Morgunblaðið - 10.04.1984, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 1984
27
„Var horfinn út í sort-
ann áður en ég vissi af ‘
Frásögn af hrakningum 22 vélsleðamanna í vonskuveðri í óbyggðum um helgina
„OKKUR var sagt, að besta veður væri í Bárðardal en vorum varaðir við
því að leggja upp án samfylgdar við snjóbíl. Það leið og beið og við sáum
okkur hreinlega ekki fsrt að bíða ef við ætluðum að komast heim fyrir
myrkur. Ég man ekki nákvæmlega hvað klukkan var orðin, en við sáum
að dagurinn myndi endast illa ef við drifum okkur ekki af stað svo við
lögðum í hann á 22 vélsleðum frá mótsstaðnum," sagði Þórður Pétursson
frá Húsavík, einn þeirra fimm sem urðu viðskila við hópinn skömmu eftir
að lagt var af stað.
Morgunblaðið/ Þórarinn Ragnarsson.
Jón Hinriksson var einn úr hópi 18 vélsleðaeigenda sem ekki komast inn
í Nýjadal á laugardaginn vegna veðurofsans. Hópurinn hélt þess í stað í
skálann í Landmannalaugum og dvaldi þar um helgina. Þess má geta að
Jón ekur þarna nýrri tegund vélsleða, af Manta-gerð. Sleðinn er nýkom-
inn til landsins og er sá eini sinnar tegundar hérlendis.
„Veðurhamurinn var mikill og
skyggni lítið sem ekkert og við
höfðum ekki farið langan spöl er
einn sleðanna bleytti sig og drap
á sér,“ sagði Þórður. „Þótt menn
færu ekki hratt yfir í kófinu urð-
um við fimm strax viðskila við
hina sextán. Ég tók bilaða sleð-
ann í tog og við héldum bara
ótrauðir áfram. Þótt veðrið væri
vont beit það ekki svo mjög á
okkur því við vorum vel búnir."
Notuðu áttavita
„Við héldum ferðinni áfram og
studdumst að mestu við áttavita
og höfðum góð kort. Við vorum
mest hræddir við að villast af
leið í austurátt og tókum því
stefnuna vel vestan við Kiðagil
til þess að vera öruggir. Það er
ekki árennilegt að lenda þar,
enda mikið þverhnípi og gljúfur.
Við ætluðum að reyna að finna
akveginn og sjá hvort við næðum
hópnum ekki aftur, en þegar við
vorum komnir vel áleiðis varð
ófært gil á vegi okkar og sáum
við bara hengiflug framundan.
Við ákváðum þá að grafa okkur í
fönn og bíða birtu. Okkur leið
ágætlega, vorum vel búnir og
höfðum segl til að breiða yfir
okkur. Ferðin sóttist okkur vel
eftir það. Við hittum fljótlega á
slóð og eftirleikurinn var auð-
veldur.
Veðravíti
„Eftir á að hyggja sér maður
það auðvitað, að það er ekkert
vit í að stefna svo mörgum sam-
an á einn stað uppi á öræfum og
fróðir menn hafa sagt mér að
þarna sé hið mesta veðravíti. Þá
sakar ekki að geta þess, að okkur
var sagt eftir á, að útvarpið
hefði varað menn við að haida
upp klukkan 10 á iaugardags-
morgun. Við heyrðum ekki þessa
viðvörun, vorum farnir fyrir
klukkustundu. Það hefur þó
vafalítið bjargað miklu, að menn
voru vel búnir, margir vanir
menn úr björgunarsveitum,"
sagði Þórður.
Af ferðum hinna 15 er það að
segja, að þeim sóttist ferðin eftir
atvikum, en sluppu þó ekki
áfallalaust. „Ætli við höfum ekki
orðið viðskila við þá eftir um
klukkustundarferð er við vorum
á móts við Fjórðungsvatn," sagði
Sveinn Rúnar Arason, einn úr
stærri hópnum. „Við vissum að
þeim yrði óhætt svo mörgum
saman og ferð okkar sóttist
ágætlega þrátt fyrir óveðrið."
