Morgunblaðið - 02.10.1986, Blaðsíða 22

22 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. OKTÓBER 1986
Vinnur þú til
að borga skatta?
eftir Vilhjálm
Egilsson
Um þessar mundir tekur ríkið inn
í skatttekjum upphæð sem svarar
til 12.000 króna á mánuði fyrir
hveija konu, bam og karl í landinu.
Fyrir fjörurra manna fjölskyldu
samsvarar þessi upphæð 48.000
krónum. Ein fyrirvinna vinnur í
dagvinnu 160—173 tíma á mánuði
eftir störfum og skattamir koma
því út sem 275—300 krónur á
tímann í dagvinnu sé miðað við að
fjögurra manna flölskylda hafi eina
fyrirvinnu.
Skattamir eru teknir inn í bein-
um sköttum, s.s. tekju- og eignar-
skatti og óbeinum sköttum eins og
söluskatti og tollum. Þegar tekið
er tillit til þess að sumir borga enga
eða mjög lága skatta þá er ljóst
að ýmsar fjölskyldur greiða mun
meira en meðaltalsreikningamir
gefa til kynna.
Fólk vinnur ekki til að
borg'a skatta
Langflestir borga skattana sína
einungis vegna þess að þeir þurfa
„Margir eru því komnir
í skattavítahring.
Skattareikningurinn
hefur forgang og síðan
þarf að vinna auka-
vinnu til þess að komast
af. En þá kemur nýr
skattareikningur og þá
þarf aftur að fara á
stúfana til þess að hala
uppí hann.“
þess samkvæmt lögum. Aldrei hef-
ur t.d. komið upp dæmi þar sem
fólk beinlínis greiðir meiri skatta
en það á að gera til þess að ríkið
geti notað peningana fyrir öll góðu
málin sem sjaldnast fá viðunandi
úrlausn.
Þegar vömr eða þjónusta hækka
í verði vegna aukinnar skattlagn-
ingar er minna keypt. Skýmstu
dæmin um þetta má e.t.v. fínna í
áfengisversluninni. Fólk sem nær
að versla mikið áfengi rétt fyrir
verðhækkanir prísar sig sælt, þrátt
fyrir að ríkið fái meiri skatttekjur
eftir verðhækkunina. Og venjulega
minnkar salan á áfengi rétt eftir
hækkun, en eykst svo aftur er frá
líður. Það er líka athyglisvert að
fólk er mjög fljótt að skipta um
áfengistegundir ef verðhlutföll milli
tegunda breytast. Þá hugsar enginn
um hvað hægt væri að bjarga mörg-
um áfengissjúklingum ef ríkið
græddi meira á áfengissölunni.
Það er rejmdar almennt lögmál
að viðskipti í hverri mynd sem þau
nefnast dragast saman eftir því sem
þau em skattlögð meira. Þetta
skapar erfíða siðferðilega mótsögn
í starfsemi ríkisins. Ríkið á að halda
uppi starfsemi eins og skólum, heil-
brigðisþjónustu, almannatrygging-
um og láta gott af sér leiða á fleiri
sviðum. En einstakir skattgreiðend-
ur hafa ekki það á tilfinningunni
að þeir séu að gera góðverk þegar
þeir borga skatta. Þannig má segja
að ríkið sé gott meðan einstakling-
amir séu slæmir. Velferðin er að
meira og minna leyti fengin með
nauðung.
Þessi siðferðilega mótsögn er
Vilhjálmur Egilsson
ekki umtalsvert vandamál meðan
skattamir em hóflegir og ríkið hef-
ur aðeins þá starfsemi með höndum
sem nýtur stuðnings mikils meiri-
hluta skattgreiðenda. Þá lætur fólk
sig hafa það að borga skattana
nokkuð samviskulega, þótt flestir
kysu sjálfsagt að fá sömu þjónustu
frá ríkinu fyrir lægri skatta.
Minnka verður
ríkisumsvifin
Hin siðferðilega mótsögn verður
hins vegar að vemlegu vandamáli
þegar skattamir em háir. Þá bæt-
ast alltaf fleiri og fleiri í þann hóp
sem telur rangt að borga svo háa
skatta og greiðir skattana sína ein-
ungis vegna þess að það er lagalega
rétt en ekki siðferðilega rétt. En
smám saman fara þá undirstöður
skattheimtunnar að molna niður.
