Morgunblaðið - 21.01.1994, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 1994
Björg Jónsdóttír
ljósmóðir — Minning
Fædd 2. júlí 1896
Dáin 12. janúar 1994
Lækkar lífdaga sól.
Löng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól,
fegin hvíldinni verð.
Guð minn, gefðu þinn frið,
gleddu og blessaðu þá,
sem að lögðu mér lið.
Ljósið kveiktu mér hjá.
(Herdís Andrésdóttir.)
Hún Björg föðursystir mín lést í
sjúkrahúsinu í Neskaupstað að
kvöldi 12. janúar. Hún var fædd á
Stóra-Sandfelli í Skriðdal 2. júlf
1896. Foreldrar hennar voru hjónin
Kristbjörg Kristjánsdóttir og Jón
Runólfsson. Hún var elst þriggja
barna þeirra er upp komust. Hin
eru Runólfur, sem lést 1. febrúar
1992, og Gróa Kristrún sem nú
dvelst í sjúkrahúsinu á Egilsstöðum.
Fóstursystir þeirra, María, býr í
Reykjavík. Árið 1904 fluttu foreldr-
ar Bjargar að Litla-Sandfelli og þar
ólst hún upp ásamt systkinum sín-
um.
Á árunum 1914 til 1916 var hún
við nám í Kennaraskólanum og
gerðist síðan heimiliskennari á Hér-
aði, m.a. um tíma í Skriðdal, á
Borgarfirði eystri, en lengst mun
hún hafa kennt í Fellahreppi.
Árið 1929 fór Björg í Ljósmæðra-
skólann og lauk þaðan prófi 1931.
Hún starfaði síðan sem ljósmóðir í
Vallahreppi um árabil og var mjög
farsæl í starfi.
Hinn 12. maí 1934 giftist hún
Einari Markússyni. Einar var ætt-
aður frá Reyðarfírði en ólst að
nokkru leyti upp á Hafursá í Valla-
hreppi. Björg var seinni kona hans.
Með fýrri konu sinni átti Einar tvö
böm. Þau eru Jón Sigfús, trésmiður
sem býr á Neskaupstað, kona hans
er Þorbjörg Vilhjálmsdóttir og eiga
þau dætumar Kristínu Björgu og
Margréti.
Dóttir Einars, Helga, býr á Sel-
tjamamesi. Hennar maður er Odd-
ur Sigurbergsson fv. kaupfélags-
stjóri og er þeirra dóttir Margrét.
Sjálf eignaðist Björg engín böm
en stjúpböm hennar, tengdabörn
og aflcomendur þeirra voru henni
mjög kær, eins og væm þau hennar
eigin. Víst er að þeirra velgengni
var hennar hamingja.
Fyrstu búskaparár Bjargar og
Einars áttu þau heima á Ketilsstöð-
um í Vallahreppi en árið 1938
keyptu þau Keldhóla í sömu sveit
og bjuggu þar góu búi til ársins
1949 er þau hættu búskap og fluttu
til Neskaupstaðar. Þar áttu þau
fagurt heimili að Miðgarði 3, í sama
húsi og Jón og Þorbjörg. Þangað
var gott að koma og fínna gagn-
kvæman kærleika og umhyggju
sem ríkti milli fjölskyldnanna í hús-
inu.
Oft hafði Björg orð á því hvað
hún væri heppin að eiga ömmu-,
langömmu- og langalangömmuböm
þrátt fyrir að hún hefði sjálf aldrei
alið bam.
Björg missti mann sinn 22. mars
1982. Hún bjó áfam í skjoli Jóns
og Þorbjargar þar til að heilsan fór
að bila, en þá fór hún á öldrunar-
deild sjúkrahússins á Neskaupstað
og dvaldi þar síðustu árin.
Björg frænka mín var stórbrotin
kona. Hún ritaði og talaði mjög
fagurt mál og lagði áherslu á að
leiðrétta unga fólkið ef það talaði
ekki rétt. Þökk sé henni fyrir það.
Hún hafði mikinn áhuga á ættfræði
og var ekki komið að tómum kofa
hjá henni í því efni frekar en öðm.
