Helgarpósturinn - 12.11.1987, Blaðsíða 10

VETTVANGUR
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulitrúi:
Blaðamenn:
Prófarkir:
Ljósmyndir:
Útlit:
Framkvæm dastjóri:
Skrifstofustjóri:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Dreifing:
Afgreiðsla:
Sendingar:
Ritstjórn og auglýsingar
Útgefandi:
Setning og umbrot:
Prentun:
Halldór Halldórsson, Helgi Már Arthursson
Egill Helgason
Anna Kristine Magnúsdóttir, Friðrik Þór Guðmundsson,
Gunnar Smárii Egilsson, Jónína Leósdóttir, Kristján
Kristjánsson, Ólafur Hannibalsson, Páll Hannesson.
Sigríður H. Gunnarsdóttir
Jim Smart
Jón Óskar
Hákon Hákonarson
Garðar Jensson
Hinrik Gunnar Hilmarsson
Bergþóra Sigurbjörnsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir
Garðar Jensson, Guðrún Geirsdóttir
Bryndís Hilmarsdóttir
Ástríður Helga Jónsdóttir
eru í Ármúla 36, Reykjavík, sími 68-15-11. Afgreiðsla og
skrifstofa eru í Ármúla 36, sími 68-15-11
Goðgá hf.
Leturval sf.
Blaðaprent hf.
í flokki í fimmtíu ár
Matthías Bjarnason, fyrrverandi ráðherra Sjálfstæðis-
flokksins og alþingismaður Vestfirðinga, lýsir í viðtali í
Helgarpóstinum í dag hvernig flokkurinn hefur breyst á
þeim fimmtíu árum sem hann hefur starfað í honum. Á
sinn skemmtilega og á stundum kjaftfora hátt lýsir hann
flokknum eins og hann var — og er. Rauði þráðurinn í
gagnrýni hans er að honum þykir núverandi forystu-
menn hafa sniðið honum þröngan stakk.
Enda þótt penir menn og skaplausir geti ekki skrifað
undir sumt af því sem Matthías Bjarnason segir hlýtur
álit hans að vega þungt, þegar þessi stærsti flokkur lands-
ins kemur saman til að ræða stöðu sína og þjóðmála al-
mennt. Hér talar maður með reynslu, reyndasti þing-
maður Sjálfstæðisflokksins.
„Ressi flokkur var fyrir alla Iandsmenn og stefna hans
tók til landsins alls. Hann var frjálslyndur umbótaflokkur
og lagði sitt þunga lóð á vogarskálina til að bæta kjör og
aðstöðu þeirra, sem minnst mega sín í þjóðfélaginu.
Hann var Iengst af samstæður og það var gaman að
starfa í honum og fyrir hann, eiga þátt í að móta skoðanir
hans og stefnu á hverjum tíma. Á síðustu árum hafa vað-
ið þar uppi menn, sem allt hafa þóst kunna og geta og
viljað sveigja flokkinn til óhóflegrar markaðshyggju. beir
hafa krafist þess, að frammámenn í flokknum — þar með
taldir þingmenn — skuli fara eftir ákveðnum kennisetn-
ingum, sem sóttar eru til hundrað — eöa þúsund sinnum
stærri samfélaga en okkar ... Þetta hávaðasama fólk
hefur að mínum dómi hrætt fólk frá því að kjósa Sjálf-
stæðisflokkinn, sérstaklega í síðustu kosningum."
Þetta er harður áfellisdómur frá Matthíasi Bjarnasyni
um Sjálfstæðisflokkinn. Og vafalaust endurspeglar hann
að einhverju leyti viðhorf þess hluta kjósenda, sem sneri
baki við Sjálfstæðisflokknum í síðustu kosningum. Matt-
hías er þekktur fyrir að hafa gott samband við flokksfólk,
a.m.k. í kjördæmi sínu.
I viðtalinu kemur fram, að þessi forystumaður Sjálf-
stæðisflokksins á Vestfjörðum hefur ákveðnar efasemdir
um að fundur flokksins sem boðað er til í næstu viku
muni breyta ástandinu, enda þótt vonir hans og vilji
standi til að svo verði. Og fyrir sjálfstæðisfólk hljóta um-
mæli Matthíasar að vera nokkurt áhyggjuefni, enda fram
sett af því þingmaðurinn hefur áhyggjur af því hvert
stefnir í flokknum.
