Helgarpósturinn - 12.11.1987, Blaðsíða 25

Afsökun fyrir því að grafa ekki skurði
Hálfkœringslegt viötal viö myndlistarmennina Grétar Reynisson og Þórunni Sigrídi
Þorgrímsdóttur.
Á morguri, föstudag, opna í Ný-
listasafninu v/Vatnsstíg sýningu á
verkum sínum þau Grétar Reynis-
son og Þórunn Sigrídur Þorgríms-
dóttir. Þessi sýning kemur á nokkuð
skemmtilegum tíma því þau hafa
einnig verid í sviðsljósinu aö undan-
förnu fyrir leikmyndir sinar. Sem
stendur eiga þau saman fjórar leik-
myndir í leikhásum borgarinnar;
Grétar í Skemmu LR v/Meistara-
velli, þar sem Djöflaeyjan er sýnd,
og á Litla sviði Þjóðleikhássins, við
Bílaverkstœði Badda. Þórunn á
hins vegar leikmyndirnar við Dag
vonar eftir Birgi Sigurðsson, sem LR
hefur lengi sýnt, og sömuleiðis við
Brúðarmynd Guðmundar Steins-
sonar í Þjóðleikhúsinu. HP hitti þau
í Nýlistasafninu og bað þau segja
eitthvað spakt um myndlistina og
mismunandi form hennar, málverk-
ið og leikmyndirnar.
Þau hafa komið sér fyrir í sátt og
samlyndi í Nýlistasafninu, Þórunn á
jarðhæðinni og Grétar uppi á lofti.
Þau eru reyndar vön því að deila
saman plássi því þau hafa haft sam-
an vinnustofu í þrjú ár eða fleiri, þau
þykjast ekki muna það svo glöggt.
Þetta er fyrsta einkasýning Þórunn-
ar og hún segist hafa málað mynd-
irnar á síðustu þremur árum þó
uppistaðan sé frá síðastliðnu sumri
— rigningarsumri á Reyðarfirði.
Myndir Grétars eru hins vegar blaut-
ar ennþá, sumar hverjar, en hinar
málaðar í sumar og haust, margar á
Norðfirði og í Hrísey. Þau gefa samt
lítið út á það hvort þarna ríki ein-
hvers konar austfirsk stemmning.
Það er þetta sama með þetta við-
tal og öll önnur, myndlistarmenn
þykjast aldrei hafa neitt að segja.
Islenskir menningarvitar farnir að
bíða með öndina í hálsinum eftir
myndlistarmanni sem hefur eitt-
hvað að segja til tilbreytingar.
Hugmyndin þróast út í að hafa þetta
klisjuviðtal og það vantar ekki:
Grétar: ,,Já, þetta er skemmtilegt,
spennandi og líka gaman.“
Þórunn: „Gefur manni útrás..."
Þá þótti þetta ekki fyndið lengur
og ákveðið að sleppa þessu með
klisjurnar og fara yfir í alvarlegra:
Grétar: ,,Það sem ég er að hugsa
er að fella sýninguna inn í það rými
sem ég hef, láta hana passa húsinu.
Ég er að vinna hér með form sem
endurtaka sig — þau eru að vísu
sjálfsprottin en haldast samt innan
þessa ramma."
Þórunn: „Mitt framlag er hins
vegar skrautlegra, ég held að þetta
sé frekar skrautleg sýning, sterkir
litir, ég hef verið að vinna mikið
með sterka liti að undanförnu. Mað-
ur verður alltaf að vera að reyna
eitthvað nýtt og leika sér.“
Grétar: „Þetta er bara föndur, af-
sökun fyrir að vera ekki að grafa
skurði, maður er svo mikill aum-
ingi. Það er kosturinn við listina að
maður getur bæði verið latur og
duglegur. Áður fyrr var alltaf verið
að segja manni að letin væri versti
óvinur listarinnar, fólk kemur og
hrífst og segir mikið ertu duglegur
eða það skammast yfir letinni. Fyrir
manni sjálfum er þetta samt engin
formúla."
— En Þórunn, skyldi hún líka vera
aumingi?
