Morgunblaðið - 02.10.1986, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. OKTÓBER 1986
Afmæliskveðja:
Arsæll Jónas-
son forstjóri
Ársæll Jónasson, forstjóri í
Reykjavík, er hálfníræður í dag.
Af því tilefni eru honum sendar
hlýjar ámaðaróskir með þessum
línum.
Ársæll Jónasson er fæddur 2.
október 1901 í vesturbænum
Reykjavík, hinu gamla býli Hlíðar-
húsum. Foreldrar hans voru Jónas
M Jónasson, trésmiður frá Rútsstöð-
um í Flóa, og kona hans, Þuriður
Markúsdóttir bónda í Flögu í Flóa.
Þegar faðir hans lézt, árið 1915,
fór Ársæll að vinna hjá Magnúsi
Guðmundssyni skipasmið, einkum
við reiða- og seglagerð og nam _þá
iðn síðar. Að því loknu sneri Ár-
sæll inn á þann vettvang, sem hann
átti eftir að starfa á næsta hálfan
annan áratuginn, 1918—1933, við
björgunar- og köfunarstörf. Þau
lærði hann hjá E.Z. Svitzers Bjergn-
ing- og Entreprise í Kaupmanna-
höfn. Hann starfaði á vegum þess
fyrirtækis víða, einkum í Frakk-
landi, Norður-Áfríku og Tyrklandi,
og vann við björgun og viðgerðir á
miklum fjölda skipa.
í Tyrklandi hafði Ársæll aðsetur
í Konstantínópel (Istanbul) og
Chanak Chaly f Dardanellasundi,
þar sem hann vann m.a. að björgun
þýzks farþegaskips; köfuðu þeir
stöðugt á hveijum degi í sjö vikur
til að þétta skipið og gera það sjó-
fært. Síðar vann Ársæll hjá Svitzer
í Qögur ár með föstu aðsetri í Mar-
seille í Frakklandi. Björgunarsvæð-
ið var vesturhluti Miðjarðarhafs við
strönd Frakklands og Norður-
Afríku, einnig við strönd Spánar
og Gibraltar, og þar tók hann þátt
í mörgum sögulegum björgunum.
Af þessu má gera sér í hugar-
lund, að Ársæll hefur marga hildi
háð neðansjávar á sínum fyrri dög-
um; allt gekk þó yfirleitt snurðu-
laust, enda maðurinn óragur og
djarfhuga.
Eftir 15 ára útivist fluttist Ár-
sæll alfarinn heim til Reykjavíkur
vorið 1933 með konu sinni, Guð-
rúnu, dóttur Geislers vélstjóra hjá
Svitzer, sem hann kvæntist 1931;
hún lézt langt um aldur fram árið
1960.
Störf Ársæls Jónassonar eftir að
hann kom heim eru flest tengd sjón-
um. Hann setti á stofn í Reykjavík
kafara- og björgunarfyrirtæki, enn-
fremur reiða- og seglagerð og var
þar forstjóri alla tíð; vann fyrirtæki
hans að björgunarstörfum víða um
land. Einnig kenndi Ársæll í 18 ár
við Stýrimannaskólann verkléga
sjóvinnu og miðlaði þannig hinni
yngri sjómannakynslóð af sinni
víðtæku reynslu.
í sambandi við kennslu sína
samdi Ársæll, ásamt Henrik
Thorlacius, ritið „Verklega sjó-
vinnu" I,—II., sem út kom
1952—53. Um það rit hefur nem-
andi hans í Stýrimannaskólanum,
Jónas heitinn Guðmundsson, rithöf-
undur og stýrimaður, sagt eftirfar-
andi í grein, þegar ný útgáfa birtist:
„Bókin var vægast sagt mjög
nauðsynleg og í eðli sínu brautryðj-
andastarf, því þótt Stýrimannaskól-
inn kenndi svonefnda skipagerð og
stöðugleikareikning, þá voru það
Nú geta áskrifendur og aug-
lýsendur greitt reikninga
sína með greiðslukortum
frá VISA eða EURO.
