Helgarpósturinn - 12.11.1987, Blaðsíða 8

Sjálfstœöisflokkur
ÚR TENGSLUM VIÐ
LÍFIÐ I LANDINU
Gustmikiö viötal viö Matthías Bjarnason
Matthías Bjarnason er löngu þjóðkunnur stjórnmála-
maður. Hann var sjávarútvegsráðherra á lokaspretti
landhelgisbaráttunnar og aðsópsmikill forystumaður í
Sjálfstæðisflokknum. Hann hefur þó aldrei fallið í kram
fjölmiðlunga, e.t.v. fyrir það að honum er tamara að
skoða veröldina ofan af Kaldbak en Arnarhólnum, sem
er nafli heimsins, eins og allir eiga að vita — miðja vegu
milli Moskvu og Washington.
Matthías er samgróinn vestfirskum fjöllum, fjörðum og
dölum. bar er misvindasamt og getur slegið fyrir af
öllum áttum í senn, einkum í suðvestanátt, sem á Isafirði
er kölluð básaveður. í þessu viðtali er Matthías í veðra-
ham — það er suðvestan 7—9!
EFTIR ÓLAF HANNIBALSSON MYND JIM SMART
Matthías Bjarnason talar hér tæpitungulaust um: Ósynilega ráöherragengiö,
óhóflega auö- og markaöshyggju í Sjálfstæöisf lokknum, flokkspólitískar ráön-
ingar bankastjóra, „fáránlegar skoöanir Morgunblaösins", heilaþvott kvóta-
liðsins og dapurlega stjórn fiskveiðanna.
Nýlega sagdi Davíö Oddsson t vid-
tali við HP, að ráðherradómur vœri
bara hálfsdagsvinna. Ná hefur þá
verið ráðherra í átta ár. Gastu unnið
þetta starf með annarri hendinni?
Ég held, að þetta séu bara sleggju-
dómar manns, sem ekki hefur
reynslu af þeim vandmeðförnu mál-
um, sem ráðherrar oft fá til úrlausn-
ar. Allan þann tíma, sem ég gegndi
störfum ráðherra, var ég með tvö
ráðuneyti samhliða. Ég hafði full-
komlega nóg að gera allan þann
tíma ásámt þingmennsku, vinnu
fyrir kjördæmi mitt og aðrar þær
skyldur sem þessi störf kalla á.
Að einu leyti má þó koma til móts
við þessi orð Davíðs: Eftir því sem
ráðherrum fjölgar sé ég ekki brýna
ástæðu til, að hver ráðherra sé með
einn eða fleiri aðstoðarmenn. Það
er ágætis starfsfólk í þeim ráðuneyt-
um, sem ég þekki til, og það þarf að
nýta krafta þess sem best. Ég gerði
það með góðum árangri.
Mér telst til, að það séu 15 pólitísk-
ir aðstoðarmenn þessara 11 ráð-
herra í ríkisstjórnihni og finnst það
ekki bera vott um það aðhald, sem
menn tala um sýknt og heilagt hver
um annan þveran.
Ná stendur fyrir dyrum mikill
fundur hjá Sjálfstœðisflokknum til
að gera áttekt á þeim vanda, sem
við blasir eftir kosningaúrslitin í vor.
Hverjar eru þínar skoðanir í þessu
efni?
Ég gæti haft margt að segja um
þetta, því að vandamálin eru mörg
og ég held, að svokallað naflaskoð-
unarfólk sé víðsfjarri því að komast
að kjarna málsins:
Þessi flokkur var fyrir alla lands-
menn og stefna hans tók til landsins
alls. Hann var frjálslyndur umbóta-
flokkur og lagði sitt þunga lóð á vog-
arskálina til að bæta kjör og aðstöðu
þeirra, sem minnst mega sín í þjóð-
féiaginu. Hann var lengst af sam-
stæður og það var gaman að starfa
í honum og fyrir hann, eiga þátt í að
móta skoðanir hans og stefnu á
hverjum tíma. Á síðustu árum hafa
vaðið þar uppi menn, sem allir hafa
þóst kunna og geta og viljað sveigja
flokkinn til óhóflegrar markaðs-
hyggju. Þeir hafa krafist þess, að
frammámenn í flokknum — þar
með taldir þingmenn — færu eftir
ákveðnum kennisetningum, sem
sóttar eru til hundrað eða þúsund
sinnum stærri samfélaga en okkar.
þingmenn mættu ekki aðstoða ein-
staka kjósendur við lausn vanda-
mála þeirra. „Kunningjasamfélag-
ið“ skyldi lagt fyrir róða og hrein og
köld viðskiptatengsl koma í staðinn.