Þórunn: „Ja, ég vil frekar gera
þetta en að vinna í fiski. Auðvitað
eru það líka forréttindi að fást við
það sem manni þykir gaman að.“
Grétar: „Kannski má segja að við
gröfum okkar skurði, menningar-
skurði, og þá þarf að grafa líka. En
auðvitað er þetta fyrst og fremst
leikur. Það er þegar menn fara að
taka sig of alvarlega og stilla sér upp
á einhvern stall sem hlutirnir fara
að floppa."
— Einmitt, förum þá aðeins yfir í
leikmyndirnar. Þórunn, þú ert
menntuð í leikmyndagerð er ekki
svo?
„Jú, ég er það reyndar, en það er
líka myndlistarnám. Ég lít svo á að
ég sé að vinna myndir, bara miklu
stærri, þegar ég er í leikhúsinu."
— Myndirnar á sýningunni bera
keim af leikmyndinni við Brúðar-
myndina...
„Já, stundum held ég að maður
hafi bara eina mynd í hausnum á sér
sem maður er sífellt að fást við...“
Grétar: „Það er ekki þannig hjá
mér. Ég blanda leikhúsinu aldrei
saman við myndirnar mínar. Eða
það held ég ekki. Ég rembist miklu
frekar við að mála myndir í leikhús-
inu.“
Þórunn: „Ég er nú ekki sammála
þessu, mér finnst vera greinileg
tengsl milli málverkanna þinna og
þess sem þú gerir í leikhúsinu, þetta
er allt sami grauturinn." (Fer út í
smáþras.)
— Burtséð frá þessu, hver er
meginmunurinn á þessu tvennu?
Þórunn: „Málverkið er miklu
áþreifanlegri afrakstur. Það er alltaf
til en leikmyndin stendur þarna
bara í einhvern tíma og þegar sýn-
ingar hætta hefur maður ekki meira
um hana að segja. En það getur líka
verið gott því þá þarf maöur ekki að
burðast með hana í höfðinu lengur
en hún stendur uppi."
Grétar: „Það sem ég er að gera í
leikhúsinu tengist kannski frekar
skúlptúr en málverki. Maður er að
reyna að fá þennan skúlptúr til að
fúnkera sem stórt þrívíddarverk.
Mér finnst erfiðara að fá mynd til að
fúnkera heldur en leikmynd, það er
erfiðara að mála myndir en að gera
leikmyndir. í málverkinu byrjar
maður frá núlli og er engum háður
nema sjálfum sér, öfugt við leikhús-
ið þar sem þú ert háður texta annars
manns og svo öllum sem koma ná-
lægt verkinu. Það er meira frelsi í
málverkinu en það er líka erfitt að
fara með þetta frelsi."
Þórunn: „Ég er ekki sammála því
að það sé erfiðara að mála málverk
en gera leikmynd. Hins vegar má
segja að kosturinn við málverkið sé
sá að maður getur alltaf farið með
mynd heim til sín og klárað hana,
jafnvel þó hún hafi verið á sýningu.
Þetta er nokkuð sem maður gerir
ekki með leikmynd, þar verður
maður að reyna að gera betur en
maður gerði síðast."
Grétar: „Já, maður málar líka
bara hverja mynd fyrir sig og um
leið er maður engum háður og það
er þess vegna allt annar tilgangur
sem býr að baki. Það er líka allt ann-
að vinnulag í leikhúsinu, öll orkan
fer i að koma sér niður á hugmynd
en svo þegar hún er komin þá eyðir
maður megninu af tímanum í að
gera ýmsa praktíska hluti sem ekki
eru beint viðkomandi listinni."
— Þá var þessu óformlega spjalli
við myndlistarfólkið lokið og ekki
meira um það að segja. Fólk verður
svo bara að drífa sig í Nýlistasafnið
til að sjá myndirnar.
KK
TÍMANNA TAKN
Hvílíkar framfarir
Kenningin sem sett verður
fram í þessari grein er einföld:
Sjónvarpið (og myndbandið) er
á góðri leið með að fremja
menningarmorð ó íslandi.
Leikhúsið er búið að missa
einn þriðja af áhorfendum sínum
á árunum milli 1982 og 1986.
Reglubundið missir leikhúsið
15.000 áhorfendur á ári.
Áhugamannaleikhúsið er í
rúst. (Rúmlega 40% minni að-
sókn á sama tíma og fyrr er get-
ið). Færri leikrit, færri sýningar,
færri áhorfendur á hverri sýn-
ingu.
