Morgunblaðið - 21.01.1994, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 1994
+
PJtrgn Útgefandi Árvakur h.f., Reykjavík
Framkvæmdastjóri Flaraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar: 691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Verðstöður 1994
Hæstíréttur dæmir Hagkaupi í vil í máli þess f
Óheimilt að hindra tollaf\
á hamborgarhrygg og s
HÆSTIRÉTTUR kvað í gær upp þann dóm að fjármálaráðherra og land-
búnaðarráðherra hefði verið óheimilt að synja um tollafgreiðslu á rúmu
tonni af skinku og 1,5 tonnum af hamborgarhrygg sem Hagkaup hugð-
ist flytja inn til landsins frá Danmörku í september. Fjórir af sjö dómur-
um Hæstaréttar hnekktu dómi Héraðsdóms Reykjavíkur frá því í októ-
ber og komust að þeirri niðurstöðu að ekki hafi þurft innflutningsleyfi
fyrir þessum vörum og að í 52. grein búvörulaganna frá síðastliðnu ári
felist ekki sjálfstæð takmörkun á innflutningi landbúnaðarvara, heldur
bendi skýrt orðalag í greinargerð með lagagreininni til þess að með
greininni hafi ætlun löggjafans verið sú að tryggja Framleiðsluráði
umsögn um þann innflutning landbúnaðarvara sem takmarkaður er af
öðrum lagaákvæðum. Við rekstur málsins hafi talsmenn ríkisins ekki
bent á annað ákvæði í lögum sem banni innflutning soðinnar skinku og
hamborgarhryggs án Ieyfis. Því hafi ekki þurft innflutningsleyfi fyrir
þessum vörum eftir að lög frá 1979 og auglýsing á grundvelli þeirra
voru felld úr gildi með löguin frá árinu 1992.
Seðlabankinn gerir ráð fyrir
því að miðað við óbreyttar
forsendur hækki lánskjaravísi-
tala aðeins um 0,33% næstu
tólf mánuði, að því er fram
kemur í frétt hér í blaðinu í
gær. Gangi það eftir lætur
verðbólgudraugurinn ekki á
sér kræla næstu misserin. Ef
laun og gengi og aðrar for-
sendur haldast óbreyttar ríkja
verðstöður í þjóðarbúskapnum
út nýbyrjað ár. Þetta eru mik-
il og góð tíðindi, stór þjóðhags-
legur árangur, ekki sízt þegar
horft er til óðaverðbólgu fyrri
ára, einkum á fyrri hluta
níunda áratugarins.
Seðlabankinn hefur, venju
samkvæmt, reiknað út áætl-
aða lánskjaravísitölu 12 mán-
uði fram í tímann. Að sjálf-
sögðu eru ýmsir fyrirvarar á
þeirri útreikningi, nú sem ætíð.
En miðað við óbreyttar for-
sendur mælist lánskjaravísi-
talan að tólf mánuðum liðnum,
í janúar 1995* 3.354 stig, eða
0,33% hærri en í janúar á
nýbyrjuðu ári. Þetta þýðir að
verðbólga verður nánast engin
á líðandi ári. Verðstöður ríkja.
Stöðugt verðlag er ein mik-
ilvægasta forsenda þess að
vinna atvinnulífíð og þjóðarbú-
skapinn upp úr þeirri efna-
hagslægð, sem þrengt hefur
að fólki og fyrirtækjum síðast-
liðin sex ár. Verðstöður eiga,
svo dæmi sé tekið, að auðvelda
vaxtalækkun, en hátt vaxta-
stig hefur verið einn þyngsti
bagginn á atvinnulífmu und-
anfarin kreppuár. Morgun-
blaðið hefur það eftir Friðriki
Sophussyni fjármálaráðherra
í gær að slíkar verðstöður
ættu að leiða til þess á næstu
mánuðum að vextir óverð-
tryggðra útlána yrðu svipaðir
og vextir verðtryggðra lána. I
því sambandi benti hann á að
ríkið greiddi nú um það bil 5%
vexti af verðtryggðum spari-
skírteinum - en aðeins 5,23%
vexti af óverðtryggðum
þriggja mánaða víxlum. Það
sama ætti að gerast annars
staðar á fjármagnsmarkaði og
væri eðlilegt að menn litu sér-
staklega til bankanna í þeim
efnum.