VERIÐ VELKOMIN í GREIÐSLUKORTA VIÐSKIPTI.
Auglýsingadeild, Áskrift Afgreiðsla,
sími 22480. 691140 — 691141 sími 83033
Góðan daginn!
einkum farmenn, sem þann skóla
hlutu.
í bókinni var fjallað um alla
þætti skipsins, en auk þess var
merkur kafli um köfun og nauðsyn-
legar töflur til að fara eftir við
köfun á dýpi.
Verkleg sjóvinna var því þýðing-
armikið rit og innlegg í siglingalist
íslendinga á þeirri tíð. Hún gerði
íslenskum sjómönnum fært að nema
ýmis fræði um stöðugleik skipa og
annað, sem þeir höfðu ekki áður
getað, nema þeir er erlend mál
gátu lesið. Og um 2000 ný íslensk
orð voru lögð í þessa bók. Flest
auðskilin eða orðí nýju samhengi.
Bók þeirra Ársæls kafara og
Henriks Thorlacius gaf á þeim tíma
í engu eftir sambærilegum eriend-
um bókum um skipagerð og stöðug-
leikareikning. Hún var prýdd
hundruðum skýringamynda sæför-
um til glöggvunar, enda mæltist
útgáfan vel fyrir." (DV 15. des.
1984.)
Ársæll Jónasson lá ekki á liði
sínu í störfum að björgunarmálum,
því að um 16 ára skeið var hann i
forystu Slysavamafélags íslands,
sat þar í stjóm og var fyrsti formað-
ur björgunarsveitar félagsins í
Reykavík 1944; voru honum að
makleikum þökkuð störf í þágu
slysavama er hann var gerður heið-
ursfélagi Slysavamafélagsins 1972.
Löng kynni Ársæls af Frökkum
leiddu til þátttöku hans í starfí All-
iance Francaise þar sem hann lagði
fram sinn skerf til samvinnu íslands
og Frakklands; fyrir starf sitt við
frönsk skip við ísland var hann
sæmdur frönsku heiðursmerki,
„Merité Maritime" 1958.
Eitt mikið áhugamál Ársæls hef-
ur verið stofnun Sjóvinnuskóla
íslands, sem hann hefur barizt fyr-
ir í ræðu og riti, m.a. sett fram
ýtarlegar tillögur um það efni í
Mbl. (11. júní 1972). Hugmyndir,
sem þar komu fram, bám vitni um
ríkan metnað hans fyrir hönd sjó-
mannastéttarinnar og sjávarút-
vegsins.
„ísland þarfnast fyrst og fremst
vel menntaðrar sjómannastéttar.
Vel menntaða sjálfs sín vejgna og
allra landsmanna," ritaði Arsæll í
fyrmefndri grein.
Hér á ekki að vera nein úttekt á
starfí Ársæls Jónassonar, til þess
þyrfti miklu lengra mál, því að
maðurinn hefur víða markað spor.
Enn er hann ungur í anda og ber
sig með reisn, segir skoðun sína
umbúðalaust á mönnum og málefh-
um, er áhugasamur um bjargræðis-
vegina, jafnt sem menninguna.
Fyrir einkar góð kynni, hlýhug og
vinsemd á undanfömum ámm,
sendi ég hinum aldna heiðursmanni
kveðjur og heillaóskir á 85 ára af-
mælinu. Megi hann lengi lifa.
E.L.
Afmæliskveðja:
Yaldimar Stefáns-
son fv. vörubílstjóri
Valdimar Stefánsson, fyrrver-
andi vörubflstjóri, áður til heimilis
að Leifsgötu 11 hér í borg, er níræð-
ur í dag 2. október.
Valdimar er af sunnlenskum ætt-
um, fæddur að Kotleysu í Flóa, en
ólst upp á Kumbaravogi við Stokks-
eyri.
Hann fæddist í tjaldi jarð-
skjálftaárið 1896 þegar Suður-
landsskjálftin gekk yfír og lagði
mörg hús og mannvirki í rúst.
