Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1989, Blaðsíða 17

MÁNUDAGUR 23. JANÚAR 1989.
17
Ruglið um
umferðarruglið
Við snýtum rauðu í umferðinni.
Hún er þjóðfélagsböl á borð við
skæðustu sjúkdóma, jafnt líkam-
lega og andlega, og sýnist ætla að
bera umferðarsérfræðinga jafnt
sem okkur hin ofurliði. Mótspyrn-
an er veikburða. Gagnsóknin er
engin.
Það er mikill hrærigrautur sem
borinn er á borð um þessi mál, sem
snerta hvern landsmann meira eða
minna. Menntaðir sérfræðingar
hafa hver sína aðferðina við að
greina vandann, skýra hann og
bregðast við honum. Hinir sérfræð-
ingarnir, almennir vegfarendur,
hafa síðan sínar lausnir á hrað-
bergi, hver að sínum smekk. Eigin-
lega mætti halda að við íslendingar
hefðum verið að finna upp um-
ferðina síðustu áratugi og stöndum
þess vegna blóðugir upp um axhr
í að ná tökum á þessu fyrirbæri,
sem er löngu orðið að óargadýri.
Við íslendingar vitum þó að um-
ferðin sem slík er ekki íslensk upp-
finning, enda er meira en hálf þjóð-
in að þvælast ár hvert um heiminn
og sér það með eigin augum. ís-
lenskir heimshornaflakkarar vita
einnig að ýmsar aðrar þjóðir hafa
tamið umferðina og sjálfar sig í
umferðinni langt umfram það sem
okkur hefur lánast með öllu brölt-
inu. Með þetta gerum við greinilega
htið sem ekkert á meðan við erum
heima hjá okkur og höldum stað-
föst áfram aö móta séríslenska
umferðarhætti án þess að ráða
neitt við neitt. Þeir gríðarlegu
kraftar sem farið hafa í allt það sem
ruglað hefur verið um þetta um-
ferðarrugl hafa rúið okkur krafti
og kjarki til þess að snúast alvar-
lega gegn umferðarbölinu. Það er
löngu tímabært að þjóðin grafi
þessa heimskulegu þröngsýni í
umferðarmálum og lyfti þeim á
hærra plan.
Ekki eitt, heldur allt
Algengast er að rokið sé úpp til
handa og fóta eftir eitthvert af-
Kjallariim
Herbert Guðmundsson
félagsfulltrúi Verslunarráðs
íslands
hroðið í umferðinni og það gert að
máh málanna næstu vikur og jafn-
'vel mánuði. Þungir dómar eru
felldir yfir ungum ökumönnum, á
milli fólks, og haft uppi sífellt pex
um það hvort þeir séu of ungir eða
nógu gamhr, eins og umferðar-
þroskinn mæhst í afmæhsdögum
einstakiinganna. Ökukennslan fær
sinn skammt og þannig mætti æra
óstöðugan með upptalningu á til-
finningaviðbrögðum fólks sem veit
ekki sitt rjúkandi ráð í öllu öng-
þveitinu.
Mergurinn málsins er sá að það
er ekki eitt heldur aht i umferðinni
athugavert. Umferðarkerfið sjálft
er í veigamiklum atriðum bæði
ófullnægjandi og beinlínis hættu-
legt, eins og það er skipulagt og
rekið. Fræðsla og kennsla er
ómarkviss og fátækleg. Löggæsla
er mjög misjöfn og álitamál hvort
hún er fremur leiðbeinandi en
ögrandi í ýmsum efnum. Síðan eru
tugir þúsunda sem hafa alist upp
við þessi skilyrði og hafa ekki náð
af eigin rammleik tökum á hlut sín-
um í umferðinni. Þessi stóri hópur
er hættulegur sjálfum sér og öðrum
og við hann bætast svo þeir sem
beinlínis storka öllum og öllu og
brjóta umferðarreglur og manna-
siði vísvitandi.
Þjóðin telur um 250 þúsund
manns. Þar af eru um 180.000
manns með ökuleyfi. Sú skoðun er
uppi og hefur hvorki verið staðfest
né hrakin, að 25-30% af þessum
ökuleyfishöfum séu vanhæfir eða
óhæfir ökumenn, af þekkingar-
skorti og kunnáttuleysi ellegar
agaleysi, nema hvort tveggja sé.