Hún kunni ógrynni af vísum, kvæð-
um og þulum. Ung lærði hún að
leika á orgel og hafði mikið yndi
af góðri tónlist og söng. Hún var
víðlesin og fylgdist vel með því sem
var efst á baugi á hveijum tíma,
bæði í þjóðmálum og öðra. Öll henn-
ar framkoma var fáguð og allt sem
hún gerði bar vott um vandvirkni,
sem var rík í fari hennar. Það sýndi
m.a. handavinna hennar. Það era
ófá herðasjölin, dúkamir eða út-
pijónuðu vettlingamir sem hún gaf
frændfólki og vinum við ýmis tæki-
færi.
Mér er það minnisstætt frá því
ég var bam heima í Litla-Sandfelli
hversu mikil tilhlökkun ríkti þegar
von var á Björgu frænku í heim-
sókn. Björg tók ekki eingöngu þátt
í hamingjustundum fjölskyldunnar,
mér er ofarlega í huga hvað hún
reyndist foreldrum mínum og Qöl-
skyldunni allri einstaklega vel þegar
erfið veikindi komu upp á heimilinu.
Eftir að við systkinin og foreldr-
ar okkar fluttum til Akureyrar
komu þau Björg og Einar oft í heim-
sókn norður. Björg fylgdist vel með
hvað systkinaböm hennar vora að
gera og hvemig þeim og fjölskyld-
um þeirra vegnaði. Síðustu árin var
minnið farið að bila nokkuð enda
97 ár að baki. Engu að síður spurði
hún frétta af fólkinu sínu fyrir norð-
an þegar ég kom til hennar síðast-
liðið sumar.
Ég mun ætíð minnast Bjargar
frænku minnar þegar góðs manns
er getið. Hana er gott að muna.
Eg sendi Jóni og Þorbjörgu,
Helgu og Oddi og fjölskyldum
þeirra samúðarkveðjur.
Ingibjörg Runólfsdóttir.
Gömul kona hefur fengið hvíld-
ina. Langri vegferð er lokið. Þó lifir
þessi kona áfram með okkur sem
voram svo lánsöm að kynnast henni
og njóta góðvildar hennar.
Björg Jónsdóttir fæddist 2. júlí
1896 að Stóra-Sandfelli í Skriðdal,
dóttir hjónanna Jóns Runólfssonar
og Kristbjargar Krisfjánsdóttur sem
bjuggu á næsta bæ, Litla-Sandfelli.
Jón, sem var þekktur smiður, féll
frá 1924 en Kristbjörg lést níræð
að aldri 1962. Systkini Bjargar sem
upp komust vora tvö, Runólfur
bóndi í Litla-Sandfelli, síðar búsett-
ur á Akureyri, nú látinn, og Gróa
húsfreyja í Geitdal, nú á sjúkrahús-
inu á Egilsstöðum, tæplega níræð
að aldri. Björg var elst þeirra systk-
ina. Eina dóttur eignuðust Jón og
Kristbjörg eldri en Björgu. Hún hét
líka Björg og lést eins árs gömul.
Hjá Kristbjörgu ólst einnig upp
María Jensen, húsfreyja í Reykjavík.
Þegar María kom þar í heimilið vora
systkin öll uppkomin. Björg unni
systkinum sínum heitt og bar hag
þeirra og afkomenda mjög fyrir
bijósti. Hún sá ekki bróður sinn síð-
ustu tíu árin sem bæði lifðu en þær
Gróa hittust síðast örskamma stund
í sumar leið. Mér er sagt af þeim
sem viðstaddir vora þann fund að
þar hafi þær systur haldist í hendur
og verið áþekkastar smátelpum að
leik við kærkominn endurfund,
Björg þótti snemma bráðger og
þrátt fyrir þröngan efnahag foreldra
sinna hóf hún nám við Kennaraskól-
ann 1914 þar sem hún var við nám
í tvö ár. Þessara tíma minntist hún
ætíð með mikilli ánægju. Þá bast
hún óijúfandi vinarböndum við
nokkrar skólasystur sínar sem henni
varð löngum tíðrætt um. Sérstakan
sess skipaði þó Kristjana Hannes-
dóttir sem síðast bjó í Stykkis-
hólmi. Samband þeirra rofnaði aldr-
ei meðan báðar lifðu en Kristjana
lést fyrir fáum áram á tíræðisaldri.
