Morgunblaðið - 10.04.1984, Blaðsíða 36

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 1984
36
Minning:
Björn Ólafsson
fiðluleikari
Björns sem honum var kærastur
a.m.k. hin síðari ár var kennsla
hans hjá Tónlistarskólanum í
Reykjavík.
Eg kynntist Birni fyrst er ég hóf
hjá honum nám í fiðluleik og varð
hann mér sem og öllum öðrum
nemendum sínum ógleymanlegur
kennari og vinur. Kennslustundir
hjá Birni voru á stundum hrein
opinberun og alltaf mannbætandi.
Af fundi Björns fór maður ætíð
glaðari og bjartsýnni á lífið.
Nemendahljómsveit Tónlistar-
skólans var stór þáttur í skóla-
starfinu og mínar bestu minn-
ingar frá unglingsárunum eru
tengdar henni. Björn stofnaði þá
sveit og stjórnaði, þar til hann lét
af störfum. Eins og gefur að skilja
var það æði mislitur hópur er þar
lék saman, nemendur mislangt
komnir í námi, en það var ótrúlegt
hvað Björn gat hrifið þennan hóp
til dáða. Þar hefi ég kynnst mestri
„spilagleði“ um ævina. Sem félagi
var Björn einstaklega ljúfur og
skemmtilegur. Ef við í nemenda-
hljómsveitinni hugðumst gera
okkur glaðan dag, var alltaf geng-
ið úr skugga um að Björn gæti
tekið þátt í gleðinni með okkur.
Ef hægt er að kalla einhvern
einn mann föður Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands, þá á það við um
Björn Ólafsson. Sem konsert-
meistari hafði hann mjög mikil
áhrif á mótun sveitarinnar í upp-
hafi og einnig er það staðreynd að
flestir fiðluleikarar sem starfað
hafa í hljómsveitinni hafa verið
nemendur hans.
í nafni Starfsmannafélags Sin-
fóníuhljómsveitarinnar vil ég
þakka honum innilega hans fórn-
fúsa starf og ánægjulegar sam-
verustundir þau 25 ár sem hann
starfaði með sveitinni.
í mínum huga er orðið listamað-
ur dýrt orð og oft á tíðum ofnotað.
En um Björn Ólafsson vil ég segja:
Hann var mikill Iistamaður.
Aðstandendum sendi ég innileg-
ar samúðarkveðjur.
Helga Hauksdóttir
Margar dýrmætar endurminn-
ingar mínar úr konsertlífinu hér
heima á unglingsárum mínum eru
tengdar Birni Ólafssyni og fiðl-
unni hans. Hann kom eins og
vorboði inn í íslenskt tónlistarlíf í
upphafi stríðsins og gaf fyrirheit
um þann gróanda sem var á næsta
leiti. Nokkrum árum áður hafði
Björn verið í hópi fyrstu nemenda
sem útskrifuðust úr Tónlistarskól-
anum í Reykjavík og fór síðan
utan til frekara náms í Vínarborg.
Upphaflega ætlaði hann ekki að
setjast að hér heima, að minnsta
kosti ekki fyrsta kastið, en ytri
aðstæður réðu því að hann ílentist
hér sem var sannarlega mikið
happ fyrir tónlist þessa lands.
Vegna vináttu foreldra minna
og Borghildar móður Björns, kom
ég oft á heimili þeirra á Fjólugötu
7. Þar ríkti sérstakt og töfrandi
andrúmsloft, einhver seiðandi
ilmur sem virtist stafa beint frá
háborg tónlistarinnar Vínarborg,
en þar höfðu þau mæðginin dvalið
saman á námsárum Björns. Og
eitthvað af þessum töfrum bar
Björn með sér alla tíð, hin glað-
lynda og óþvingaða háttvísi og sú
náttúrulega hlýja sem lék um
persónu hans er sjaldgæf á okkar
kalda landi.
Fljótlega eftir heimkomuna fór
Björn að setja svip á bæinn þar
sem hann stikaði léttur og stefnu-
fastur um göturnar, í þungum
virðulegum frakka með Tíróla-
hattinn á höfðinu og fiðluna sem
hann virtist aldrei skilja við sig.
Sumum fannst það tildurslegt
þetta einlæga tölt hans með fiðl-
una út og suður um bæinn, en
menn gættu þess ekki að þetta var
atvinnutæki hans sem hann þurfti
að nota hvar sem hann kom. Nú
þykir ekki tiltökumál þó fiðluleik-
ari haldi á hljóðfæri sínu á milli
húsa, en svona komu nú hlutirnir
mönnum fyrir sjónir í þá daga.
