Morgunblaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. APRÍL 2008 15
MENNING
KLÁMMYNDIR sem framleiddar
voru fyrir yfirmenn í austur-þýska
hernum hafa komið í leitirnar í skjala-
geymslum leynilögreglunnar Stasi.
Myndirnar bera titla á borð við
Glerdraumurinn, Óvænt ánægja
Werners hermanns og Bólfarir fyrir
fósturjörðina og voru gerðar í laumi á
herstöð í Biesdorf í Austur-Berlín.
Opinberlega voru austur-þýsk yf-
irvöld á því að klám væri einkenni á
óheilbrigðum kapítalískum sam-
félögum og ætti ekkert erindi við
staðfasta sósíalista réttum megin við
Berlínarmúrinn. Bak við tjöldin stóðu
þau hinsvegar að framleiðslu á klámi,
sem 160 manns störfuðu við þegar
mest var. Afraksturinn var ætlaður
æðstu mönnum hersins og hátt sett-
um gestum frá öðrum kommún-
istaríkjum.
Framleiðslan hófst árið 1982 og í
upphafi störfuðu tólf manns við kvik-
myndagerðina. Hermenn í Biesdorf
voru vandlega mældir og vegnir og
þeir valdir úr sem best þóttu fallnir til
leiks í myndunum. Á pappírunum var
þetta sjálfstæður kvikmyndaklúbbur
sem hermenn ráku í frístundum.
Dietmar Schuertze vann bæði sem
hljóðmaður og leikari við gerð mynd-
anna og segir að ekkert hafi gerst í
hernum án vitundar og vilja æðstu
manna. „Þær voru gerðar í laumi, en
yfirmennirnir vissu vel af þessu.
Myndirnar voru jú gerðar handa
þeim.“ Leikkonurnar voru flestar
konur úr nágrenninu sem tóku þátt
til þess að bæta bág kjör sín.
Klámmyndirnar áttu það sameig-
inlegt með sambærilegum vestræn-
um myndum að þar fór lítið fyrir til-
þrifum í persónusköpun og
dramatískri framvindu, en þegar
koma að kynlífsatriðunum var ekkert
dregið undan. Bútar úr myndunum
voru sýndir í þýsku sjónvarpi í síð-
ustu viku. „Ég þekkti sjálfan mig
ekki,“ sagði ónafngreindur hermaður
sem fylgdist með útsendingunni.
„Sem betur fer gerði konan mín það
ekki heldur.“
Klám úr
safni Stasi
Hermenn framleiddu
klám fyrir yfirmenn
Stasi Ólíklegustu gögn er að finna
í skjalasafni leynilögreglunnar.
DANSKIR sjónvarpsþættir
hafa notið mikilla vinsælda á Ís-
landi í gegnum árin og er
skemmst að minnast Forbryd-
elsen sem hélt landsmönnum
límdum við skjáinn á sunnu-
dagskvöldum í vetur. Dönsku
fræðimennirnir Gunhild Agger
og Ib Bondebjerg fjalla um
danska sjónvarpsþáttagerð í
víðu samhengi og ljóstra upp
hver galdurinn er á bak við vin-
sældir þeirra í dag kl. 16.30 í stofu 222 í aðal-
byggingu Háskóla Íslands. Gunhild Agger og Ib
Bondebjerg eru gestakennarar við dönskuskor
hugvísindadeildar Háskóla Íslands. Fyrirlestrarnir
eru haldnir í tengslum við alþjóðlegt tungumálaár.
Fjölmiðlar
Vinsældir danskra
sjónvarpsþátta
Glæpurinn –
Forbrydelsen
KVIKMYNDASAFNIÐ sýnir
Síðasta tangó í París (1973),
eftir Bernardo Bertolucci í
Bæjarbíói í kvöld kl. 20 og á
laugardag kl. 16. Myndinni hef-
ur verið lýst sem áhrifamestu
erótísku mynd sem gerð hefur
verið. Síðasti tangó í París er
þó sennilega ein þeirra mynda
sem hvað sterkastan svip settu
á kvikmyndagerð áttunda ára-
tugarins og vakti víða hneyksl-
un en líka aðdáun fyrir stílbrögð í leikstjórn, kvik-
myndatöku og lýsingu. Marlon Brando sýnir
yfirburðaleik; tilvistarkreppan er algjör í heimi
þar sem guði er úthýst og stutt er í dýrið í mann-
inum. Maria Schneider leikur á móti Brando.
Kvikmyndir
Síðasti tangóinn
í Bæjarbíói
Schneider og
Brando.
Í KVÖLD kl. 20 verða söng-
tónleikar Tónlistarskólans í
Reykjavík í Norræna húsinu.
Efnisskráin samanstendur af
dúettum og meðleik á píanó
annast nemendur skólans.
Fluttir verða dúettar eftir Ro-
bert Schumann Wolfgang
Amadeus Mozart, Henry
Purcell, Franz Schubert, Atla
Heimi Sveinsson, og Tryggva
M. Baldvinsson. Þau sem
syngja eru Ástrún Friðbjörnsdóttir, Skúli Hakim
Meciat, Bryndís Geirsdóttir, Berglind Björk
Guðnadóttir, Tinna Árnadóttir, Benedikt Krist-
jánsson og Freyr Guðmundsson. Allir eru vel-
komnir og aðgangur er ókeypis.