Eftir námsdvölina í Kennaraskól-
anum hóf Björg kennslu, fyrst á
heimaslóðum í Skriðdal en síðar í
Fellum og í Borgarfirði eystra auk
þess sem hún var heimiliskennari á
ýmsum stöðum austanlands. Jafn-
framt vann hún heimili foreldra
sinna eftir föngum. En 1930 verða
nokkur þáttaskil í lífí hennar. Hún
heldur þá til ljósmóðumáms í
búsettur í Reykjavík. Mann sinn
missti Kristín 1984. Þegar Kristín
er nú kvödd hinstu kveðju ber að
þakka liðnar samverastundir.
Starfsfólki Elli- og hjúkranarheim-
ilisins Grundar era færðar sérstakar
þakkir fyrir góða og alúðlega
umönnun, en þar dvaldi Kristín síð-
ustu árin í góðu yfirlæti.
Ásgeir Ásgeirsson.
Amma Stína var sú besta amma
sem nokkur maður gat hugsað sér.
Hún stóð í þeirri meiningu að þegar
hún færi biði hennar æðra og betra
tilverastig hinum megin og því veit
ég að henni líður vel í dag.
Þau afi Lindi og amma Stína áttu
fallegt hús við Hlíðarveg í Kópa-
vogi. Amma hafði gaman af að
grúska í plöntunum sem prýddu fal-
lega garðinn þeirra. I garðinum
þeirra fundu smáfuglarnir öruggt
skjól. Engin kisa þorði þar nálægt
því annars var ömmu að mæta.
Afi Lindi (Erlendur Guðmunds-
son) var mér alveg afskaplega góður
afi, en hann fór áratug á undan
ömmu. Síðustu árin eyddi amma
ævikvöldinu á Hótel Grund, en svo
var hún vön að kalla heimilið sitt.
Þar eignaðist hún mjög góða vin-
konu, Sigríði að nafni, og ýmislegt
gátu þær brallað saman.
Ég geymi aðeins góðar minningar
frá heimili afa og ömmu. Þangað
var alltaf gott að koma og fékk
maður þá sitt hvað gott í gogginn.
Amma hafði yndi af að elda ofan í
Reykjavík og lýkur því 1931. Þá er
hún ráðin ljósmóðir í Vallahreppi
og gegndi því starfi til 1943. Ljós-
móðurstörf þess tíma í sveit vora
næsta ólík því sem nú er. Að sjálf-
sögðu ólu konur börn sín heima en
á bænum dvaldi ljósmóðirin í allt
að hálfan mánuð eftir fæðinguna
og hugsaði um móður og bam. Mér
er sagt að það hafi Björg gert af
slíkri alúð og natni að orð fór af
og kemur það ekki á óvart.
Árið 1934 giftist Björg jafnaldra
sínum, Einari Guðna Markússyni
sem ættaður var úr Reyðarfirði en
hafði alist upp á Hafursá á Völlum.
Einar var í vinnumennsku á Ketils-
stöðum á Völlum og þar stofnuðu
þau sitt heimili. Fjórum árum síðar
fluttu þau að Keldhólum í sömu
sveit og bjuggu þar sjálfstæðu búi
til ársins 1949 að þau flytja til
Neskaupstaðar enda var þá heilsa
Einars nokkuð farin að gefa sig.
Hann stundaði þar verkamanna-
vinnu fram á áttunda áratuginn en
lést í mars 1982, tæplega 86 ára
að aldri. í Neskaupstað tók Björg
upp þráðinn þar sem frá var horfið
við kennslu að því leyti að hún hóf
að kenna yngri bömum að Iesa.
Einnig leiðbeindi hún eldri bömum,
einkum í reikningi. Þetta gerði hún
alltaf heima á sínu heimili og hafði
mikla ánægju af. Margir þeir sem
leiðsagnar hennar nutu hafa minnst
þessara kennslustunda með hlýju.
Sjálf man ég þetta vel enda fékk
ég sem bam löngum að fylgjast
með. Hún sat við borðið í eldhúsinu
og hélt á pijóni sem hún notaði til
að benda á og leiðbeina með.