Einn týnist
„Síðan komum við að sleða,
sem við höfðum skilið eftir á
leiðinni inneftir. Við reyndum að
draga hann með okkur til baka,
en það voru mikil mistök. Ekki
aðeins var það vonlítið verk
heldur töpuðum við dýrmætum
tíma á því bagsi. Ofan á allt ann-
að týndum við einum úr hópnum
og sáum hann ekki meira. Þetta
ferðist eins og hendi væri veifað.
Ig var að ýta á eftir einum sleð-
anum með honum og áður en ég
vissi af var hann horfinn út í
sortann. Þessi eini slapp hins
vegar einna best út úr hrakning-
unum því honum tókst að halda
stefnunni vel og kom að Mýrum í
Bárðardal um kl. 23 á sunnudag.
Gerði þar viðvart og var leit þeg-
ar hafin. Veðurhamurinn var
hins vegar slíkur, að leitarmönn-
um varð lítt ágengt."
Hröpuöu 50 metra
„Við sáum að ekki tjóaði ann-
að en að halda ferðinni áfram,"
sagði Sveinn Rúnar. „Eftir
nokkra stund ók einn úr hópnum
fram af um 10 metra háu barði,
en slapp óskaddaður úr því falli.
Þetta reyndist aðeins forsmekk-
urinn að því er koma skyldi þvi
þegar komið var fram á kvöld
óku tveir okkar fram af 40—50
metra hárri gilbrún. Ég hrapaði
fyrstur niður en slapp svo til
óskaddaður og má það heita með
ólíkindum. Er aðeins marinn, en
sleðinn er alveg óskemmdur.
Sem ég var að rísa upp sá ég
hvar annar sleði kom fljúgandi
niður, hafnaði á kletti og brotn-
aði i mél. Ég vissi ekki þá, að
hann fór mannlaus niður. Sá,
sem sat á honum, náði að varpa
sér af áður en sleðinn fór fram
af brúninni. Er ég var að huga
að sleðanum heyrði ég kallað á
hjálp og var þar kominn annar
úr hópnum sem hafði hrapað
niður í gilið. Hann hafði komið
niður á undan sleðanum og feng-
ið sleðann síðan yfir fæturna á
sér. Slíkur var veðurofsinn, að ég
varð þess ekki var, að hann hafði
komið niður skammt frá mér.
Ég hafði ekki annað en vasa-
hníf og skiptilykil fyrir verkfæri
og tókst að mestu að losa hann
út úr dyngjunni áður en þrír
menn úr hópnum komu niður
okkur til hjálpar. Þessi barning-
ur tók örugglega á þriðja tíma.
Við bjuggum síðan um okkur á
gilbotninum og biðum þess að
birti. Lögðum síðan af stað og
gekk vel áleiðis til byggða. Gát-
um meira að segja komið báðum
sleðunum heim,“ sagði Sveinn
Rúnar Arason í lokin.
Guðlaugur Friðþórsson frá Vestmannaeyjum:
„Þótt framkvæmd björgunarþátta sé slegið
á frest verður slysunum ekki slegið á frest“
Það er að mínu mati alvarlegur
skortur á skynsemi hjá þeim
mönnum sem standa fyrir því að
birta nöfn látinna manna í slysum
svo fljótt í fjölmiðlum að ekki er
nokkur kostur að tilkynna nán-
ustu aðstandendum harmafregnir
á nærfærin hátt, en hér á ég við
fréttir DV af Helliseyjarslysinu 2.
mars sl. Þegar ég hafði náð landi
um morguninn og tilkynnt slysið
liðu ekki nema um það bil fjórar
klukkustundir þar til Dagblaðið —
Vísir var búið að prenta tíðindin
með nöfnum allra. Slíkir menn
sem svona óhæfuverk vinna geta
greinilega ekki sett sig í spor að-
standenda, en þeir mættu velta
því fyrir sér að til er nokkuð í
mannlegum samskiptum sem er
fólki heilagt og ætti hvað sem
öðru líður að vera hafið yfir slúð-
urblaðamennsku. Ég varð sár og
reiður vegna nafnbirtinganna og
tel að þarna sé um að ræða siðlaus
vinnubrögð sem eru til skammar
fjölmiðli á íslandi og þeim rit-
stjórum sem stýra slíkum vinnu-
brögðum.
