Helgarpósturinn - 15.10.1987, Blaðsíða 25

Eih-leikhúsið rís úr Djúpinu
Þrír ungir leikarar setja á stofn eigið leikhús
Laugardaginn 17. október tekur
nýtt leikhús til starfa í Reykjauík.
Þetta er eih-leikhúsid sem þann dag
mun rísa úr Djúpinu. Eih-leikhúsið
er sem stendur þriggja manna leik-
hús, sem komið er til að vera að
sögn aðstandenda þess, þeirra
Hjálmars Hjálmarssonar, Stefáns
Sturlu Sigurjónssonar og Guðjóns
Sigualdasonar. Það rts úrDjúpinu —
en sýningarstaður þess og aðsetur
er Djúpið (kjallari veitingastaðarins
Hornsins) — með leikriti Edwards G.
Albee Sögu úr dýragarðinum (Zoo
Story). Albee er eitt frægasta leik-
skáld Bandartkjanna.
„Við viljum reyna að bjóða fólki
upp á annað en það fær að sjá í stóru
leikhúsunum. Þessu leikhúsi er þó
ekki stefnt til höfuðs þeim heldur
býður áhorfendum upp á eitthvað
annað. Kannski vilja áhorfendur
ekki svona leikhús en við höfum þá
a.m.k. reynt,“ segja þeir.
Hvað rekur unga menn út í að
stofna leikhús og setja sýningu á
svið?
Hjálmar svarar þessu og segir:
„Þetta er nokkuð sem leikara
dreymir um að gera, þetta blundar í
þeim mörgum. Grunnhugmyndin
fyrir leikarann og það sem hann vill
gera er að vinna og takast stöðugt á
við nýjar og óþekktar víddir um leið
og hann hefur frumkvæðið að því
sem hann er að gera. Þetta er stór
partur af sköpunarþörfinni."
Hvers vegna þetta leikrit frekar en
eitthvað annað?
Stefán: „Þegar við ákváðum að
fara út í þetta vildum við taka eitt-
hvað sem okkur þætti gott og væri
bitastætt fyrir leikarana og hentaði
þeim. Við hugsuðum líka um að kaf-
keyra okkur ekki — þetta er verk
sem hentar staðnum, sem óneitan-
lega setur okkur viss takmörk. Það
hentar líka buddunni og hefur þann
kost að leikmyndin er óþörf.“
Guðjón: „Þetta fellur líka að þeirri
forsendu að menn séu að gera eitt-
hvað sem þeir finna sér metnað í að
fást við. Þetta er sterkt og kraftmik-
ið leikrit sem höfðar ekki síður til
nútímans en þegar það var fyrst sett
upp fyrir tæpum 30 árum."
Guðjón: „Það hefur líka viljað
brenna við að leikhúsin séu um of
að þóknast áhorfendum. Það er
nokkuð sem ekki gerist hjá frjálsum
leikhópum, því þar kemur metnað-
ur leikaranna betur fram.“
Skýringin er sem sagt ekki sú að
þið búið við verkefnaleysi?
Stefán: Jú, að vísu, en samt ekki.
Fyrst og fremst langaði okkur að
takast á við þetta form leikhússins."
Hjálmar: „í litlu leikhúsi er leikar-
inn staddur nær vinnu sinni, ef svo
má segja. Það fylgir þessu mikil
praktísk vinna sem er bæði gefandi
og skemmtileg."
Stefán: „Við höfum lagt í þetta
alveg gífurlega vinnu, höfum unnið
hér kauplaust í tvo mánuði og auð-
vitað fáum við aldrei borgað til sam-
ræmis við okkar framlag. Þetta er
fyrst og fremst hugsjón."
Verður þetta eins leikrits leikhús?
Stefán: „Nei, það verður það ekki.
Við erum búnir að taka húsnæðið á
leigu í allan vetur og ætlum okkur
að vera með fleiri sýningar. Við
stefnum að annarri frumsýningu
fyrir áramót og svo enn annarri í
upphafi næsta árs.“
Og œtlið þið sjálfir að sjá um allt,
leika og leikstýra, eins og í þessu
verki?
Guðjón: „Nei, við höfum fengið
ótrúlega góð viðbrögð hjá fólki sem
er tilbúið að leikstýra og leika hjá
okkur og aðstoða okkur á alla lund.
Við verðum stjórn leikhússins en
það er alls ekki víst að við leikum í
eða leikstýrum næstu verkum. Við
ætlum okkur hins vegar að halda
starfseminni gangandi.“
Að lokum — af hverju þetta nafn;
eih-leikhús?
Stefán: „Nafnið er út t bláinn.