Hjónaband Bjargar og Einars var
síðara hjónaband hans sem átti tvö
böm. Þau Björg vora hins vegar
bamlaus. En bömunum, Jóni, föður
okkur barnabömin, þá bjó hún til
eggjakökur af ýmsum gerðum eða
dýrindis krásir á hátíðum. Afa Linda
varð þá oft að orði: „Nú, svo það
er bara veisla,“ enda alltaf veislu-
borð hjá ömmu. Bæði amma og afi
höfðu verið listakokkar, en það var
þeirra lífsstarf. Voru þau ein af
brautryðjendum sem seldu heitan
mat sem fólk gat tekið með sér heim
-og höfðu þau matsölu í Ingólfs-
stræti 3 hér í borg.
Ég var svo heppin að amma og
afi bjuggu í næsta húsi við foreldra
mínum, og Helgu, mökum þeirra,
bömum og fjölskyldum, sýndi Björg
einlæga ást og umhyggju sem verið
hefðu hennar eigin afkomendur og
lét sig velferð þeirra miklu máli
skipta. Eftir fráfall Einars afa míns
bjó hún um tveggja ára skeið áfram
á sínu heimili en naut skjóls af for-
eldram mínum í sama húsi. Þá flutti
hún á ellideild Fjórðungssjúkrahúss-
ins í Neskaupstað. Á sjúkrahúsinu
bjó hún upp frá því og þar lést hún
12. janúar síðastliðinn. Hún hafði
fótavist allt til hins síðasta, sat löng-
um og las og á fyrri árum hlustaði
hún nokkuð á útvarp. Á sjúkrahús-
inu naut hún góðrar aðhlynningar
og era starfsfólki þess færðar alúð-
arþakkir fyrir þá góðu umönnun
sem henni var sýnd í hvívetna.
Enda þótt Björg væri stjúpamma
mín var hún mér hin eina sanna
amma. Hjá henni og afa sat ég löng-
um, spilaði við þau og ræddi eða
hafði aðra þá hentisemi sem mér
þótti hæfa hveiju sinni. Yfir öllu var
ró og friður. Áfi lá uppi á dívani
en amma sat þá oft með handavinn-
una sína sem veitti henni alla tíð
mikla gleði enda mikil myndarkona
á því sviði. Þeirra verka hennar
fengu margir að njóta. Amma mín
var falleg kona. Hún var dökk á
brún og brá, hafði falleg augu, var
lág vexti og mikil um sig. Hún bar
með sér reisn sem mér finnst jafn-
vel að hafi vaxið eftir því sem aldur-
inn færðist yfir og hárið varð silfur-
grátt. Svipurinn var festulegur enda
gat hún verið föst fyrir í skoðunum
sínum á mönnum og málefnum. Og
auk sinnar góðu greindar hafði hún
jafnframt næman skilning á mann-
legu eðli og sýndi öllu því sem líf-
sanda dregur virðingu með fram-
komu sinni sem í heild mótaðist af
mannúð.
Okkar síðustu samverustundir
vora í september síðastliðnum. Mér
var það vel ljóst að af henni var
mikið dregið og að endalokin hlytu
að koma fyrr en varði. Hún var
orðin þreytt og líkaminn sár og hún
þráði helst að fá að hvíla sig í rúmi
sínu, Hún kvartaði og sáran undan
minnisleysi. Samt var þa'ð svo að á
vissan hátt var hennar andlega at-
gjörvi óbrenglað, einkum þó er varð-
aði fyrri tíma. Því hélt hún til hinstu
stundar.
Við fráfall ömmu minnar, Bjargar
Jónsdóttur, er rofinn einn þeirra
þátta sem einna gleggst tengdu mig
bemsku minni og uppvexti. Það er
sárt. En eftir lifa góðar minningar
um konu sem veitti mér af örlæti
sínu og lét mig sig skipta slíku
máli að daglega leitaði hún frétta
af mér hjá foreldram mínum. Minn-
ing um svo einlæga umhyggju er
ómetanleg og mun seint gleymast.
Margrét Jónsdóttir.
mína. Oftar en einu sinni er ég
móðgaðist eitthvað út í fólkið mitt
trítlaði ég á stígvélunum yfir götuna
og sagðist vera flutt til afa og ömmu
og það brást aldrei að þar var tekið
vel á móti dekurrófunni. Það var
sannarlega gott að hafa þau tvö
svona nálægt. Stundum þegar vel
viðraði skiptust afi og amma á að
fara með okkur barnabörnin niður i
bæ. Afi Lindi bauð mér þá ýmist
upp á pylsu með öllu eða mjólkur-
hristing á Hressingarskálanum, en
amma tók mig með sér í búðaráp
og þá vildi ég hafa fína tösku eins
og hún.