Þeir fóru niðrandi orðum um þá
8 HELGARPÓSTURINN
þingmenn, sem reyndu að greiða
fyrir úrlausn á vanda fjölmargra ein-
staklinga og fyrirtækja í samskipt-
um þeirra við „kerfið", og á þennan
hátt er er enginn vandi að slíta
stjórnmálaflokk úr tengslum við líf-
ið í landinu, atvinnuvegi og félags-
málastarfsemi. Þetta hávaðasama
fólk hefur að mínum dómi hrætt
fólk frá því að kjósa Sjálfstæðis-
flokkinn, sérstaklega í síðustu kosn-
ingum.
Nú höfðu Vestfirðir sérstöðu, hvað
kosningaárslitin varðar, þar sem
flokkurinn hélt sínum hlut og vel
það. Hvað er öðru vísi hjá ykkur?
Náin tengsl við atvinnulífið,
frammámenn i byggðarlögunum og
fólk almennt hafa mikið að segja. Ég
finn að vísu til þess, að ég þekki ekki
nógu mikið til unga fólksins, þótt
mér falli alltaf vel innan um ungt
fólk, og unga fólkið á Vestfjörðum
stóð mjög vel með okkur frambjóð-
endum Sjálfstæðisflokksins í síðustu
kosningum. Hins vegar tel ég að
menn verði að gæta sín, hversu
lengi þeir standa i fremstu víglínu,
og sjálfur hef ég gert upp minn hug:
Síðusu kosningar voru jafnframt
þær síðustu, sem ég býð mig fram í.
Aldur segir hins vegar ekki allt.
Til eru aldraðir menn, sem eru sí-
ungir, og ungir menn, sem gamlast
fyrir aldur fram. Best og farsælast er
nú að þroskast með árunum og vera
opinn fyrir nýjungum og nauðsyn-
legum breytingum, sem alltaf verða
að eiga sér stað.
Varðstu fyrir vonbrigðum með að
hljóta ekki sœti í ríkisstjórn eftir
þessar kosningar?
Nei, það veit heilög hamingjan, að
það var ég ekki. Ég hafði meira að
segja hugsað mér, þegar ég tók sæti
í síðustu ríkisstjórn í maí 1983, að
sitja bara tvö ár, en sá mikli órói,
sem var í Sjálfstæðisflokknum, og
síendurteknar tilraunir til að ýta
mönnum út, gerðu það að verkum
að ég ákvað að sitja í ríkisstjórninni
til loka kjörtímabilsins. Það kom því
aldrei til greina, að ég kærði mig um
að taka sæti í nýrri ríkisstjórn. Hins
vegar varð ég fyrir miklum von-
brigðum með þröngt val manna til
setu í ríkisstjórninni, og ekki síður
fyrir vonbrigðum með skiptingu
ráðuneyta milli stjórnarflokkanna.
Ég tel ekki bera vott um mikla víð-
sýni, að af hálfu Sjálfstæðisflokksins
skuli engir nema lögfræðingar velj-
ast í ráðherraembætti og þar af þrír,
sem kosið var um til formannsemb-
ættis á sínum tíma og mörgum
fannst þá bera vott um takmarkaða
breidd í forystunni. Sá fjórði var
sóttur til Hafnarfjarðar. Ég tel það í
rauninni furðulegt, að Sjálfstæðis-
flokkurinn skuli ekki fara með neitt
af þeim ráðuneytum, sem fara með
landbúnað, fjármál, sjávarútveg eða
viðskiptamál.
Það vekur einnig undrun mína, að
formenn þriggja flokka skuli í raun
og veru taka í sínar hendur ákvörð-
unarvald um mikilvægar lagabreyt-
ingar, sem Alþingi á að fjalla um, en
þar á ég við breytingar á Stjórnar-
ráði íslands. Ég er sammála um
nauðsyn þess að gera breytingar og
það margar og sumar róttækar, en
ég hef ekki séð sett fram nein skyn-
samleg rök fyrir því, að mylja niður
viðskiptaráðuneytið og færa stóran
hluta þess undir utanríkisráðuneyt-
ið. Útflutningsleyfin, samskiptin við
Evrópubandalagið og EFTA voru
fyrst og fremst í höndum mjög
góðra starfsmanna, sem höfðu á
löngum ferli aflað sér mikillar og
staðgóðrar sérfræðiþekkingar á
þessum málum, og það var fljótræði
að færa þetta verksvið í hendur ut-
anríkisráðuneytinu, þar sem menn
eru hreyfðir eftir klukkunni eins og
menn og peð á skákborði.
Þingflokkurinn fylgdist ákaflega
lítið með þessum stjórnarmyndun-
arviðræðum. Það getur verið að for-
maðurinn hafi haft samráð við ein-
hverja fáa útvalda, en ef á að skapa
og viðhalda góðum starfsanda í ein-
um stjórnmálaflokki og þingflokki
held ég að betra sé að ræða hrein-
skilnislega og opinskátt um hlutina.
