins fjallaði Helgar-
pósturinn almennt um málefni
Steypustöðvarinnar hf. og sérstak-
lega um steypuskemmdir á bygg-
ingu Gunnars Inga Gunnarssonar
læknis. I grein Helgarpóstsins kom
fram að í steypuna í byggingu Gunn-
ars vantaði mikið magn af loft-
blendi, sem notað er til að tryggja
veðrunarþol steypu og gera hana
frostþolnari fyrr á meðan hún er að
harðna. Þá kom fram að Steypu-
stöðin hefði fengið á sig langflest
þeirra mála sem beint hefði verið til
RB, þó markaðshlutdeild fyrirtækis-
ins á höfuðborgarsvæðinu væri
35%. Eftirlit með framleiðslu
steypustöðva er mjög lítið hér á
landi utan „innra eftirlit" framleið-
endanna sjálfra og hefur aðeins
einn maður með slíkt eftirlit að gera
af hálfu hins opinbera á öllu höfuð-
borgarsvæðinu. Forstjóri RB, Hákon
Olafsson, tók undir að það vantaði
meira aðhald á þessu sviði. HP benti
á, að ábyrgð framleiðenda á steypu
næði aðeins til eins árs, þó gallar
kæmu oftast í ljós eftir þann tíma og
yfirleitt ekki fyrr en að 5 árum liðn-
um. Forstjóri RB tók undir þetta:
„Það er auðvitað með öllu fáránlegt
að framleiðandi steypu eins og
Steypustöðin hf. bjóði viðskiptavin-
um sínum aðeins upp á eins árs
ábyrgð á því að varan sem þeir selja
sé gallalaus." Þá benti Hákon á
„smáa letrið" á nótum til dæmis
Steypustöðvarinnar, þar sem segir
að fyrirtækið „ábyrgist ekki afleidd-
an skaða kaupanda sé steinsteyp-
unni ábótavant, þannig að bóta-
skylda getur ekki orðið meiri en
andvirði steypunnar, sem ábótavant
er“. Þetta þýðir t.d. að hrynji hús
vegna skemmdrar steypu innan
þessa árs sé framleiðandanum ekki
skylt að greiða afleitt tjón, t.d. á inn-
búi, að ekki sé talað um mannslíf! Þá
kom fram, að forstjóri Steypustöðv-
arinnar, Halldór Jónsson, væri
stjórnarmaður í stjórn RB — og er
hann það enn í dag og verður allar
götur til sumars 1988. Neitaði Hall-
dór því staðfastlega að um hags-
munaárekstra gæti verið að ræða
og tók Hákon Olafsson undir það
mat Halldórs. Halldór sagði enn-
fremur á þessum tíma, að í Steypu-
stöðinni væri daglega kannað hvort
steypan væri rétt blönduð.
EFTIRLITSMANNI VÍSAÐ
Á DYR
I kjölfar þessarar greinar fyigdi
mikil umræða og skrif. Kom fram
hjá Hákoni að besta eftirlitið fælist í
því að framleiðendur mældu styrk
framleiðslu sinnar og viðhefðu virkt
innra eftirlit, en að opinberir aðilar
hefðu síðan eftirlit með hinu innra
eftirliti. „Unnið er að því að koma á
slíku fyrirkomulagi hér.“ Fram-
kvæmdastjóri steypustöðvarinnar
ÓS hf., Einar Þór Vilhjálmsson,
Iagði orð í belg: „Allt opinbert eftir-
lit með steypuframleiðslu hér á
landi er óviðunandi og ekki bjóð-
andi kaupendum á steinsteypu." 23.
janúar birtist í HP bréf frá Halldóri
Jónssyni, þar sem hann hótar blað-
inu málssókn og segir blákalt að
ekkert fyrirtæki framleiði meiri og
betri steypu en Steypustöðin hf. Að
innra eftirlit hjá fyrirtækinu sé gott
og að fyrirtækið hafi samning við
RB um eftirlit með framleiðslu sinni.
Sá samningur var hins vegar ekki
undirritaður fyrr en 5 dögum eftir
grein HP! Viku síðar ritar Halldór
aftur í blaðið og hótar að þessu sinni
Gunnari Inga Gunnarssyni máls-
sókn.
Það var síðan 30. janúar að HP
birti grein þar sem ítarlega var
greint frá skýrslu steypueftirlits
borgarverkfræðings, undirritaðri af
Hauki Helgasyni, tæknifræðingi og
eftirlitsmanni og Hallgrími Sand-
holt, deildarverkfræðingi, hinn 9.
október 1985. Þar kom meðal ann-
ars fram að eftirlitsmanninum hefði
við síðustu eftirlitsferð til Steypu-
stöðvarinnar verið vísað á dyr al
starfsmanni sem bar fyrir sig fyrir-
mœli forstjórans — sem aftur sagði
að um „leiðindamisskilning" hefði
verið að ræða. í skýrslu Hauks og
Hallgríms kom fram að við saltmæl-
ingar á sandi sem Steypustöðin not-
ar í framleiðslu sína hefði í 5 tilfell-
um af 24 mœlst of hátt saltmagn —
en slíkt leiðir til of mikillar alkalí-
virkni. Halldór bar því við að fyrir-
tækið notaði svo lítið af þessum
sandi að það skipti ekki máli og
nefndi hann töluna 5%. í skýrslunni
kom aftur á móti fram að hlutfallið
væri 20%. Halldór sagði að síðan sú
mæling hefði farið fram hefði magn-
ið verið minnkað!