Þá finnst mér furðulegt að aðil-
ar, sem ættu að skilja og vita bet-
ur um gang öryggismála sjó-
manna, hafa verið með ærsl í sam-
bandi við hið svokallaða kjafts-
högg við Stýrimannaskólann í
Reykjavík fyrir skömmu þegar
björgunartækjaframleiðandi úr
Njarðvík lét hrikalega niðrandi
orð falla um líf og öryggi sjó-
manna. Mér finnst að þessi læti
beri vott um vælukjóahátt. Hjá
manni eins og Árna Johnsen, sem
er þekktur fyrir rökfestu og bar-
áttuhug í öryggismálum sjó-
manna, hlýtur að þurfa mikið til
að hendi sé lyft. Mennirnir sem
hafa verið að gera litinn löðrung
að aðalatriðinu í málinu öllu,
hefðu betur snúið sér að því sem
skiptir öllu máli, alvöru vinnu-
brögðum í framkvæmd öryggis-
mála sjómanna. Er þetta ekki
óþarfa móðursýki hjá mönnum
sem eiga að vita hvar skórinn
kreppir? Sá sem fór umræddum
niðrandi orðum um líf sjómanna,
látinna manna, hefði sloppið vel
með „sjómannasiðinn", ef hann
hefði sagt það við mig sem hann
sagði við Árna. En mér er ekki
grunlaust um að það sé gildur
sannleikur í vísukorni sem ég
heyrði hjá Stýrimannaskólanem-
um í Vestmannaeyjum um löðr-
ung Árna og læt ég það flakka
þótt mér sé ekki kunnugt um höf-
undinn:
Fyrir málstað góðum hart má deila,
ef satt er sem ég heyri.
Þótt skynsamlegt það teljist vart,
þá þyrftirðu að berja fleiri.
Með því að blása upp löðrunginn
er alvara málsins falin á bak við
smáatriði, vegna þess að það er
hægt að slúðra með smáatriði í
Dagblaðinu, en alvarlega málið er
ekkert spennandi i þeim efnum.
Athyglinni er sem sagt beint frá
því sem skiptir öllu máli í það sem
engu máli skiptir, að maður fái
einn léttan á snúðinn fyrir óþol-
andi lausmælgi.
Árni er löngu þekktur að því að
svara fyrir sjómenn og aðra sem
eiga undir högg að sækja, með
festu og rökum, og ef sagt er að
hann svari fyrir sig að sjómanna-
sið, hefði þá ekki verið nær að
benda á áralöng skrif hans um ör-
yggismál í Morgunblaðið eða til
dæmis sl. haust þegar útvegsmenn
á Reykjanesi gagnrýndu hann í
Mbl. fyrir ummæli um sleppibún-
að björgunarbáta, en sama dag
auglýsti Árni fund í Grindavík og
fyllti Félagsheimilið Festi og
skiptist á skoðunum við sjómenn
og aðra fundarmenn. Hvað er
þetta annað en að svara að sjó-
mannasið, svara strax.
Hitt er ljóst, eins og allir sjó-
menn vita, að það er viða maðkur í
mysunni í öryggismálum sjó-
manna. Það virðist satt að segja
sem stjórnun á þessum málum sé
öll í molum, eilífar reddingar og
menn stöðugt að reyna að komast
hjá þvi að gera það sem nauðsyn-
legt er og oft lífsnauðsynlegt og að
sjálfsögðu hjálpar það ekki hvern-
ig búið er að sjómönnum kjara-
lega séð og útvegsmönnum og m.a.