Brátt kom það í ljós að þessi
litríki og ljúfi vorboði kunni vel til
verka og gat svo sannarlega tekið
til hendinni svo um munaði. Hann
var í senn hörkuduglegur og
ósérhlífinn og dreif menn með sér
af óstöðvandi krafti. Mikil ábyrgð
var strax lögð á hans ungu herðar.
Hann varð konsertmeistari
Hljómsveitar Reykjavíkur og síð-
ar Sinfóníuhljómsveitar íslands,
aðalstrengjakennari Tónlistar-
skólans í Reykjavík og stofnandi
og stjórnandi Hljómsveitar Tón-
listarskólans.
í hálfan fjórða áratug átti hann
eftir að standa í fylkingarbrjósti
þeirra sem unnu að uppbyggingu
tónlistarlífs í höfuðstaðnum. Alls
staðar þar sem eitthvað var að
gerast í tónlistinni var Björn.
Starfsorkan og vinnugleðin voru
með ólíkindum.
En það sem mér finnst þó að-
dáunarverðast hjá Birni, eins og
hjá fleirum af brautryðjendum
okkar í tónlistinni, er að hann
gleymdi aldrei köllun sinni sem
listamaður og hélt áfram að rækta
sinn garð og þroska sig með þrot-
lausum æfingum hvenær sem færi
gafst. Eða eins og Einar Vigfús-
son, nágranni hans og kollegi,
orðaði það eitt haustið: „Ég hef
konsertmeistarann grunaðan um
að hafa reynt að æfa sig á tvær
fiðlur í allt sumar til þess að koma
meiru í verk.“
Og hann hélt áfram að vaxa sem
fiðluleikari þrátt fyrir stritið og
veitti samborgurum sínum ótal
unaðsstundir á konsertpallinum,
ekki síst með Árna Kristjánssyni,
en þeirra samvinna var merkur
þáttur í tónlistarlífi okkar um
áratuga skeið.
Kennsla skipaði veglegan sess í
lífi og starfi Björns. Hann ól upp
heila kynslóð fiðluleikara sem
elskuðu hann og dáðu, enda var
hann gæddur hinni sjaldgæfu náð-
argáfu kennarans. Sem stjórnandi
Hljómsveitar Tónlistarskólans
vann Björn brautryðjendastarf
sem lengi verður í minnum haft,
bæði af þeim sem léku undir hans
stjórn og þeirra sem á hlýddu.
Þegar árin liðu var þetta starf
hans við Tónlistarskólann orðið
honum svo mikils virði að hann
ákvað fyrir áratug að helga því
alla krafta sína. En aðeins ári síð-
ar bilaði heilsan og hann var rif-
inn fyrirvaralaust úr frjóu og
annasömu starfi í einangrun
sjúkrastofunnar. Þá var Björn á
besta aldri og fullur af athafna-
þrá. Það högg var þyngra en tár-
um taki og mikið áfall fyrir tón-
listarlíf okkar. Eina huggunin var
sú, að þá þegar var dagsverk hans
orðið meira en flestra annarra.
Nú að leiðarlokum er hugur
minn fullur þakklætis fyrir að
hafa fengið að starfa með Birni,
að hafa heyrt hann spila og að
hafa átt hann að vini. Hann var
dásamlegur maður og mikill lista-
maður sem allir þeir sem bera hag
íslenskrar tónlistar fyrir brjósti
standa í ævarandi þakkarskuld
við.
Jón Nordal
Þegar Tónlistarskólinn í
Reykjavík tók fyrst til starfa
haustið 1930 var meðal nemend-
anna ungur drengur, Björn Ólafs-
son, óvenjulega efnilegur hljóð-
færaleikari og tónlistarmaður.
Fjórum vetrum síðar, vorið 1934,
var hann einn þeirra fjögurra
nemenda sem fyrstur brautskráð-
ust frá skólanum og hinn fyrsti
sem lauk brottfararprófi í fiðlu-
leik.
Björn Ólafsson var fæddur 26.
febrúar 1917. Faðir hans var Ólaf-
ur ritstjóri Björnsson, ri-tstjóra og
ráðherra, Jónssonar. Hann andað-
ist þegar Björn var aðeins tveggja
ára. Björn ólst því upp með móður
sinni, Borghildi Pétursdóttur
kaupmanns Thorsteinssonar,
yngstur í hópi fjögurra systkina.