Staða ríkisbankanna er ná mjög á
dagskrá. Hver er þín afstaða í þeim
málum?
Að þessu sinni ætla ég ekki að fjöl-
yrða um þau mál í heild, en láta
nægja að viðra skoðanir mínar um
einn þátt þessara mála, sem að vísu
er nú í brennidepli.
Það hefur löngum þótt sjálfsagt
mál, að stjórmálaflokkarnir til-
nefndu menn í bankastjórastöður í
ríkisbönkunum. Reynslan í þróun
bankamála síðustu árin: Ólán í
rekstri Útvegsbankans, Hafskips-
málið o.fl., o.fl. hefði átt að kenna
okkur, að nú er nauðsynlegt —
næstum óhjákvæmilegt — að taka
upp ný vinnubrögð. Við höfum á
þessum síðustu árum sett nýja, og
að mörgu leyti góða, bankalöggjöf,
þótt einstök atriði þurfi ævinlega að
vera til endurskoðunar. Það hefur
myndast harðnandi samkeppni
milli bankanna og ég tel því mun
meiri nauðsyn á því, að bankarnir
séu undir faglegri stjórn. Það er því
umbúðalaust mín skoðun, að ríkis-
bankarnir eigi að velja hæfa menn
innan bankakerfisins í stöður
bankastjóra. Ekki endilega alfarið
að það eigi alltaf að vera menn inn-
an sama banka, því að það gæti ver-
ið hollt, að það væri hreyfing á
mönnum milli banka líka. Flestir
bankarnir eiga tvímælalaust full-
hæfa menn til þessara starfa innan
sinnan vébanda. Þetta gildir ekkert
síður um ríkisbankana og ég sé því
síður en svo nokkra þörf á því að
sækja til uppgjafastjórnmálamanna
eða kaupfélagsstjóra til að manna
æðstu stöður þessara mikilsverðu
stofnana.
Ein af niðurstöðum endurskoð-
unarnefndar naflaskoðunarnefnd-
arinnar er sá að flokkurinn og
Morgunblaðið stilli saman streng-
ina til sóknar fyrir sjálfstœðisstefn-
una.
Það hefur nú heldur lítið farið fyr-
ir vilja Morgunblaðsins undanfarin
ár til að stilla saman strengi við Sjálf-
stæðisflokkinn. Blaðið hefur verið á
hraðleið að fjarlægjast flokkinn og
úti á landsbyggðinni urðum við
ákaflega lítið varir við stuðning
Morgunblaðsins í síðustu kosning-
um. Blaðið hefur beinlínis afneitað
Sjálfstæðisflokknum og teflt fram
sínum eigin sjónarmiðum og talið
þau hin einu réttu ogsönnu. Hinu er
ekki að neita, að sumir sjálfstæðis-
menn hafa átt vináttu að fagna þar,
en aðrir orðið fyrir barðinu á því
blaði. Ég taldi einu sinni að það væri
málgagn mitt, en það er löngu liðin
tíð. Ef einhver stjórnmálamaður,
sem nú er í forystu, getur talið Morg-
unblaðið sitt málgagn, þá er það for-
maður Alþýðuflokksins. Hann má
vel við una og vera blaðinu þakklát-
ur.
Mér finnst Morgunblaðið gott
fréttablað, en stjórnmálaafskipti
þess innan þröngra marka. Það tek-
ur oftast upp hanskann fyrir auð-
hyggjuna og er stundum með fárán-
legar skoðanir. Það hefur t.d. haldið
uppi öðru hvoru linnulausum áróð-
ursherferðum gegn viðskiptum
okkar við Sovétríkin, sérstaklega
olíuviðskiptunum. Það hefði vissu-
lega verið gaman að vita, hversu
mikla síld við hefðum selt þangað á
síðustu árum, ef Morgunblaðinu
hefði tekist að losa okkur við olíu-
viðskiptin við þau. En það hefði orð-
ið dýrt gaman.
Annars er það min skoðun að við
eigum að kappkosta að ná vinsam-
legum samskiptum við flestar þjóðir
og viðskiptum við allar án tillits til
stjórnarfars. Viðskiptin við Sovétrik-
in hafa verið okkur til góðs þótt það
blindi okkur ekkert fyrir því að
stjórnarfarið mætti vera frjálslegra
þar á bæ.
Ná fer að líða að því að frumvarp
um endurskoðun laga um fiskveiði-
stjórnun verði lagt fyrir þingið...
Já, ég hef orðið þess heiðurs að-
njótandi að vera í ráðgjafarnefnd
„ . . . engir nema lögfrœðingar ueljast í
ráðherraembœtti og þar af þrír, sem kosið var
um til formannsembœttis á sínum tíma og
mörgum fannst þá bera vott um takmarkaða
breidd í forystunni. Sá fjórði var sóttur til
Hafnarfjarðar.“