þess vegna er það komið upp í
vana að fresta einu og öðru sem
aldrei yrði látið bíða í fyrirtækj-
um í landi. Vegna agaleysis og
sinnuleysis stjórnvalda í öryggis-
málum sjómanna, þeirra sem eiga
að taka af skarið eins og Siglinga-
málastofnun, hafa hlutirnir verið
trassaðir von úr viti. Það er alltaf
verið að gefa undanþágur á atrið-
um sem ráða engum úrslitum fjár-
hagslega í útgerðinni en geta ráðið
úrslitum um það hvort menn lifa
af. Það er til dæmis ótrúlegt
hvernig framkvæmdin á sjálfvirk-
um sleppibúnaði hefur dregist á
langinn og á sama tíma og eins
fullkomið tæki og Sigmundsgálg-
inn og Sigmundsbúnaðurinn er til-
búinn í flotann, er verið að reyna
að redda einhverjum öðrum tækj-
um í staðinn og allt fer úrskeiðis í
uppsetningu tækis sem á að
bjarga lífi manna. Ég hef fylgst
náið með þessu máli, er plötusmið-
ur, og ég veit að það hefði auð-
veldlega verið hægt að koma Sig-
mundsbúnaðinum um borð í allan
flota landsmanna fyrir l'/i—2 ár-
um ef þetta mál hefði verið tekið
af fullri alvöru hjá Siglingamála-
stofnun. Mér er kunnugt um það
að starfsmenn Siglingamálastofn-
unar hafa mælt með gormabúnað-
inum öðrum fremur, en ég get
fullyrt að sá búnaður hefði ekki
komið að neinum notum í því sjó-
slysi sem ég lenti í. Þótt fram-
kvæmd björgunarþátta og upp-
setning björgunarbúnaðar sé sleg-
ið á frest, veður slysunum ekki
slegið á frest. Enginn annar
búnaður en Sigmundsbúnaður
hefði getað hjálpað í því tilviki
sem ég lenti í, hann er það eina
sem hefði dugað. Nú síðast er búið
að fresta uppsetningu sjálfvirks
sleppibúnaðar fram á haust og
þannig er sífellt verið að fletja út
alvöru málsins. Samkvæmt
tveggja ára gömlum lögum átti að
setja sjálfvirkan sleppibúnað auk
handvirks á gúmmíbjörgunarbát-
ana i flota landsmanna, en samt
sem áður leyfði Siglingamála-
stofnun upp á von og óvon að setja
gormabúnað frá Olsen-vélsmiðj-
unni í Njarðvíkum um borð í 250
skip án þess að hann hefði nokk-
urn sjálfvirkan sleppibúnað og án
þess að það væri nokkur trygging
fyrir því að það væri hægt að
smíða slíkt tæki og koma því á
búnaðinn svo viðunandi væri. Það
var svo skyndilega eftir Helliseyj-
arslysið að Siglingamálastofnun
samþykkti slíkan búnað, en var
það ef til vill vegna þess að stofn-
unin var komin í slæma klípu?
Það eru í rauninni svo hrikaleg
mistök að slík vinnubrögð skuli
geta átt sér stað, að það er erfitt
að trúa svona gangi mála, en það
er ekki nóg að setja lög ef það eru
síðan skussar sem eiga að fram-
fylgja þeim.
Eg vil að lokum nota tækifærið
og senda öllum vinum og vanda-
mönnum skipsfélaga minna sem
fórust, mínar dýpstu samúðar-
kveðjur. Ég er þakklátur fyrir líf-
ið, en vona nú að við höfum erindi
sem erfiði í öryggismálabaráttu
sjómanna.
Cuðlaugur Friðþórsson er stýri-
maður írá Yestmannaeyjum og
komst cinn aí, er Hellisey VE fórst
við Yestmannaeyjar 2. mars sl. og
fjórir menn með skipinu.