Helgarpósturinn - 15.10.1987, Blaðsíða 5

MILLJARBI Af SPARIBOKUM
Með því að bjóða neikvæða raunvexti á almennum
sparisjóðsbókum hefur bankakerfið haft 584 milljónir
króna af eigendum þessara bóka frá ársbyrjun til loka
september í ár, og er þá miðað við hvað bankar hefðu
annars greitt í vexti til að verja fé þetta verðbólgurýrnun.
Eigendur þessa sparifjár fá því að greiða tæplega 8%
vexti til bankanna fyrir að fá að geyma fé sitt þar á reikn-
ingum.
EFTIR PÁL H. HANNESSON MYNDIR JIM SMART
>ann 1. mars 1986 var viöskipta-
bönkum og sparisjóðum fengið vald
til að ákvarða innlánsvexti sjálfir.
Stefna þeirra, að bjóða neikvæða
vexti á rúmlega 12 milljarða af
sparnaði einstaklinga, er því algjör-
lega á þeirra eigin ábyrgð. Með nýj-
um lögum virðist Seðlabankinn
kominn í hlutverk áhorfandans.
MILLJARÐUR Á ÁTTA
MÁNUÐUM
Almenningur hefur hins vegar í
hendi sér að snúa þessu dæmi við.
Ef þær innstæður sem nú liggja á al-
mennum sparisjóðsbókum hefðu
legið á opnum, verðtryggðum 6
mánaða reikningi hefðu vaxtatekj-
ur innstæðueigenda á þessu 8 mán-
aða tímabili verið rúmum milljarði
króna hærri.
Slík tilfærsla almennings á fjár-
munum þýddi hins vegar breytt við-
horf á bankamarkaðnum þar sem
bankar þyrftu að taka útlánsvexti og
þá vexti sem boðnir eru á sérkjara-
reikningum til gagngerrar endur-
skoðunar.
í viðtölum við bankastjóra hefur
komið fram að almenna sparisjóðs-
bókin, hafi „orðið á eftir" í öllum
lúðrablæstrinum um sérkjarareikn-
inga bankanna og það þrátt fyrir að
hún hafi ýmsa kosti umfram önnur
innlánsform, svo sem að í henni
megi taka handveð. Þessi þróun sé
miður, en hins vegar sé ómögulegt
að hækka vexti á almennum spari-
sjóðsbókum nema þá að hækka út-
lansvexti eða lækka vexti á sér-
kjarareikningum. Bankakerfið hafi
einfaldlega ekki efni á því.
SAMKEPPNIN KOSTUÐ
MEÐ ÞJÓFNAÐI
Aukið frelsi bankastofnana hefur
leitt til aukinnar samkeppni þeirra í
millum. Sú samkeppni hefur leitt til
þess að boginn hefur verið spenntur
til hins ýtrasta við tilraunir til að yf-
irbjóða sérkjarareikning næsta
banka. Sérkjarareikningarnir, sam-
kvæmt orðum bankastjóranna, eru
því svo dýrir að ekkert svigrúm er
til að hækka vexti á 12 milljarða inn-
stæðu einstaklinga bundinni á al-
mennum sparisjóðsbókum.
Samkeppni bankanna er með öðr-
um orðum kostuð með „þjófnaði" á
stórum hluta af sparifé landsmanna.
Áðurnefnt sparifé brennur ekki upp
á einhvern óskiljanlega máta milli
stafs og hurðar. Bankarnir lána það
einstaklingum, en þó einkum
fyrirtækjum, og þá skortir ekki upp
á að vextirnir séu ofar verðbólgu-
Bragi Hannesson, bankastjóri Iðnaðar-
banka íslands.
„Það má segja að óbeint hafi þetta
brambolt í kringum sérkjarareikning-
ana komið niður á sparisjóðsbók-
inni."
stiginu. Vextir á verðtryggðum lán-
um bankanna bera u.þ.b. 7,5%
vexti, umfram verðtryggingu, á því
tímabili sem hér um ræðir.
Hlutfall innlána við árslok 1985
var þannig að fyrirtœki áttu 20,4%
innlána, en einstaklingar 53,8%.
Hins vegar fengu fyrirtæki 71,3%
allra útlána bankanna, en einstakl-
ingar 21,3%.
ALDRAÐIR EIGA
HELMING SPARI-
INNLÁNA
Það má leiða að því sterkar líkur
að stærsti aldurshópurinn sem á fé
sitt á almennum sparisjóðsbókum
sé fólk á aldrinum 60 ára og eldra.
í grein í Fjármálatíðindum frá
fyrsta ásfjórðungi þessa árs er í
fyrsta skipti sýnd skipting innlána
einstaklinga eftir aldurshópum mið-
að við innlánaform. Þar sést að
aldurshópurinn 60 ára og eldri á
50,7% allra innlána í flokknum al-
menn spariinnlán, sem er að megn-
inu til innstæður á almennum spari-
sjóðsbókum.
Þó þessi flokkun sé frá áramótum
1985—86 er ekki ástæða til að ætla
að hlutur þessa aldurshóps í inn-
stæðum á almennum sparisjóðs-
bókum hafi farið minnkandi.
GRÆTT Á TREGÐU-
LÖGMÁLI OG
VANÞEKKINGU
Bankarnir bera því við að fólk sé
sjálfrátt að því hvar og hvernig það
ávaxtar peninga sína. Aðstoðar-
bankastjóri Seðlabankans sagði í
samtali við Helgarpóstinn, að ein
ástæða fyrir lágum vöxtum banka á
almennum sparisjóðsbókum væri
sú að eigendur þeirra fylgdust ekki
með vaxtaþróun, og því skorti
bankana brýningu til að hækka þá
vexti. Það væru gömul lúmskheit
