Morgunblaðið - 01.12.1985, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR1. DESEMBER1985
18 B
Við stóðum í Tel Fahar í neðri Golanhæöum
og fylgdarmaður minn David Sharvit rifjaði
upp söguna sem gerðist á þessum slóðum:
Hér sem annars staðar í Golanhæðum höfðu
Sýrlendingar ótai varðstöðvar og í Tel Fahar
eru neðanjarðargöng og byrgi grafin inn í
hæðina. Gróskulegur trjálundur umlykur
hæöina og því hafði ég veitt athygli víðar. í
nokkurra tuga metra fjarlægð fyrir neðan
er Dan kibbutzinn, þar er meðal annars
verið að gera tilraunir með fiskirækt. Þegar
Sýrlendingar réðu Golan var kibbutzinn hér
og raunar víða eftirsótt skotmark
Sýrlendinga. Þó að byrgin væru haglega gerð
inn í hæöirnar og furðulegt að ganga þar
um rangala og kima er merkilegt að
ísraelskar orrustuvélar voru á sínum tíma
furðu naskar að finna stöðvarnar og gera
hríð að þeim. Og þá kemur sagan af Eli
Kohen, sem margir hafa kannski heyrt en
tengist órjúfanlega þessum stöðum í neðri
Golanhæðum...
Drúsaþorp í efri Golan. Myndatökur óæskilegar.
Krakkar í drúsabæ.

Gazellur og dádýr á hlaupum
um jarðsprengjusvæðin...
Á leið upp í neðri Golan.
Á
ferð
um
Golanhœðir
efri
og
neðri
1 li Kohen kom til Damaskus,
fokríkur Argentínumaður, en
átti líklega ættir sínar að rekja
til araba gegnum langömmu
sína. Hann stráði fé á báðar
hendur og lét mikið að sér kveða.
Hann komst í kynni við ýmsa
helztu ráðamenn Sýrlands, sem
þótti til um augljósa vitsmuni
hans og klókindi. Eli Kohen voru
falin ýmis trúnaðarstörf og var
kominn inn í innsta hring stjórn-
ar í Damaskus. Eins og eðlilegt
var fyrir mann í hans stöðu
heimsótti hann einatt stöðvar
Sýrlendinga meðal annars í
Golanhæðum og þegar hann kom
til Tel Fahar og stöðvanna þar
í kring fannst honum byrgin
gerð af hagsýni, en taldi að engu
að síður væri óbærilegt fyrir
hermennina að geta ekki leitað
skjóls fyrir hita annað en niður
í byrgin. Hann stakk upp á að
planta trjám í kringum byrgin
og þetta þótti sýrlenzkum snjöll
hugmynd og brátt risu háreistir
trjálundir við flest byrgin í neðri
Golan og hermennirnir lofuðu
og prísuðu ráðsnilld Kohens,
alténd þangað til ísraelskar orr-
ustuvélar tóku að gerast æ að-
gangsharðari og virtust verða æ
nákvæmari þegar varpað var
sprengjum. Eli Kohen var ekki
nema fáeinum skrefum frá því
að verða varaforseti Sýrlands,
þegar tengiliður hans í ísrael
birti fyrir hörmuleg mistök
upplýsingar frá Sýrlandi, sem
aðeins fjórir eða fimm æðstu
menn áttu að hafa vitneskju um.
Lyktir urðu að uppvíst var að
Eli Kohen var gyðingur og hafði
njósnað af kappi fyrir Israela.
Hann var hengdur á hæsta gálga
í Damaskus og Sýrlendingar
hafa alltaf hafnað þrábeiðnum
frá ísraelum um að jarðneskar
leifar hans fái að hvíla í ísrael.
Við höfðum lagt af stað löngu
fyrir sólarupprás frá Tel Aviv,
því að löng dagleið var fyrir
höndum. Við fórum eftir Allon-
veginum, sem er kenndur við
Yigal heitinn Allon og var lengi
framan af aðeins notaður fyrir
herflutningabíla, en nú opnaður
allri umferð. Sem við keyrum
gegnum þann hluta Vesturbakk-
ans sem ísraelar kalla Samaríu,
skiptast á landnemabyggðir
ísraela, oftast byggðar á fjalla-
tindum og svo arabaþorp, þeirra
staðsetning er ekki ósvipuð, en
mikið er annar bragur á þorpum
araba og ísraela, að minnsta
kosti á Vesturbakkanum. Þegar
farið er um byggðir og sveitir
hjá aröbum, sem eru innan
landamæra ísraels og hafa verið
frá stofnun ríkisins sést þessi
munur ekki jafn áberandi. Hug-
arfar þeirra araba sem búa á
Vesturbakkanum er líka býsna
ólíkt og hjá ísraelsku aröbunum;
á Vesturbakkanum ríkir sú
hugsun að þeir muni losna undan
ísraelskum yfirráðum og þeim
er í mun að halda sérkennum
sínum. Þeir arabar sem eru
innan Ísraelsríkis hafa meira
eða minna sætt sig við sinn hlut
og hafa lagað sig að því sem er,
þótt ekki sé þar með sagt að allir
hafi gert það fagnandi.
Á þessu svæði eru engir kibb-
utzar, en í landnemabyggðunum
er einkum stundaður iðnaður og
margir sækja vinnu sína til Tel
Aviv eða jafnvel Jerúsalem.
Jarðvegur er ekki þannig að
hann sé fallinn til ræktunar í
8tórum stíl, víða grunnur og ekki
frjósamur. En þegar við förum
niður hjá Gjástykki og ofan í
sjálfan Jórdan dalinn skiptir um
og við blasa grænmetis- og
ávaxtaakrar, tún og engi svo
langt sem séð verður.
Við beygjum upp dalinn í
norðurátt og stefnum til efri
Gólan-hæða. Rétt við þjóðveginn
meðfram Jórdaná er margföld
rafmagns girðing, þó er skarð í
hana á einum stað og vegarspotti
að annarri tveggja brúa sem eru
opnar milli ísrael og Jórdaníu.
Hér er það Damiabrúin, sunnar
er Allenby. Okkur tjóir ekki að
keyra þann spöl, engir fara á
milli landanna nema íbúar frá
Vesturbakkanum, sem flytja
þangaö ávexti og aðrar afurðir
sem þeir rækta og var minnst á
í annarri grein.
Á sínum tíma voru mjög skipt-
ar skoðanir innan ísraels, hvort
ætti að opna brýrnar. Það var
ekki sízt Moshe heitin Dayan,
sem beitti sér fyrir því og taldi
að með því sýndu ísraelar ákveð-
inn samstarfsvilja sem kæmi
þeim ef til vill til góða síðar
meir. Á þeim tíma var það mikil
áhætta: bílarnir fóru hlaðnir
vörum yfir til Jórdaníu og komu
með vopn og sprengiefni til baka
sem síðan var komið í hendur
herskárra íbúa Vesturbakkans
og þarf ekki mikið hugmynda-
flug til að ímynda sér, hvað síðan
gerðist. ísraelar voru þó vel á
verði og smám saman varð þetta
Jórdönum erfiðara, því að heita
mátti að bíll í bakaleið væri
tekinn í sundur áður en hann