Samkvæmt þessu áhti eru í kring-
um 50.000 ökumenn að staðaldri á
ferðinni sem valda sérstöku hættu-
ástandi á ófullkomnu og vanræktu
umferðarkerfi þar sem aðrir mis-
jafnlega á sig komnir vegfarendur
eru einnig á ferð. Það er varla von
á góðu þegar þannig er um hnútana
búið og má líklega segja að haltur
leiði blindan í íslenskum umferðar-
málum.
Vandamálafræði
Þetta er ekki ótrúleg lýsing á eðh
vandamálsins, þegar horft er til
allra þeirra slysfara og vandræða
sem dynja daglega yfir þessa þjóð
í umferðinni. Líftjónið og örkumlin
eru skelfilegustu afleiðingarnar.
Þar fyrir utan eru hundruð manna
í lengri eða skemmri tíma á sjúkra-
húsum árlega að ná sér eftir um-
ferðaráföll. Eignatjón er gríðarlegt
og þegar allt er tahð saman slær
þetta böl, umferðarböhð, flestu ef
ekki öllu öðru við af því sem rænir
okkur lífi og hehsu og skaðar okkur
efnalega sem einstaklinga og þjóð.
Um þetta eru th margir hillu-
metrar af skýrslum og úttektum,
enda er það siður að sópa vanda-
málum þjóðarinnar í lengstu lög í
möppur með áletruninni „Til at-
hugunar". Síðan er toppurinn á
stjórnkerfinu upptekinn á fundum
við þessar athuganir og kemur sér
seint eða alls ekki að því að bregð-
ast raunverulega við neinum
vanda. Hámarki ná þessi vanda-
málafræði þegar hægt er að skýla
sér á bak við stofnun sem sérstak-
lega var sett á laggirnar til þess að
standa fyrir úrbótum í viðkomandi
málaflokki, en er síðan svelt mátu-
lega th þess að hún geti hvorki lifað
né dáið. í þessu hlutverki hefur
Umferðarráð verið nærri óslitið
síðan það varð til.
Endurhæfing
Ég hef áður lagt til að þjóðin verði
endurhæfö í umferðarmálum, frá a
til ö, og legg það enn til, því ekkert
hefur breyst í 25 ár annaö en vand-
inn sem hefur hlaðist upp.
í fyrsta lagi þarf að endurhæfa
þá sem skipuleggja og reka um-
ferðarkerfið sem slíkt. Þar er fjöl-
margt að, sem flokkast undir
skammsýni og hirðuleysi, oft yfir-
gengilegt, og sem er á ábyrgð jafnt
ríkis og sveitarfélaga. Sem dæmi
nefni ég vega- og gatnamerkingar,
sem eru rughngslegar og oft rangar
eða engar, gangbrautir og hraða-
hindranir, sem eru áreiðanlega af
100 tegundum, og umgengni við
framkvæmdir. Þessi atriði og mörg
önnur af sama toga koma í veg fyr-
ir alla festu í umferðinni og gera
kröfur til ökumanna og vegfar-
enda, sem stór hópur þeirra hefur
ekki náð tökum á, enda nánast ekki
hægt að kenna neinum á þetta
furðuverk.
í öðru lagi þarf að byrja umferð-
arfræðslu og kennslu frá alveg nýj-
um grunni í skólakerfinu, í sam-
ræmi við þá ábyrgð sem lögð er á
hvern og einn í nútímaumferð, og
téngja ökuskóla við lokapróf í um-
ferðarmálum í skólakerfinu eða ná
því með hhðstæðum hætti upp úr
núverandi farvegi. Á öllum þessum
ferli á verkleg kennsla að sitja í
fyrirrúmi og þar á að nýta tækni á
borð við ökuherma og tilbúin æf-
ingasvæði. Fyrsta stigs ökuréttindi
ætti enginn að öðlast nema eftir tvö
eða þrjú áfangapróf og hehs árs
þjálfunartíma með takmörkuðum
réttindum.
í þriðja lagi þarf að beita ökufer-
ilsskrá, sem er til hálfköruð sums
staðar á landinu, til þess aö kippa
þeim kerfisbundið úr akstri sem
valda honum ekki nema þá með
enn meiri lærdómi og æfingu. Um
leið og slíkri skrá er komið upp,
gjarnan í samstarfi við ökumenn
sjálfa, mætti taka þá ökumenn sem
skrár lögreglu og tryggingafélaga
meta vanhæfa og aðra sem það vhja
til endurhæfmgar í sérstöku átaki.