bankanna ad láta sparifjáreigendur
sjálfa taka frumkvœdi ad því ad
skipta yfir á hagstœdari reikninga,
því reynslan væri sú að tregðulög-
málið ásamt vanþekkingu við-
skiptavina bankanna leiddi alltaf til
þess að bankarnir græddu.
HÖFUM EKKI EFNI Á AÐ
BREYTA ÞESSU
,,Við höfum haft áhyggjur af því
að almenna sprisjóðsbókin hefur
verið víkjandi sem sparnaðarform
Bjarni Bragi Jónsson, aðstoðarbanka-
stjóri Seðlabanka íslands.
„Aldrei verið túlkað þannig að við
séum skyldugir til að vera í einhverj-
um augiýsingalegum djöfulgangi."
og við höfum mœtt því núna með
því að hækka vextina um 3% á síð-
ustu tveimur mánuðum," sagði
Stefán Pálsson, bankastjóri Búnað-
arbankans, í samtali við Helgarpóst-
inn.
„Við vorum farnir að hækka vext-
ina áður en áminning Seðlabanka
kom til. Það er hins vegar rétt að við
erum enn um 4% undir verðbólg-
unni með vextina. Við vitum af
þessu og ætlum að reyna að leið-
rétta þetta með því að þoka þessum
vöxtum upp.“
Stefán Pálsson, bankastjóri Búnaðar-
banka íslands.
„Það má spyrja sig að því hvort sér
kjörin séu ekki komin of hátt."
En af hverju bjóðið þið upp á
bœkur með neikvœðum raunvöxt-
um?
„Ja, það má spyrja sig að því hvort
sérkjörin séu ekki komin of hátt.”
Hefur bankakerfið ekki efni á að
hœkka innlánsvexti á almennum
sparisjóðsbókum þannig að fólk
tapi ekki á þeim?
„Miðað við sérkjörin þyrftum við
að hækka útlánsvexti á móti til að
ná því. Nema þá við lækkuðum sér-
kjörin.“
ÞJÓFNAÐUR
BANKANNA
Vextir á almennum sparisjóðsbók-
um eru nokkuð misjafnir eftir banka-
stofnunum. Samkvæmt útreikning-
um Seðlabanka íslands gáfu meðal-
talsvextir á þessum bókum um 8,8
prósenta vexti á tímabilinu 1. janúar
til 31. ágúst 1987.
Heildarinnlán bankastofnana á al-
mennum sparisjóðsbókum voru
12.122 milljónir króna þann 31. ágúst
síðastliðinn.
Vaxtagreiðslur bankanna af þeirri
upphæð hafa því numið 1.066 millj-
ónum króna á timabilinu 1. janúar til
31. ágúst 1987.
Ef heildarinnlánin hefðu hins veg-
ar verið bundin lánskjaravísitölu frá
janúar til ágústloka hefðu þau hækk-
að úr 12.122 milljónum króna í
13.772 milljónir króna, eða um 1.650
milljónir króna.
Mismunurinn á verðtryggingu,
samkvæmt lánskjaravísitölu og
vaxtagreiðslum bankanna, er því
584 milljónir króna á þessum átta
mánuðum. Það jafngildir um 876
milljónum króna á árinu öllu.
Þessi upphæð, 584 milljónir króna,
er það sem bankarnir taka af eigend-
um sparisjóðsbóka fyrir að geyma
peninga þeirra. Hún jafngildir því að
bankarnir taki 7,8% prósenta vexti
fyrir geymsluna, ef miðaö er við að
sparifé eigi að vera verðtryggt.
Ef þessar sparisjóðsbækur bæru
hliðstæða vexti og verðtryggðir og
óbundnir sex mánaða reikningar
hefðu þær gefið urn 17,6 prósenta
vexti á þessu sama tímabili; 1. janúar
til 31. ágúst 1987.
Vaxtagreiðslurbankanna hefðu þá
hækkað úr 1.066 milljónum króna i
2.133 milljónir króna, af þeim 12.122
milljónum króna sem bundnar voru
á almennum sparisjóðsbókum þann
31. ágúst síðastliðinn.
Þegar áhrif verðbólgu, samkvæmt
lánskjaravístölu, hafa verið dregin
frá stæðu þá eftir483 milljónir króna,
sé miðað við fyrstu átta mánuði árs-
ins. Vextir af þessari innstæðu yrðu
því 725 milljónir króna á þessu ári.
Ef reiknað er með því að kjör þess-
ara reikninga séu eðlileg, miðað við
almennan sparnað, má segja að eig-
endur hafi tapað 1.067 milljónum
króna til bankannafrá 1. janúartil 31.
ágúst á þessu ári. Tap eigenda spari-
sjóðsbóka vegna þeirra vaxtakjara
sem bankarnir bjóða stefnir því í
1.600 milljónir króna á árinu öllu.
Til samanburðar má geta þess að
rekstrarafgangur alls bankakerfisins
var á síðasta ári 475 milljónir króna.
-gse
Hefur samkeppm bankanna a ser-
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna

-mtim fanki
™ múa, aimenna SPA„AÐARAOraRÐ
Mtauotar

bunaðarbánkinn
' trausturbankí
.VÉRZlUNRRBflNWNN
SAMVINNUBANKI ÍSLANDS HF.
Eigendur sparisjóðsbóka geta ekki tekið
undir slagorð bankanna. Peir hafa þurft
að sjá af rúmum milljarði króna af
eðlilegum vöxtum til bankanna á fyrstu
átta mánuðum þessa árs. Þrátt fyrir fögur
orð í auglýsingum ríkja enn neikvæðir
vextir í íslenska bankakerfinu.
HELGARPÓSTURINN 5