Á síðustu átta árum hafa kvik-
myndahús misst helminginn af
áhorfendum sínum. Tónabíó og
Bíóhúsið lokuðu í ár. Úti á landi
eru kvikmyndahús víðast orðin
að sælum minningum. Á síðustu
sex árum hefur fjöldi kvikmynda
sýndra hérlendis fækkað um
68% (190 kvikmyndir 1986 á
móti 600 myndum 1980).
Til var íslenskt menningar-
kraftaverk sem vakti aðdáun út-
lendinga og hægt var að mæla
með tölum: íslendingar voru
miklu duglegri en nágrannaþjóð-
irnar að sækja bíó og leiksýn-
ingar. Þá höfðu íslendingar fá-
tækt og dálítið spennandi sjón-
varp. Það var besta sjónvarp í
heimi. I dag er íslenskt sjónvarp
á sama stigi og í öðrum Evrópu-
löndum.
Menningar-
starfsemin er í hættu.
Allt sem ég hef að segja er ég
búinn að segja í innganginum. Ef
þið lesið eins mörg blöð og ég þá
eruð þið kannski líka vön að líta
bara á fyrirsögnina, fimm fyrstu
línurnar og tíu síðustu. Það er
reyndar óþarfi að lesa þessa
grein áfram, best er að lesa
fyrstu línurnar aftur. Þar stendur
allt.
Efnið á samt skiliö að nánar sé
um það fjallað og ég ætla að
skrifa tvær greinar um hrun leik-
hússins og bíómenningarinnar.
Óþarft er að taka fram að ég er
ekki með sjónvarp. Mér finnst
samt gaman þegar ég er í
heimsókn hjá einhverjum aö sjá
auglýsingarnar svona tvisvar
eða |3risvar á ári. Fyrst og fremst
vegna þess að þar sér maður
eina leikna efnið sem íslenska
sjónvarpið hefur upp á að bjóða.
En líka til þess að vita hvaða
vörur ég ætla aldrei að kaupa af
því að ég vil ekki stuðla að því að
fjármagna þetta menningarút-
rýmingartæki sem sjónvarpið er.
Sjálfum mér samkvæmur drekk
ég þá bara vín og vatn en aldrei
gos.
Þessi hörmulega þróun hefur
hingað til ekki fengið neina
alvarlega umfjöllun. Af tveimur
meginástæðum kannski:
a) Hagstofan hætti 1980 að
taka saman tölulegar upplýs-
ingar um menningarstarfsemi.
Hún byrjaði aftur 1986, en töl-
urnar hafa enn ekki verið birtar.
b) Þeir sem eiga hagsmuna að
gæta hafa engu að tapa í þessari
þróun og þegja þess vegna.
Kvikmyndahúsin hafa snúið
sér að vídeóbransanum.
Nýir fjölmiðlar veita leikhús-
og kvikmyndafólki meiri vinnu
en það hefur átt kost á hingað til.
Og sennilega er þægilegra að
lána ofurmenni í erlendri
kvikmyndaseríu rödd sína en að
leikstýra Fjalla-Eyvindi á
Hvammstanga.
íslenska sjónvarpið hefur efni
á að framleiða 3—4 leiknar
myndir á ári. Hvort til er ein stöð,
tvær eða fleiri breytir litlu.
Verum bjartsýn og ímyndum
okkur að framleiðslan verði
tvöfölduð í næstu framtíð.
Samt ætti eftir að fylla dag-
skrá þessi 357 sjónvarpskvöld
sem eftir eru á árinu.
Á síðustu árum hafa stór lönd
í Evrópu orðið fyrir dapurlegri
reynslu. Með tvær stöðvar réðu
þessi lönd við sjónvarp sitt. Með
fimm stöðvar eða fleiri geta þau
ekki mætt eftirspurninni. Þau
fylla upp í skörðin með
engilsaxnesku drasli.
Stöð tvö er ruslatunna.
Ríkissjónvarpið er litlu skárra.
Minnumst ársins 1974, þá var
bandarískt efniekkinema 14,7%
af heildardagskrá íslenska
sjónvarpsins.
Hvílíkar framfarirl
Gérard Lemarquis
HELGARPÓSTURINN 25