Þetta er bara nafn sem okkur fannst
hljóma vel. Við sáum fyrir okkur að
það yrðu einhver átök um hvort það
ætti að vera með i-i eða y-i svo við
bættum h-inu við.“
Þá var lokið þessu spjalli við for-
sprakka hins nýja eih-leikhúss, sem
fram fór á sýningarstað þess í Djúp-
inu. Eins og fyrr segir verður frum-
sýningin á laugardaginn, 17. októ-
ber, og hefst klukkan 14.00. Sýning-
in er sett upp í samráði við veitinga-
staðinn Hornið og er leikhúsgestum
boðið upp á veitingar í tengslum við
sýninguna, málsverð ef þeir þess
óska, en það er þó ekki skylda. Eftir
sýningu verður barinn síðan opinn
og gestir geta setið í Djúpinu og
spjallað saman. Næstu sýningar
verða sunnudaginn 18. og svo mið-
vikudaginn 21. og fimmtudaginn
22. október og hefjast kl. 20.30.
KK
UIKNfS VKBKO V>SU»V«\Jy
Stefán Sturla Sigurjónsson í hlutverki Péturs hlýðir andaktugur á sögu dusil-
mennisins Jerrís, sem leikinn er af Guðjóni Sigvaldasyni. Jerrí ryðst inn í frið
sama tilveru Péturs með ófyrirséðum afleiðingum. Þriðji stofnfélaginn, Hjálm-
ar Hjálmarsson, er leikstjóri verksins. Smartmynd.
TÓNLIST
Arfur Jóns Leifs
Enginn listamaður af kynslóð
Jóns Leifs var jafnóþekktur og
hann sjálfur. Ekki hefur verið þag-
að jafnmikið um nokkurn af-
burðalistamann íslenskan og Jón
Leifs. Það eru liðin nær tuttugu ár
frá dauða hans og ennþá hafa
mörg stærstu verk hans aidrei
komið fyrir almenningssjónir.
Jón var í mörgu á undan sínum
tíma og gjörólíkur öðrum þeim
sem fengust við tónsmíðar á Is-
landi um hans daga. Hann var bet-
ur menntaður en flestir aðrir,
hann var heimsborgari, sem gat
litið á ísland og íslenska menningu
utan frá og borið hana saman við
miðevrópska hámenningu. Og
hann var ólíkur starfsnautum sín-
um hér í því, að hann vildi ekki
stæla stíl eldri meistara að sunnan,
heldur skapa nýja þjóðlega ís-
lenska tónlist. Tónlist sem væri
framlag okkar til menningar
heimsins líkt og íslendingasög-
urnar.
Meðan aðrir sömdu ,,ljúf“ og
„angurblíð" sönglög, eða hæsta
lagi kórlög (hér var tæpast nokkur
hljóðfæraleikmenning á fyrri-
stríðsárunum), samdi Jón um-
fangsmikil hljómsveitarverk og
kammerverk. Og meðan önnur
tónskáld hímdu hér heima dvaldi
hann langdvölum erlendis.
Allt þetta gerði Jón og verk hans
framandi, enda varð hann mjög
umdeildur þegar hann settist að
hér heima eftir stríðið. Hann ruddi
nýjum hugmyndum braut um rétt-
indi höfunda og var harður bar-
áttumaður fyrir þeim. Nú eru allar
þessar hugmyndir almennt viður-
kenndar. En á baráttuárum Jóns
um 1950 var íslenskt menningarlíf
smáborgaralegt og íhaldssamt. Á
því hefur orðið mikil breyting, þó
útnesjamennskan eigi alltaf sína
fylgismenn. Mér finnst það okkur
Islendingum til skammar að hafa
ekki flutt opinberlega öll verk
Jóns Leifs. Við vitum ekki hvers
konar tónskáld hann var fyrr en
verk hans hafa öll heyrst. Framlag
hans til íslenskrar menningar er
svo einstakt, miðað við sína tíð, að
fullkomin mynd af menningu
okkar verður ekki gerð án hlið-
sjónar af því.
Ég legg til að Sinfóníuhljóm-
sveitin, tónlistardeild Ríkisút-
varpsins og jafnvel fleiri aðilar
stefni að því að flytja öll verk Jóns
á næstu fimm árum, og helst gefa
þau út á hljómplötum eða geisla-
diskum.
Á verkalista Jóns eru 66 verk,
allra tegunda nema óperu. Ég
nefni nokkur verk sem aldrei hafa
verið flutt eða ekki verið flutt hér
á landi: Hekla, forleikur fyrir
hljómsveit, og Baldr, sem er
músíkdrama án orða, og ætti Þjóð-
leikhúsið að sýna það verk. Þá
samdi Jón þrjár Eddu-óratóríur og
hefur aðeins heyrst hér brot úr
þeim. Dettifoss er mikil kantata
fyrir blandaðan kór og hljómsveit
við ljóð Einars Benediktssonar,
sem aldrei hefur verið flutt, og
sama er að segja um Hafís, líka við
ljóð Einars. A næstunni verður
hinn mikli Konsert fyrir orgel og
hljómsveit fluttur í Stokkhóimi.
Það verk hefur aldrei heyrst hér.
Og svona mætti lengi telja.
Strengjakvartettarnir, þrír að
tölu, eru ejnstakir í tónbókmennt-
um okkar, og þá þyrfti að flytja alla
í röð.