Foreldrar hans voru hjónin Sess-
elja Sveinbjömsdóttir frá Kluftum,
Jónssonar frá Tungufelli í Hmna-
mannahreppi og konu hans Guð-
rúnar Ögmundardóttur, og Stefán
Ólafsson, Jónssonar bónda að Syðri
Steinsmýri í Landbroti Vestur-
Skaftafeilssýslu og konu hans
Margrétar Gissurardóttur.
Valdimar ólst upp við almenn
sveitastörf og sjómennsku. Hann
flutti til Reylgavíkur haustið 1919
og hóf fljótlega störf hjá Reykjavík-
urbæ við vömbflaakstur, enda hafði
hann lært á bíl hjá Magnúsi Skaft-
feld, sem annaðist þá helst öku-
kennslu.
Valdimar er því einn elsti núlif-
andi starfsmaður borgarinnar og
hans fyrsta verk var að aka hest-
húshaug á Austurvöll.
Til em margar myndir og minn-
ingar frá þessum ámm þegar
Valdimar ók litlum 1 tonns húslaus-
um Ford vömbfl RE-12 sem var
fyrsti bfllinn sem bærinn eignaðist
og notaður var við gatnagerð og
stundum hejrflutninga austan úr
Ölfusi og af Rangárvöllum, jafnvel
vom sóttar álftir austur í Flóa til
að setja á Tjömina.
Þá átti Reykjavíkurbær stórt
hesthús, 30 hesta og tiiheyrandi
vagna til að nota við hreinsun og
gatnagerð og hestvagnaöldin var
enn við lýði.
Seinna varð Valdimar verkstæð-
ismaður og verkstjóri, og telur hann
að sínir bestu húsbændur hafí verið
Valgeir Bjömsson bæjarverkfræð-
ingur, síðar hafnarstjóri, og Gunnar
Thoroddsen, borgarstjóri og al-
þingismaður síðar ráðherra. Hann
segist hafa átt gott samstarf við
þessa menn og mat þá öðmm frem-
ur.
Valdimar var einn af stofnendum
og fyrsti formaður Félags bifvéla-
virlq'a sem var stofnað 17. janúar
1935.
Á strfðsámnum eftir 1940 fór
hann að aka eigin vömbfl á Vöm-
bflastöð Þróttar. Þá var oft unnið
nótt sem dag við hitaveitufram-
kvæmdir að deginum, en flutninga-
ferðir, hálfgerðar kaupstaðaferðir
austur um sveitir að nóttuni og oft
lá leiðin í Þykkvabæinn, enda
byggði Valdimar sér þar sumarbú-
stað. í einni þessara ferða austur
um sveitir varð hann sfðasti bíll sem
komst vestur yfír Ölfusárbrú áður
en brúin hmndi 6. september 1944.
Valdimar kvæntist sinum góða
lífsfömnaut Ástu Eiríksdóttur frá
Litlu Háeyri á Eyrarbakka 24. okt-
óber 1919 og bjó hún honum fallegt
heimili sem lengst stóð á Leifsgötu
11.
Þau Valdimar og Ásta eignuðust
6 mannvænleg böm, dætumar
Guðrúnu, Sesselju og Guðbjörgu og
synina Guðmund Birgi, Erling og
Stefán Gylfa, og bamabömin em
orðin mörg.
Sonurinn Guðmundur Birgir og
dóttirin Sesselja dóu _ fyrir aldur
fram og eiginkonan Ásta féll frá
fyrir nokkmm ámm, var þetta
þungur missir. En Valdimar lét
ekki bugast. Þó á hann sæktu þá
mikil veikindi sem hann hefur nú
yfírstigið. Ég sem þessar línur rita
áma frænda mfnum hjartanlega til
hamingju á níræðisafmælinu og
óska að ævikvöld þessa heiðurs-
manns megi vera eins fagurt og líf
hans hefur verið til þessa dags.
Afmælisbamið ætlar að taka á
móti gestum laugardaginn 4. októ-
ber kl. 15—18 í Domus Medica,
Egilsgötu 3.
Pétur Hannesson