Skoðanakannanir sem gerðar hafa verið upp á síðkast-
ið benda til þess að stuðningur við Sjálfstæðisflokkinn sé
sveiflukenndur og endurspeglar e.t.v. að skoðanir að-
spurðra og Matthíasar Bjarnasonar fari að einhverju leyti
saman, enda þótt erfitt sé að slá einhverju föstu um nið-
urstöður skoðanakönnunar. Það er hins vegar ljóst, fari
svo að þrengingar Sjálfstæðisflokksins verði framlengd-
ar, að þá er komin upp í stjórnmálum ný og óvenjuleg
staða. Flokkurinn gæti hæglega minnkað enn, með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum í stjórnmálaheiminum.
Það er þetta sem Matthías Bjarnason er að vara við með
orðum sínum. Það er þetta sem hin unga forysta Sjálf-
stæðisflokksins þarf að ígrunda vandlega. Hún gæti
hæglega klofið flokkinn öðru sinni.
— íslenska tengingin
Bandaríska leyniþjónustan CIA
hefur heldur betur komist á dagskrá
fjölmiölanna þessa dagana. Rœtt er
um leyniskjöl ár safni Harrys Tru-
man, Bandaríkjaforseta, sem sanni
mjög náid samband Stefáns Jó-
hanns Stefánssonar, þá forsœtisrád-
herra og formanns Alþýduflokks-
ins, viö útsendara CIA med adsetur
í bandaríska sendirádinu á upphafs-
árum Kalda strídsins 1947—1949.
Hins vegar viröist heldur klént með
skjallegar sannanir fyrir því, sem
þeim fór á milli, sem aftur gefur get-
spökum mönnum frítt spil til að
geta í eyðurnar.
Hins vegar er kannski ekki úr vegi
að rifja upp andrúmsloft þessara
ára, ef verða mætti þeim til skiln-
ingsauka, sem ekki þekkja til þeirra
nema af afspurn. Taugaspennan
milli Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna byggðist upp í brattri kúrfu á
árunum þremur fyrir og eftir 1950.
Helstu punktana á kúrfunni mætti
auðkenna með byltingunni í Tékkó-
sióvakíu, Berlínardeilunni, spreng-
ingu fyrstu kjarnorkusprengju Sov-
étríkjanna, Kóreustríðinu, spreng-
ingu vetnissprengju í Sovétríkjun-
um, dauða Stalíns. Kjörorð tímans
var: Sá, sem ekki er með mér, er á
móti mér og mótsvörun stalínism-
ans var mccarthyisminn í Banda-
ríkjunum, sem teygði anga sína vítt
og breytt um hinn vestræna heim,
sem sumir voru svo bíræfnir að
kalla „hinn frjálsa heim“ á þessum
árum og áttu þá meðal annars við
hina og þessa mannætuhöfðingja,
sem sátu á valdastóli í ríkjum sínum
í skjóli böðla og byssustingja, en for-
dæmdu sams konar athæfi kollega
sinna austan landfræðilegrar
markalínu.
McCarthyisminn gaf frítt spil til of-
sókna gegn öllum þeim, sem ekki
sáu heiminn í tilskildum svart/hvít-
um lit, og hlaut því eðli málsins sam-
kvæmt að beinast gegn öllum þeim,
sem höfðu einhvers konar andlega
iðju með höndum; rithöfundum,
fréttamönnum, leikurum og lista-
mönnum hvers konar, kennurum,
stjórnmálamönnum og félagsmála-
frömuðum o.fl o.fl. Lítilfjörlegustu
grunsemdir voru oft nægar, og á
sama hátt og gerst hafði í Sovétríkj-
unum í ofsóknaræði Stalíns á 4. ára-
tugnum notaði fjöldi fólks tækifærið
til að losa sig við keppinauta sína
með vísbendingum eða ásökunum
til yfirvalda. (Einn, sem á þessum ár-
um hafði náið samband við CIA, var
Ronald nokkur Reagan, sem þá var
formaður leikarafélagsins Actors
Guild.) Þetta voru blómadagar
bandarísku leyniþjónustunnar og
hún jókst og margfaldaðist og upp-
fyllti jörðina. Jafnvel hér á heimsins
nyrstu nöf/ hún náði þrælataki á
heimskum lýð, eins og Steinn Stein-
arr orðaði það í öðru samhengi.