í því sambandi hef ég i huga sér-
þjálfun hópa úr hjálpar- og björg-
unarsveitum um allt land sem
gætu þá starfað að þessu verkefni
með þeim borðalögðu embætt-
ismönnum sem þar kæmu við sögu.
Það er til nóg af úrræðum. Það
sem skortir er vhji til annarra
verka en pappírsvinnu og nefndar-
starfa. Og varla vantar peninga í
þessi verk, því það er augljóslega
margfalt dýrara að reka þetta
vandamál en leysa það, eins og
raunar mörg fleiri í þessu þjóð-
félagi/
Herbert Guðmundsson
„Mergurinn málsins er sá aö þaö er
ekki eitt heldur allt 1 umferðinni at-
hugavert. Umferðarkerfiö sjálft er í
veigamiklum atriöum bæði ófullnægj-
andi og beinlínis hættulegt, eins og það
er skipulagt og rekið.“
SJálfstæda og sterka verkalýðshreyfingu
Fyrir nokkru var í ríkissjón-
varpinu sagt frá heimsókn 3ja ráð-
herra á fund í framkvæmdastjóm
Verkamannasambands íslands.
Við fylgdumst með þeim taka bhð-
lega í höndina á nokkrum forystu-
manna Verkamannasambandsins.
Það skein af þeim virðuleikinn og
ábyrgðin.
Érindið var svo sem ekki merki-
legt. Það þurfti bara að hafa nokkur
hundruð milljóna út úr lífeyris-
sjóðum launafólks til þess aö láta
þær í Atvinnutryggingarsjóð sem á
að nota til að reisa við nokkur fyrir-
tæki.
Síðan var greint frá því að fram-
kvæmdastjórnin hefði samþykkt
með 13 atkvæðum af 15 að skora á
lífeyrissjóðina að kaupa þessi
skuldabréf enda sagði talsmaður
framkvæmdastjórnarinnar að
stjórnvöld hefðu sannfært þá um
að nægar tryggingar væru fyrir
hendi th að féð fengist örugglega
th baka.
Stjórnir lifeyrissjóðanna tóku
þetta hins vegar ekki gott og ght.
Baktrygging ríkisins reyndist ekki
vera fyrir hendi. Þær höfðu enga
heimhd til að láta af hendi það fé
sem nota á til að borga launafólki
eftirlaun að lokinni starfsævi án
þess að það fengist örugglega th
baka með bestu ávöxtun.
Á fölskum forsendum
Það var ekki um annað að ræða
en að hefja viðræður við stjórnir
hfeyrissjóðanna um hvemig ríkið
gæti ábyrgst lánin. Það kom nefni-
lega í ljós að hinir alvöragefnu ráð-
herrar, sem fóra á fund Verka-
mannasambandsins í þetta sinn,
fóru með fals og dár og samþykkt
Verkamannasambandsins var því
KjaUarinn
Ragnar Stefánsson
jarðskjálftafræðingur
gerð á röngum forsendum. Hinir
mildilegu ráðherrar höfðu einfald-
lega talið að fyrst hægt væri að ná
frá verkalýðnum samningsréttin-
um og skerða umsamin laun án
mikillar fyrirstöðu hlyti líka áð
vera hægt að krækja í lífeyrissjóð-
ina.
Þetta dæmi sýnir okkur hversu
nauðsynlegt verkalýðsstéttinni er
að vera stöðugt á varðbergi gagn-
vart viðsemjendum sínum„ hvort
sem þeir eru atvinnurekendur eða
ríkisstjórnir. Þjóðfélag okkar er
stéttskipt þar sem almennt launa-
fólk stendur annars vegar og stétt
fjármagnseigenda og atvinnurek-
enda hins vegar. Þótt þessi stétt
atvinnurekenda sé margfalt fá-
mennari miðast samt allar frcim-
kvæmdir og aðgerðir stjómvalda
við vanda og kröfur hennar. Stjórn-
völd nota stöðu sína til að hjálpa
atvinnurekendum til sóknar á
hendur launafólki. Sú stjórn sem
nú situr er engin undantekning.
Stjórnvöld gera þetta með blekk-
ingum, eins og þeim sem nefndar
voru hér á undan, eða með því að
láta t.d. Þjóðhagsstofnun búa til
einhvers konar spár sem virðast
hafa þann megintilgang að sýna
launafólki fram á að ekki sé lag til
að krefjast betri kjara. Stundum er
þetta gert með beinni valdbeitingu
eins og skertur samningsréttur nú
er dæmi um og lögboðin skerðing
umsaminna launa er annað dæmi
um.