Fólk hættir að fá samviskubit útaf
því að svíkja undan.
Mjög mikilvægt er að sníða starf-
semi ríkisins að því sem samræmist
almennri vitund fólks um réttláta
skattheimtu. Fullyrða má að skatt-
heimtan sé of mikil núna. 12.000
krónur á mánuði á hvert manns-
bam í landinu er tala sem þarf að
lækka. Sumir stjómmálamenn
munu reyndar segja að heildar-
skattheimtan sé ekki of há.
Vandamálið sé að einhverjir tiltekn-
ir einstaklingar greiði ekki nógu
mikla skatta. Þetta eru yfírleitt
stjómmálamenn sem vilja gera góð-
verk fyrir annarra fé. En við verðum
að varast þessa stjómmálamenn.
Við getum ekki leyst vandamálin
með því að elta uppi örfáa einstakl-
inga og gera eignir þeirra og tekjur
upptækar með sköttum. Til dæmis
er athyglisvert að 13% skattgreið-
enda greiða tvo þriðju af tekjuskatt-
inum til ríkisins. Of háir skattar eru
almennt vandamál en ekki spuming
um nokkra einstaklinga.
Víst vinnur fólk
til að borga skatta
Eitt af því erfíðasta við íslenska
skattakerfíð er að tekjuskatturinn
er miðaður við tekjur fyrra árs.
Skattgreiðendur fengu nú um mitt
sumar skattareikning fyrir árið í
fyrra. Skattgreiðslumar í hveijum
mánuði hækkuðu verulega hjá
mörgum þessarra skattgreiðenda
enda hafði fyrirframgreiðslan mið-
ast við tekjumar á árinu 1984.
Árið 1984 var nefnilega rýrt ár, en
árið 1985 kom mun betur út en
reiknað var með og fólk er að
greiða skattana af tekjuaukning-
unni nú á síðari árshelmingi 1986.
Ekki var óalgengt að mánaða-
greiðslur tekjuskattsins hækkkuðu
um tugi þúsunda hjá fólki. Slíkar
hækkanir valda mikilli röskun á
fjárhag heimila. Margir eru því í
þeirri stöðu núna að þurfa að auka
við sig vinnu til þess að eiga eitt-
hvað til ráðstöfunar eftir að skatta-
reikningurinn hefur verið greiddur.
En það versta er að fólk fær svo
sendan skattareikning fyrir þá
vinnu á næsta ári, og þarf þá jafn-
vel aftur að auka við sig vinnu og
tekjur þá.
Margir em því komnir í
skattavítahring. Skattareikningur-
inn hefur forgang og síðan þarf að
vinna aukavinnu til þess að komast
af. En þá kemur nýr skattareikn-
ingur og þá þarf aftur að fara á
stúfana til þess að hala uppí hann.
Staðgreiðslan sjálfsögð
Staðgreiðsla tekjuskattsins hefur
oft komið til umræðu á undanföm-
um árum. Flestir munu sammálá
um að sjálfsagt sé að taka upp stað-
greiðslu, þannig að fólk lendi ekki
í skattavítahring. En einhvem veg-
inn hefur aldrei tekist að koma
staðgreiðslunni á.
Veigamesta ástæðan er líklega
sú að fólk hefur haft vantrú á því
að stjómmálamenn gerðu slíka
breytingu á skattkerfínu án þess
að hækka skattana um leið. Þegar
tekjuskatturinn er staðgreiddur
yrðu skattprósentumar að lækka
til þess að halda sömui skattbyrði.
Ennfremur yrði framkvæmdin
nokkru flóknari, ekki síst ef prósen-
tumar em margar og frádráttarliðir
margir. Það myndi því auðvelda
mjög að koma á staðgreiðslu ef
tekjuskattskerfíð væri einfaldað.
Einfaldara tekju-
skattskerfi
Engu hefur sjálfsagt verið jafn-
oft lofað á undanfomum ámm og
áratugum^og að leggja niður tekju-
skattinn. Á síðustu þrem ámm hafa
verið stigin ýmis skref til lækkunar
hans og skattieysismörkin hækkuð
vemlega. Enn er þó langt í land
að skatturinn verði afnuminn alfar-
ið. Og þeir sem vilja leggja niður
tekjuskattinn til ríkisins gera yfír-
leitt ráð fyrir því að sveitarfélögin
fengju þá um leið ráðrúm til þess
að hækka útsvarið.