Frú Borghildur var mjög mikilhæf
kona og lét sér einkar annt um
börn sín öll, og þá ekki síst yngsta
soninn, sem sýndi svo ótvíræða
listgáfu. Slíkar gáfur höfðu verið
mikils metnar í fjölskyldu frú
Borghildar. Bróðir hennar var
listamaðurinn ástsæli Guðmundur
Thorsteinsson (Muggur). Þegar
Björn Ólafsson fór til framhalds-
náms í Vínarborg seytján ára
gamall, fór móðir hans með hon-
um og hélt fyrir hann heimili
meðan hann dvaldist þar.
Björn lauk námi í Músíkaka-
demíunni í Vín 1939. Hafnaði
hann þá góðri stöðu í Vínarborg,
fluttist heim og gerðist kennari
við Tónlistarskólann í Reykjavík.
Starfaði hann þar síðan meðan
heilsa hans leyfði og var yfirkenn-
ari strengjadeildar skólans frá
1946. Jafnframt starfaði hann
mikið að flutningi kammertónlist-
ar, einkum með Árna Kristjáns-
syni píanóleikara og öðrum kenn-
urum Tónlistarskólans. Eru marg-
ir þeir tónleikar minnisstæðir
þeim sem nú eru rosknir orðnir.
Einnig kom Björn fram sem ein-
leikari við ýmis tækifæri, bæði
hér heima og erlendis.
Fiðlusnillingurinn Adolf Busch
kom fyrst hingað til lands 1947 í
tilefni af Beethoven-hátíð Tónlist-
arfélagsins. Með þeim Birni
Ólafssyni tókst slík vinátta að
Busch bauð honum til sín vestur
um haf og var Björn þar hjá hon-
um við nám og störf 1947—48.
Þegar Sinfóníuhljómsveit ís-
lands tók til starfa snemma árs
1950 var Björn Ólafsson sjálfkjör-
inn konsertmeistari hennar, en
svo hafði einnig verið í þeim
hljómsveitum sem hér höfðu
starfað áratuginn á undan. Þessu
mikilsverða starfi gegndi hann í
hálfan þriðja áratug, eða þar til
heilsa hans bilaði 1975.
Milli þessara tveggja stofnana,
Tónlistarskólans og Sinfóníu-
hljómsveitarinnar, skipti Björn
Ólafsson starfi sínu og kröftum. Á
báðum stöðum var verið að vinna
ný lönd og ryðja nýjar brautir. Á
báðum stöðum var Björn Ólafsson
í broddi fylkingar, óþreytandi í
þjónustu sinni við listina og þau
háu markmið sem hann setti sér.
Hann helgaði sig listinni heils
hugar og fyrir heilindi sín í þjón-
ustunni við hana naut hann hinn-
ar mestu virðingar allra sem til
þekktu. Mjög margir nemendur
hans minnast hans með ævarandi
þökk og sama er um samstarfs-
menn hans. Sinfóníuhljómsveit ís-
lands býr enn að þeim anda sem
hann átti mestan þátt í að skapa á
fyrstu og viðkvæmustu uppvaxtar-
árum hljómsveitarinnar. Það er
sárt okkur sem þá áttum samstarf
og samstöðu með honum að hon-
um skyldi ekki auðnast að taka
þátt í því uppbyggingarstarfi sem
nú stendur yfir og hófst eftir að
Alþingi setti loks lög um hljóm-
sveitina og starfsemi hennar fyrir
tveimur árum.
Björn Ólafsson var kvæntur
Kolbrúnu Jónasdóttur, útvarps-
mm
„ aren"*"°a
CitmatoSS
/

mm
kúrar
tyrtr 1» sem
grenna s'Q
Þaö e‘ tö' HtStóu‘
Wtótó
wjks
notat Firmatoss-
ar.
Hun
BeyKi8vfc.
H8,n8rt^ÁKur*yri-
H\»ar»pon* eyn,
.SSsfr
Sandg«f6V
S*9'

^póple^
*o*W'
irtanöa
ceyöisl'fö'' ,
tek^raneee
^rane*',
t>aueksapö'e'1
'^^Krók*8P6'eK
S8UÖÍf Bor98fne*'’
Hel\,uf®« on núsavik,
**•
3,2 w* , .ei
0099uVO®1
35Ö00; . Kertavík-
*»e‘hár Borgarn®*-
Borgaf^ vöröo.t'9-
S6\b*r, SKo«»
y Vaxtarræktarinnar Dugguvogi 7
Pöntunar i
□ Sendiö mér grenningarduftiö Firmaloss kr. 360,-
+ sendingarkostn.
NAFN:
I HEIMILI.
STAÐUR:
simi |
er 350001 PÓSTNR