Lánskjaravísitala, sem hér
er vitnað til, er meðaltal af
framfærsluvísitölu, bygging-
arvísitölu og launavísitölu.
Fjármálaráðuneytið spáði því
í byijun janúar, að vísitala
framfærslukostnaðar myndi
hækka um 2-2,5% á þessu
ári. Þá var við það miðað að
lækkun virðisaukaskatts á
matvæli myndi ekki skila sér
fyrr en að nokkrum mánuðum
liðnum og að heildaráhrif af
skattbreytingum skiluðu sér
fremur í minni hækkun verð-
lags en beinni lækkun. Fram-
færsluvísitalan í janúar lækk-
aði hins vegar meira en áætlað
var vegna þess að virðisauka-
skattslækkunin kom strax
fram í verðlagi.
Þjóðarskútan siglir áfram
þungan efnahagssjQ á þessu
ári. Þyngst vega aflasamdrátt-
ur, einkum þorsks, og lágt
verð á sjávarvörum, sem eru
langleiðina í 80% vöruútflutn-
ingsins. Erlendar skuldir, sem
hlaðist hafa upp á löngu ára-
bili, taka og dijúgan toll af
þjóðartekjum. Staða efna-
hagsmála á helztu markaðs-
svæðum okkar verður áfram
óhagstæð, þótt sjá megi nokk-
ur batamerki. Þannig hefur
hagvöxtur náð sér á strik í
nokkrum OECD-ríkjum, svo
sem í Bandaríkjunum, en önn-
ur sitja enn á botni lægðarinn-
ar, þar á meðal Þýzkaland og
Japan. Samt sem áður er búizt
við að alþjóðlegt efnahagsár-
ferði fari skánandi, meðal ann-
ars vegna GATT-samninga,
sem gildi taka um næstu ára-
mót, svo áhrifa þeirra fer vart
að gæta hér á landi fyrr en
síðar.
Tvennt hefur áunnizt síð-
ustu ár og misseri sem eykur
á bjartsýni. Annars vegar
hjöðnun verðbólgu og stöðug-
leiki í efnahagsmálum, sem
leiðir til vaxtalækkunar. Þann
vinning má enn betur tryggja
með því að draga úr ríkissjóðs-
halla og opinberri lánsfjáreft-
irspurn. Hins vegar hefur við-
skiptahallinn við umheiminn
lækkað umtalsvert. Þórður
Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar, segir um þetta
efni í blaðagrein:
„Þetta er ekki lítill árangur
í Ijósi þess að verðbólga og
viðskiptahalli hafa verið helztu
vandamál hagstjórnar hér á
iandi um áratugaskeið.“
Ef laun og gengi og aðrar
forsendur í útreikningi Seðla-
bankans standast benda sterk-
ar líkur til þess að verðstöður
ríki í íslenzkum þjóðarbúskap
á nýbyijuðu ári. Við slíkar
aðstæður á vaxtalækkun að
vera í höfn. Þetta tvennt,
ásamt styrkingu þorskstofns-
ins, ætti að auðvelda okkur
að rétta af þjóðarskútuna
strax og framvinda efnahags-
mála í umheiminum verður
hagstæðari.
Þrír hæstaréttardómarar skiluðu
sératkvæði og vildu staðfesta niður-
stöðu héraðsdóms Reykjavíkur og
sýkna ríkissjóð af kröfum Hagkaups.
Lögfræðiálit Hagkaups
í september hugðist Hagkaup fá
tollafgreidd inn til landsins 1 tonn af
soðinni skinku ög um 1,5 tonn af soðn-
um hamborgarhrygg frá Danmörku.