Stjórnvöld og atvinnurekendur
njóta líka góðs stuðnings fleiri
stofnana en Þjóðhagsstefnunar.
Ööru dæmi lýsti ég hér að framan.
Sjónvarpið telur sig ekki hafa aðrar
skyldur í „upplýsingasamfélaginu“
en að sýna ásjónur valdhafanna í
upphafinnt mynd nánast á hverj-
)!., ijiUí't; í .
um einasta degi. Forystumenn lág-
launafólksins fá oft ekki annað
hlutverk en að brosa uppundir hin-
ar guðlegu verur og mega vera
þakklátir fyrir að fá að sjást á
skjánum með þeim. Það er af og frá
að Sjónvarpið fari að stunda ein-
hverja „ruddalega“ rannsóknar-
blaðamennsku eins og þá að af-
hjúpa blekkingarveflnn sem
stjórnvöld settu upp gagnvart for-
ystu Verkamannasambandsins.
Sjálfstæð skipulagning
verkalýðstéttarinnar
Eigi verkalýðsstéttin að standast
allar þessar blekkingar, alla þessa
ásókn, verður hún að viðurkenna
í verki að þjóðfélag okkar er stétt-
skipt, hún verður að viðurkenna
þá staðreynd að hún verður að
verja hagsmuni sína með oddi og
egg. Þetta gerir hun með því að
treysta fyrst og fremst á sjálfa sig
og eigin styrk, í stað þess að treysta
á hjálparhellur ofan frá og ráð-
herralausnir.
Verkalýðshreyfingin verður að
vera eins konar þjóðfélag í þjóð-
félaginu. Þjóðfélag þar sem hags-
munir launafólksins eru lagðir th
grundvalTar þegar ástandið er met-
ið, þjóðfélag sem setur sér það
markmið að knýja fram kröfur
verkalýðstéttarinnar í baráttu.
Hún verður að sinna sjálf þeirri
nauðsynlegu pólitísku og faglegu
umræðu sem hvorki ríkisfjölmiðl-
ar né einkaflölmiðlar sinna fyrir
hana. Hún verður sjálf að skapa
hluta þess lýðræðis sem auðvalds-
þjóðfélagið neitar þegnum sínum
um. En hún þarf líka að eiga sínar
rannsóknarstofnanir sem gera
hreyfingunni mögulegt að meta
sjálfstætt ástandið í þjóðfélaginu,
og hún þarf að eiga sína eigin flöl-
miðla sem leggja vanda fólksins og
heimilanna til grundvallar. Hún
þarf að sinna hagsmunum umbjóð-
enda sinna í sem víðtækustum
skilningi, m.a. í þvi að geta sett
fram heilsteypta landsmálastefnu
sem hún freistar að knýja í fram-
kvæmd sem sjálfstæð hreyfing, hvort
sem er með þrýstiaðgerðum eða á
þingi og i ríkisstjórn.
Verkalýðshreyfingin þarf að
styrkjast
Hin skipulagöa verkalýðshreyf-
ing er allt of veik um þessar mund-
ir. Þetta hefur leitt th vantrúar fé-
lagsmanna á ghdi hreyfingarinnar,
sem aftur leiðir til að veikja hana
enn meir. Þetta er eins og víta-
hringur.
Ástæðan fyrir því hve verkalýðs-
hreyfmgin er veik held ég sé í
stuttu máli hvað hún hefur oft ver-
ið samvinnuþýð og undanlátssöm,
eða kannski hve oft andstæðingum
hennar hefur tekist að snúa á hana.
Ástæða hvors tveggja er sú sama.
Hreyfingin hefur reiknað of mikið
með hjálp ofan frá og þannig ekki
viðurkennt í verki skiptingu þjóð-
félagsins í andstæðar stéttir. Þegar
hún gerir það ekki verður hún
undir.
Við sjáum þó ljósa punkta. Það
virðist sem við séum farin að- sjá
betur í gegnum þetta núna og ýmis-
legt sem bendir til þess að heildar-
samtök launafólks ætli nú að rísa
upp gegn sóknaraðgerðum at-
vinnurekenda og fyrrverandi og
núverandi ríkisstjórna.
Ragnar Stefánsson
ocjí'W' suga/
n i - il
„Hin skipulagöa verkalýðshreyfmg er
allt of veik um þessar mundir. Þetta
hefur leitt til vantrúar félagsmanna á
gildi hreyfmgarinnar. ‘ ‘