Amma var mikið geíin fyrir and-
leg málefni. Las hún margar bækur
um slík efni og var hún lengi vel
virkur þátttakandi í Sálarrannsókn-
arfélagi Islands og er ég viss um
að hennar verk hafi skilað árangri.
Amma virtist sjá ýmislegt sem okkur
er hulið. Mikið hafði ég og vinkonur
mínar gaman af, um tíma, að láta
hana líta í bolla og spá í spil fyrir
okkur. Hún var jákvæð en gat sagt
sína meiningu og hafði ákveðnar
skoðanir þegar talið barst að pólitík
og oft var mikið fjör í þeim samræð-
um.
Ég er ánægð með að amma náði
að kynnast örlítið börnunum mínum
tveimur, Kristínu Lilju og Sigurði
Fannari. Þriðja langömmubarnið átti
hún, Arnar Þór, og hafði hún mikið
yndi af. Gunnsteinn, maðurinn minn,
hafði mikla ánægju af að heimsækja
ömmu Stínu, enda var hún yndislég
heim að sækja. Ég skírði dóttur
mína í höfuðið á ömmu Stínu og
Kristín Gunnars-
dóttír - Minning
Fædd 2. október 1898
Dáin 13. janúar 1994
Kristín Gunnarsdóttir, sem lést
13. janúar síðastliðinn, var fædd 2.
október 1898 á Eystri-Kirkjubæ á
Rangárvöllum. Foreldrar hennar
vora hjónin Gunnar Jónsson bóndi
og Jónína Þorkelsdóttir. Kristín flutti
ung með foreldrum sínum að Velli
í Hvolhreppi, Rang., og þar ólst hún
upp í systkinahópi. Systkinin urðu
alls níu, en aðeins fimm þeirra kom-
ust til fullorðins ára; fjögur þeirra
dóu ung, þar af dóu þijú yngri systk-
ini hennar úr barnaveiki í sömu vik-
unni.
Um 1920 flyst Kristín suður til
Reykjavíkur og ræður sig í vist eins
og ungra kvenna var siður í þá daga.
Næstu árin vann Kristín ýmis störf
og þar á meðal vann hún mikið við
matargerð á veitingahúsum og var
eftirsóttur starfskraftur á því sviði.
Kristín átti því láni að fagna að
eignast góðan eiginmann, Erlend
Guðmundsson matsvein, aldamóta-
barn, fæddan á Seyðisfirði. Börn
þeirra era Guðrún, gift Ásgeiri Ás-
geirssyni, og Gunnar, kvæntur Sig-
ríði Jóhannsdóttur, en barnabörnin
era alls fjögur og barnabarnabörnin
nú orðin þijú.
Kristín og Lindi bjuggu lengst af
í Kópavogi en þar vora þau í hópi
frambyggjanna. Eitt af helstu
áhugamálum Kristínar var garð-
yrkja og var alltaf ánægjulegt að
koma í garðinn hennar við Hlíðar-
veginn, en þar fékk undirritaður sína
fyrstu kennslu og áhuga á garð-
rækt. Kristín var glæsileg kona og
skemmtileg, kunni mikið af vísum
og sönglögum enda tónelsk mjög.
Heimili hennar var mjög vistlegt og
hjá henni var ávallt gestkvæmt. Þá
hafði hún einnig mikið yndi af sam-
verustundum með barnabömunum
sínum og fylgdist náið með þeim og
gladdist yfir velgengni þeirra. Ég á
margar góðar minningar um
ánægjulegar samverustundir með
Kristínu og minnist þess þegar hún
var að segja barnabörnum sínum frá
sinni æsku, begar hún vakti yfir
ánum og er hún sundreið hrossum
yfir Rangá. Einnig frá jarðskjálftan-
um 1918, þegar hún átti að setja
kýmar í fjós, en faðir hennar bað
hana að hinkra aðeins við, eins og
hann fyndi á sér að eitthvað væri í
aðsigi og þessari stund munaði að
kýrnar og mjaltafólkið var ekki statt
í fjósinu er jarðskjálftinn reið yfir.
Af níu 'systkinum Kristínar er
aðeins Sigurður eftirlifandi, 87 ára,