Samkvæmt lögfræðiáliti, sem fyrir-
tækið hafði aflað sér var ekkert í lög-
Halldór Blöndal
Mjög undr-
andi en lög
í desember
tóku af vafa
„ÉG varð mjög undrandi yfir þess-
um dómi. Ég hafði skilið lögin
samkvæmt orðanna hljóðan og
vek athygli á því að þeir dómarar
sem fjölluðu um málið í undirrétti
voru mjög reyndir. Það hafa 10
dómarar komið að þessu máli og
6 þeirra eru andvígir niðurstöðu
Hæstaréttar, sem hlýtur að verða
mönnum umhugsunarefni og
einnig hitt að meirihluti Hæsta-
réttar skuli ekki hafa dæmt Hag-
kaup skaðabætur sem menn hljóta
líka að draga ályktun af,“ sagði
Halidór Blöndal landbúnaðarráð-
herra þegar leitað var viðbragða
hans við dómi Hæstaréttar í máli
Hagkaups. Aðspurður kvaðst ráð-
herra telja að þýðing þessa dóms
væri fræðilegs eðlis. „Það verður
hlutverk fræðimanna í lögfræði
að reyna að draga ályktanir af
honum og það verður fróðlegt að
sjá viðbrögð þeirra vegna aðdrag-
anda dómsins og vegna þess
hvernig atkvæði féllu bæði í und-
irrétti og Hæstarétti og þau áhrif
sem slík niðurstaða hefur á rétta-
röryggi í landinu.
Um lagaverkanir dómsins varð-
andi innflutning á landbúnaðarvör-
um er það að segja að 21. desember
síðastliðinn var samþykkt á Alþingi
breyting á búvörulögunum þar sem
landbúnaðarráðherra var gefín heim-
ild til þess að veita leyfi til innflutn-
ings á landbúnaðarvörum í samræmi
við ákvæði fríverslunar- og milli-
ríkjasamninga sem ísland er aðili að
og þessi lög standa auðvitað, það er
ekki hægt að líta á þau sem mark-
leysu og gengur ekki að túlka þau
þannig að þau ríki sem ekki hafa
gert við okkur fríverslunar- eða milli-
ríkjasamninga eigi að hafa meiri
rétt heldur en hin. Ef það væri niður-
staðan hefðum við ekki fullnustað
samninginn um EES heldur stæði
upp á okkur í þeim efnum.
-Hvað gerist ef Hagkaup pantar
á morgun 1,5 tonn af soðnum ham-
borgarhrygg og rúmt tonn af soðinni
skinku?
„Þá verður farið með það sam-
kvæmt gildandi lögum og reglugerð-
um og þau eru alveg skýr. Þessi
dómur breytir engu um það hver
yrði niðurstaða þess máls, ég held
um eða reglugerðum, sem bannaði
innflutning á soðnu kjöti. Þáverandi
lögfræðingur fyrirtækisins, Óskar
Magnússon hrl., núverandi forstjóri
þess, taldi að með lögum um innflutn-
ing, sem tóku gildi 1992, væri eldri
skipan innflutningsmála breytt. Aður
hafí mátt takmarka innfiutning með
reglugerðum, og þannig hafí innflutn-
ingur flestra landbúnaðarvara verið
bannaður. Hins vegar skuli innflutn-
ingur nú leyfður nema annað sé tekið
að engum manni detti það í hug að
Alþingi hafi verið að gera að gamni
sínu í desember. Það er alveg ljóst
að Alþingi hefur litið svo á að það
sé bannað og Alþingi ítrekaði þann
skilning nú í desember. Vilji Alþing-
is er alveg skýr og lögin sem sam-
þykkt voru um það í desember ber
að skilja samkvæmt orðanna hljóð-
an,“ sagði Halldór Blöndal. „Mér
dettur ekki í hug annað en menn séu
mér sammála um að lögin í desem-
ber taki af allan vafa í þessum efn-
um.“
Óskar Magnússon
Tel inn-
flutning enn
heimilan
„DÓMURINN staðfestir að við
höfðum rétt fyrir okkur og öll
stóru orðin sem höfð voru uppi
af hálfu stjórnvalda voru röng.
Stjórnvöld hafa verið staðin að
því að brjóta lög. Það ber að fagna
því að Hæstiréttur hefur staðið
vörð um hagsmuni íslenskra neyt-
enda og alveg eins hagsmuni
framleiðenda á íslandi, bænda-
stéttarinnar, sem fara saman við
hagsmuni neytenda," sagði Óskar
Magnússon forstjóri Hagkaups.