Sönglög Jóns eru mörg mjög
sérstæð, og lýsir það miklu metn-
aðarleysi söngvara að hafa ekki
flutt þau meira.
Jón Leifs var vissulega umdeild-
ur maðúr í lifanda lífi og enn má
finna meðal vor gamla mótstöðu-
menn hans. En nú er kominn tími
til að hefja sig upp úr lágkúrunni
og gera átak í að flytja verk Jóns
og kynna þau fyrir umheiminum.
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT
Islands heldur aðra áskriftartón-
leika sína í kvöld, fimmtudagskvöld.
Þar ber hæst frumflutning á píanó-
konsert eftir Askel Másson en kon-
sert þennan samdi Áskell sérstak-
lega fyrir píanóleikarann Roger
Woodward, sem leikur einleik með
Sinfóníunni. Sjö ár eru síðan Áskell
kvaddi sér fyrst hljóðs á tónleikum
hljómsveitarinnar með Klarinett-
konsert sínum. Annað á efnis-
skránni er Parísarsinfónían eftir
Mozart og Myndir á sýningu eftir
Mussorgsky. Stjórnandi á tónleikun-
um verður franski hljómsveitar-
stjórnandinn Diego Masson, en
hann er vel kunnur hljómsveitar-
stjóri og eftirsóttur sem slíkur í
Evrópu. Roger Woodward er sömu-
leiðis vel þekktur, einn af leiðandi
konsertpíanistum heimsins í dag.
Þess má geta að mikill áhugi er fyrir
verki Áskels víða og hefur Wood-
ward m.a. beitt sér fyrir því að verk-
ið verði leikið víðar en á Islandi.
ÉG DANSA VIÐ þig, ballett-
inn sem Islenski dansflokkurinn
hefur sýnt nú i haust og á síðasta
leikári, hefur slegið öll aðsóknar-
met. Margsinnis hefur verið auglýst
síðasta sýning en alltaf þurft að
bæta við þar sem margir hafa þurft
að hverfa frá. Nú er hins vegar Ijóst
að það er komið að allra allra síð-
ustu sýningum sem verða um helg-
ina, á laugardaginn og sunnudag-
inn, og hefjast kl. 20.30. Þetta hefur
meira að segja gengið svo langt að
Kölnaróperan hefur þurft að gefa
aðaldönsurunum, þeim Athol
Farmer■ og Philippe Talard, frí frá
æfingum í Köln auk þes að breyta
sýningaráætlun sinni, svo íslenski
dansflokkurinn gaeti komið til móts
við ballettþyrsta islendinga. Hinir
erlendu gestadansarar fara á kost-
um í sýningunni, svo sem dans-
flokkurinn allur, og ekki má gleyma
söngvurunum og sögumönnunum
Agli Olafssyni og Jóhönnu Linnet.
En sem sagt — síðasti séns á laugar-
dag og sunnudag.
KIUUÚTGÁFA hefur heldur
en ekki færst í aukana hér á landi.
Mál og menning hefur verið ötult
við að gefa út kiljur, þar á bæ er
reyndar sérstakur klúbbur sem ein-
göngu gefur út þá gerð bóka, en
aðalútgáfan hefur einnig aukið sína
kiljuútgáfu á síðustu árum. Nú eru
komnar tvær sígildar skáldsögur frá
forlaginu í þessu formi, báðar
rússneskar. Þetta eru Glœpur og
refsing, það sígilda meistaraverk
Dostojevskís, sem reyndar er í
tveimur bindum. Hin er svo Dauðar
sálir eftir Nikolaj Gógol, en eins og
menn muna var nýlega sýndur í
sjónvarpinu framhaldsmyndaflokk-
ur gerður eftir þessari frægu sögu.
Ingibjörg Haraldsdóttir þýddi Glæp
og refsingu fyrir fáum árum, beint
úr rússnesku, en Magnús Magnús-
son hefur þýtt Dauðar sálir, sem
kom fyrst út hér á landi árið 1950.
GEORG GUÐNI opnar á laug-
ardaginn sýningu á olíumálverkum
og teikningum í Gallerí Svörtu á
hvítu. Þetta er önnur einkasýning
Georgs Guðna, hann hélt sína fyrstu
í Nýlistasafninu árið 1985. Einnig
hefur hann tekið þátt í nokkrum
samsýningum hér heima og erlend-
is, nú síðast í sumar var hann valinn,
ásamt Jóni Óskari, til þátttöku í
Borealis 3 í Malmö ásamt þekktum
erlendum listamönnum. Georg
Guðni nam við MHÍ og einnig var
hann við framhaldsnám við Jan van
Eyck Akademie í Hollandi. Verkin
sem hann sýnir í Gallerí Svörtu á
hvítu eru unnin á síðastliðnum
tveimur árum og ef að líkum lætur
verða það einvörðungu myndir af
fjöllum sem ber fyrir augu sýningar-
gesta. Sýningin stendur til 1. nóvem-
ber.
HELGARPÓSTURINN 25