Þegar horft er raunsætt á málin
er skynsamlegra að byija fyrst á
því að einfalda tekjuskattskerfíð og
taka upp staðgreiðslu fremur en
að hamast á því að leggja skattinn
niður. Einfaldasta útfærslan er að
skatturinn verði ein lág prósenta
fyrir alla á allar tekjur hveiju nafni
sem þær nefnast. Síðan má ákveða
afslætti og bamabætur til þess að
setja skattleysismörk. Auðvelt er
að koma á staðgreiðslu ef skattur-
inn er einfaldaður með þessum
hætti og þá ætti heldur ekki að
vera munur á skattlagningu heimila
eftir því hvemig fyrirvinnur skipta
með sér tekjuöflun. Þessi leið rýfur
líka skattavítahringinn.
Margt mælir með því að einfalda
tekjuskattskerfíð og nota eina lága
prósentu á allar tekjur. í mörgum
löndum hefur skattkerfíð þróast í
þá átt að skatt prósentumar em
háar en undanþágur margar fyrir
ýmis konar sérhagsmunahópa.
Bandaríkjamenn em nú að umbylta
slíku kerfi og afnema flesta frá-
dráttarliði og snarlækka prósen-
tumar. Hér á landi hefur þróunin
frekar verið í þá átt að hækka skatt-
prósentumar og fjölga frádráttar-
liðum. Það væri því í takt við tímann
að taka upp eina lága tekjuskatts-
prósentu á allar tekjur og stað-
greiða skattinn.
Höfundur er formaður Sambands
ungra sjálfstæðismanna.
Tilboð í
styrkingu
Mjóafjarð-
arvegar
í HAUST verður unnið við styrk-
ingu 8,6 km kafla vegarins í
Mjóafirði i ísafjarðardjúpi. Verk-
ið hefur verið boðið út og á
verktakinn að skila þvi af sér
fyrir 10. nóvember næstkom-
andi.
Lægsta tilboðið reyndist vera frá
Karli Bjömssyni og Aðalbimi Sverr-
issyni, 2.834 þúsund krónur, sem
er 92,7% af kostnaðaráætlun Vega-
gerðarinnar sem var 3.059 þúsund
krónur. Er þetta eina tilboðið innan
áætlunar, fjögur vora á bilinu
3,1—3,2 milljónir kr., en sjötta til-
boðið var 4 milljónir.
TÖLVUR
ÞIJOÐL
Tölvusýning í Borgarleikhúsinu
8.-12. október.
Spástefna
Framtíðarþróun í tölvutækni
á Hótel Sögu miðvikudaginn
8. október 1986.
Dagskrá:
9.00— 9.15 Ráðstefnan sett.
1. hluti: Tölvunet og gagnabankar:
9.15—10.15 Stephen Mallinson, IBM
Business Area Marketing
Specialists in Telecommunications
10.15-10.30 Kaffi
10.30— 11.30 Björn Tuft, Hewlett Packard
Telecommunication specialist, Grenoble
11.30— 12.00 Umræður og fyrirspurnir
12.00-13.30 Matur
2. hluti: Gervigreind og tölvutal:
13.30— 14.30 Hans Eske Sindby, DEC
Program Manager for Artificial
Intelligence in Denmark
14.30— 14.45 Kaffi
14.45— 15.45 Michele Pracchi, Hewlett Packard
Dep. Manager H.P. labs., Bristol
15.45— 16.15 Umræður, fyrirspurnir og ráðstefnuslit
16.30 Hópferð frá Hótel Sögu til Borgarleikhúss á setningu tölvusýningar
Fundarstjóri: Páll Jensson, forstöðumaður Reiknistofnunar Háskólans.
Fyrirlestrar og umræður verða á ensku. Þátttökugjald
verður kr. 3.500,00. Ollum er heimil þátttaka. Þátttaka
tilkynnist í síma 12602 (kl. 10—16) eða 25088-289 (fyrir
hádegi).
SKRÁNINGARFRESTUR ER TIL 6. OKTÓBER.