í þessu andrúmslofti tóku íslensk
stjórnvöld ákvörðun um inngöng-
una í NATO og síðar beiðni um
bandaríska hersetu. Pólitísk hyster-
ía lá í loftinu og meira en líklegt að
ýmsir forystumenn svokallaðra lýð-
ræðisflokka hafi verið gripnir
,,Forestall-veiki“, sem svo var nefnd
eftir þeim hermálaráðherra Banda-
ríkjanna, sem 1948 steypti sér út um
glugga hermálaráðuneytisins á 13.
hæð æpandi: „Rússarnir eru að
koma.“ Sérstaklega virðast þeir hafa
verið illa haldnir af þessum sjúk-
dómi þáverandi forystumenn Al-
þýðuflokksins; Stefán Jóhann og
Guðmundur í. Guðmundsson, en
jafnframt stóð líka svo á fyrir þeim,
að það var hentugt að losna við
keppinauta, Gylfa Þ. Gíslason og
Hannibal Valdimarsson, með því að
klína á þá kommastimpli, sem gerði
þá pólitískt réttdræpa með hvaða
aðferðum sem var.
Á þessum árum var róið að því öll-
um árum af bandarískri hálfu að
innlima stjórnmálaflokkana og sem
flest félagasamtök, þá ekki síst
verkalýðshreyfinguna, í hið heilaga
bandalag og krossferðarhreyfingu
gegn kommúnismanum. Um tíma
var öllum skrifstofum þríflokkanna,
sem kenndu sig við lýðræðið, breytt
í ráðningarskrifstofur fyrir setuliðs-
vinnuna á Keflavíkurflugvelli.
Atvinnuleysi var mikið. Ungt fólk
þyrptist suður og vænlegt til at-
kvæðaveiða, að geta útvegað sínum
mönnum vinnu.
Fyrir menntamenn og verkalýðs-
leiðtoga voru utanferðir í boði og
mjög eftirsóttar, enda fáir þá, sem
gátu veitt sér þann munað að kom-
ast til útlanda. Jafnframt voru menn
náttúrlega heilaþvegnir eftir föng-
um og hertir í baráttunni gegn
kommúnismanum.
Þríflokkarnir misstu ASÍ úr hönd-
um sér 1954 þegar hannibalistar og
sósíalistar tóku höndum saman og
náðu meirihluta í miðstjórn, sem
ekki hefur verið hrundið síðan, þótt
kaldastríðsandstæðurnar séu horfn-
ar. Um skeið var þá fulltrúaráð
verkalýðsfélaganna í Reykjavík not-
að sem tengill við ameríska sendi-
ráðið, bæði hvað snerti utanfarir og
dreifingu andkommúnísks áróðurs
af amerískum uppruna. Þegar fauk
í það skjólið voru stofnuð einhver
gervisamtök til að sjá um þessi verk-
efni og skorti aldrei fé, sem var þó
heidur sjaldgæft um félagasamtök á
þessum árum.
Um miðjan síðasta áratug var
mccarthyisminn nægilega runninn
af Bandaríkjamönnum til þess að
rannsóknarblaðamenn fóru að taka
CIA í gegn og fletta ofan af þeim
sovésku KGB-aðferðum, sem stofn-
un þessi hafði innleitt í bandarískt
þjóðfélag og öll ríki því vinveitt.
Kom þá í ljós gífurlegt fjárstreymi til
ýmissa erlendra aðila gegnum alls
lags sýndarsamtök og góðgerðar-
stofnanir, sem undir fölsku flaggi
sáu um laun fyrir greiðasemi við
CIA. Bárust þá böndin býsna nærri
ýmsum norrænum almannasam-
tökum og forystumönnum þeirra,
þ.á m. stjórnmálamönnum. Nýjar
upplýsingar koma því varla á óvart,
en sýna að þarna er óyrktur akur
fyrir sagnfræðinga og aðra áhuga-
menn um þetta tímabil til að komast
að hinu sanna. Hitt ættu menn að
varast að snúa þessum upplýsingum
upp í andmccarthyískar nornaveið-
ar í samtímanum vegna synda í for-
tíðinni. Ljósasti punkturinn í allri
þessari atburðarás er svo sá, að CIA
tókst ekki að umhverfa bandarísku
samfélagi meira en svo að þegar
þessum svartagaldri linnti, þá er til-
tölulega auðvelt að afla frumgagna
og upplýsinga um gang mála. Því er
hægt að rekja vítin til að varast þau.
Á meðan er hægt að gera sér vonir
um að einhvern tíma standi „Hinn
frjálsi heimur" undir nafni.
Ólafur Hannibalsson
10 HELGARPÓSTURINN