Aðspurður hvort hann teldi að þær
breytingar sem gerðar voru á bú-
vörulögum í desember gerðu að verk-
um að innflutningur þessi væri
óheimill í dag þrátt fyrir niðurstöðu
Hæstaréttar í gær en hún var byggð
á lögum þeim sem í gildi voru í sept-
ember, sagði Óskar Magnússon:
„Minn skilningur er sá að eins og
þetta ákvæði stendur núna — þrátt
fyrir breytingar í desember — þá
standi það ennþá að innflutningurinn
er heimill. Hins vegar virðist mér
að heimildir til þess að leggja á verð-
jöfnunargjald hafi verið auknar og
því kann að fara svo að verðlagning-
in verði þannig að það verði prak-
tískt talað útilokað að flytja inn. Það
fer þó eftir því hvemig þessum verð-
jöfnunargjöldum verður beitt og ég
treysti því að landbúnaðarráðherra
sem fer með þetta vald núna muni
beita því af meiri varfærni en fram
að þessu, ef á þetta_kynni að reyna.“
-Ætlið þið að láta á þetta reyna?
„Ég hef engin bein áform um það
núna en við munum að sjálfsögðu
kanna það hvort hægt sé að fá til
landsins góðár iandbúnaðarvörur á
góðu verði, ég get ekki ímyndað mér
annað en að við munum skoða það
vandlega."
-Þú vilt ekki lýsa því yfír núna
framj lögum eða milliríkjasamningum,
sem ísland sé aðili að. Ekki sé bannað
að flytja inn soðið kjöt samkvæmt
nýjum lögum um varnir gegn dýra-
sjúkdómum. í búvörulögum segi að
aðeins megi leyfa innflutning, hafí
Framleiðsluráð landbúnaðarins stað-
fest að innlend framleiðsla fullnægi
ekki neysluþörf. Óskar taldi að ráðið
hefði þetta vald aðeins varðandi þær
vörur, sem bannað er að flytja inn án
leyfis samkvæmt öðrum lögum.
Deilur í ríkisstjórn
Á grundvelli lögfræðiálits frá ríkis-
lögmanni taldi fjármálaráðherra í
fyrstu ekki kleift að standa gegn inn-
flutningnum en eftir deilur innan ríkis-
stjórnar um það hvaða ráðuneyti skyldi
fara með forræði málsins kvað forsæt-
isráðherra upp úrskurð á grundvelli
laga um stjómarráð Islands um að
landbúnaðarráðherra færi með forræði
málsins. Landbúnaðarráðherra vísaði
erindi tollstjóra um það hvort leyfa
skyldi innflutninginn til Framleiðslu-
ráðs landbúnaðarins sem kvað upp
þann úrskurð að nægar birgðir væru
að þið pantið annað skinkufarm til
landsins á morgun?
„Nei það mun ekki verða þannig.
Við munum kanna þetta í rólegheit-
um. Dómurinn segir í raun það að
menn verða að laga sig að þessum
raunveruleika sem blasir við í heim-
inum og með okkar EES-aðild. Augu
manna hljóta að opnast fyrir því að
við getum ekki bara verið þiggjendur
og krafist þess að tollar og gjöld í
viðskiptalöndum okkar verði afn-
umdir og lækkaðir og ekki gert neitt
á móti sjálfír. Slíkt kerfí getur aldrei
gengið upp til lengdar. Það er and-
stætt þeim grunnhugmyndum sem
að baki því búa,“ sagði Óskar Magn-
ússon.
Sighvatur Björgvinsson
Staðfestir
afstöðu við-
skipta- og ut-
anríkis-
ráðuneyta
SIGHVATUR Björgvinsson við-
skiptaráðherra segir dóminn stað-
festa þá afstöðu sem utanríkis-
og viðskiptaráðuneytið höfðu til
málsins á sínum tíma og er mjög
ánægður með hann.
„Eg er ánægður með dóminn því
hann staðfestir þá afstöðu sem við-
skipta- og utanríkisráðuneytin höfðu
til málsins á sínum tíma. Hann stað-
festir réttmæti þeirra álitsgerða sem
við studdumst við. Niðurstaðan var
sú að landbúnaðarráðherra og fjár-
málaráðherra hafí verið óheimilt að
stöðva innflutninginn og það var sú
afstaða sem við höfðum,“ sagði Sig-
hvatur Björgvinsson.
Jón Baldvin
Hannibalsson
Staðfestir
að innflutn-
ingurinn
er frjáls
ÞAÐ er ánægjulegt að með þess-
um Hæstaréttardómi er endir
bundinn á langvarandi og leiðar
deilur um túlkun búvörulaga
varðandi heimild til innflutnings
á búvörum. Niðurstaða Hæstarétt-
4