Þá kom fram í skýrslunni að á
meðan loftmagn (loftblendi) mætti
minnst vera 4,5% í steypu hefði í
nokkrum tilfellum mælst hjá
Steypustöðinni loftmagn undir 4%
og allt niður í 2,2%. „Óryggi um að
nœgilegt loft sé í steypu í öllum
hrærum eftir blöndun í steypustöð
virðist ekki vera fyrir hendi hjá
Steypustöðinni hf.“ Halldór bar fyrir
sig „smábilun í loftblendibúnaði
einu sinni“ sem hefði uppgötvast
strax og verið lagfært og gaf í skyn
að athugasemdir eftirlitsmannsins
væru af persónulegum toga
spunnar.
Fram kom hjá Hallgrími Sandholt
á þessum tíma að fyrirtækið hefði
bætt sig eftir að skýrslan var lögð
fram, en að nokkrum árum fyrr
hefði fyrirtækinu og BM Vallá verið
hótað lokun vegna lélegs saltþvotts.
Þegar þetta var skrifað var önnur
skýrsla væntanleg frá steypu-
eftirlitinu.
ÚRBÆTUR: MINNA
SEMENT
Ljóst er nú, að ef Steypustöðin
hefur „bætt sig“ í kjölfar áður-
nefndrar skýrsiu og skrifa HP þá
hafa þær úrbætur dugað skammt og
að því er virðist hefur fyrirtækið séð
ástæðu til að lagfæra hlutina hjá sér
með því að minnka sementsinni-
hald framleiðslu sinnar. Samkvæmt
þeim upplýsingum sem fram hafa
komið hjá borgarverkfræðingi eftir
rannsóknir RB er framleiðsla
Steypustöðvarinnar langt frá því að
standast gæðakröfur um styrkleika.
Þannig kom í Ijós að 63% steypu í
flokki S-200 stóðst ekki lágmarks-
kröfur, 35% steypu í flokki S-250 og
17% steypu í flokki S-300, en engar
athugasemdir voru gerðar við fram-
leiðslu BM Vallá og Oss hf. Vitað var
um þessa galla á steypu fyrirtækis-
ins alveg frá því að RB hóf regluleg-
ar rannsóknir á henni í febrúar eða
í kjölfar skrifa HP, en eftirlitsmanni
Reykjavíkurborgar barst ekki um
þetta vitneskja fyrr en í maí, þar eð
RB taldi að um trúnaðarmál væri að
ræða. Steypustöðin fékk strax við-
vörun og bætti sementi í blöndu
sína — en alls ekki í nægjanlegum
mæli. Enn hefur fyrirtækið fengið
aðvörun og enn hefur Steypustöðin
lagt fram áætlun um úrbætur, en af
fenginni reynslu verður fyrirtækið
undir ströngu eftirliti næstu
vikurnar.
Gunnar Sigurðsson, byggingar-
fulltrúi, sagði ennfremur í samtali
við Helgarpóstinn að styrkleiki
steypunnar hjá Steypustöðinni hefði
framan af árinu fallið niður í styrk-
leikaflokkinn S-160, sem var leyfi-
legt í útisteypu fram að árinu 1979,
er kröfur urðu strangari með nýrri
byggingareglugerð. Gunnar sagði
að fyrirtækið hefði fyrst og fremst
notað of lítið sement í steypuna. í
bréfi frá forstjóra Steypustöðvarinn-
ar, Halldóri Jónssyni, kom fram að
bætt hefði verið við 15 kílóum af
sementi á rúmmetrann í sumar og
að nú hefði verið enn bætt 20 kíló-
um við og sementið þá alls orðið
270 kíló á rúmmetrann fyrir styrk-
leikaflokkinn S-200, sem er að dómi
byggingarfulltrúans fullnægjandi.
Gunnar sagði að ákaflega mikilvægt
væri einnig að hafa loftblendi í lagi
og stöðugt um 5%, en það hefði ekki
verið í nógu góðu horfi hjá fyrirtæk-
inu. Aðspurður um skaðabótastöðu
kaupenda sagði Gunnar, að auðvitað
bæru byggingaraðilar sína ábyrgð,
en hins vegar að vandamál væri að
ábyrgð framleiðenda næði aðeins til
eins árs. „Frá fræðilegu sjónarmiði
finnst manni þetta fjarstæða. Ef það
er gott eftirlit má auðvitað fylgjast
með hvernig steypan er, en hingað
til hefur skort á slíkt virkt eftirlit og
það verður að krefjast þess af
steypustöðvunum að innra eftirlit sé
fullnægjandi. Þannig hafa ekki
komið fram athugasemdir vegna
framleiðslu annarra steypustöðva
hér og held ég að óhætt sé að full-
yrða að þar sé allt innra eftirlit
meira og betra," sagði Gunnar.
8 HELGARPÖSTURINN
eftir Friðrik Þór Guðmundsson myndir Jim Smart