Tónlist
Syngja dúetta í
Norræna húsinu
Atli Heimir
Sveinsson
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
LÁRUS er ljótur. Svo ljótur að
honum er bannað að fara á ráð-
stefnu á vegum fyrirtækisins.
Bannið kemur honum algerlega í
opna skjöldu og þegar vinnufélagar
hans og eiginkona segjast skilja af-
stöðu fyrirtækisins fullkomlega tek-
ur hann ákvörðun sem gjörbreytir
lífi hans – og útliti.
Þetta er í stórum dráttum sagan
í leikrinu Sá ljóti eftir Marius von
Mayenburg, sem frumsýnt verður á
Smíðaverkstæði Þjóðleikhússins á
laugardagskvöld, en forsýnt annað
kvöld og fimmtudagskvöld. Það
væri kannski réttara að kalla þessa
sögu inngang, því það er dramað
kringum umbreytingu Lárusar sem
er kjarni verksins.
Dramatúrg í Schaubühne
Kristín Eysteinsdóttir er leik-
stjóri sýningarinnar og segir að
Mayenburg sé mikill spútnik, verk
hans séu nú hvert af öðru tekin til
sýninga í evrópskum leikhúsum.
„Hann segir að kveikjan að verkum
sínum sé það sem honum finnst
vanta hverju sinni í leikhúsið. Hann
starfar sem dramatúrg í Schau-
bühne í Berlín og er mjög vel að
sér um leikhúsið. Hann er ótrúlega
fær í að brjóta reglur, og kann það,
af því að hann þekkir reglurnar.
Hann semur ótrúlega framsækin
og skemmtileg verk.“
En aftur að Lárusi. Kristín segir
að ákvörðun hans breyti lífi allra
persóna verksins. „Hann er að
fjalla um togstreituna milli umbúða
og innihalds. Þetta er paródía.
Hann tekur á fegurðardýrkun sam-
félagsins og því sem mótar sjálfs-
mynd okkar. Hann spáir í það
hversu mikið það sem við heyrum í
umhverfi okkar, um okkur, mótar
okkur – og hvernig við trúum því
sem aðrir segja um okkur og það
hvað er fegurð og hvað er ekki feg-
urð.“
Kristín segir verkið grátbroslegt,
fyndið en átakanlegt í senn.
Jörundur Ragnarsson er í hlut-
verki Lárusar, en aðrir leikarar eru
í tveim hlutverkum hver.
Umgjörð sýningarinnar er
óvenjuleg og er markvisst í anda
verksins, að því er Kristín segir.
„Við förum mjög einfalda og um-
búðalausa leið að verkinu,“ segir
Kristín. „Við leikum verkið í hvít-
um kassa, og reglan er sú, að
bannað sé að ljúga að áhorfand-
anum. Þess vegna notum við engar
leikhússbrellur, heldur fær áhorf-
andinn að sjá hvernig allt gerist.
Hljóðið kemur frá sviðinu, ljósin
breytast ekki; áhorfandinn fær líka
að sjá hvernig leikararnir skipta
um persónur. Þetta er því umbúða-
laus sýning og tónar við innihald
verksins, spurninguna um það
hvort skipti meira máli, umbúð-
irnar eða innihaldið. Við viljum
koma innihaldinu betur til skila
með því að sleppa umbúðunum. Ég
held að áhorfendur verði því líka
þakklátir að fá að sjá svona hrátt
og umbúðalaust leikhús. Galdurinn
gerist samt. Við sjáum allt gerast
því ímyndunaraflið tekur við, án
þess að við þurfum að þvinga allt
ofaní fólk.“
Vér morðingjar og Þjóðleikhúsið frumsýna Þann ljóta á Smíðaverkstæðinu
Kann að brjóta reglurnar
Höfundur: Marius von Mayenburg.
Þýðandi: Bjarni Jónsson.
Leikstjóri: Kristín Eysteinsdóttir.
Leikmynd: Stígur Steinþórsson.
Tónlist: Hallur Ingólfsson.
Leikarar: Dóra Jóhannsdóttir, Jör-
undur Ragnarsson, Stefán Hallur
Stefánsson og Vignir Rafn Valþórs-
son.
Frumsýning á Smíðaverkstæði
Þjóðleikhússins 2. apríl.
Sá ljóti
SÁ LJÓTI er nýjasta verk Mariusar von Mayenburg og fyrsta verk hans
sem sviðsett er á Íslandi. Mayenburg þykir einn athyglisverðasti leikhöf-
undur Evrópu í dag. Það er leikhópurinn Vér morðingjar sem stendur að
sýningunni og setur verkið upp. Leikhópurinn og Þjóðleikhúsið hugðust
bæði sýna verkið í vetur, en ákváðu að hafa samstarf um eina sýningu.
Vér morðingjar í samstarfi
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
MARGAR bestu sinfóníuhljómsveitir heims munu leika á Ís-
landi innan fárra ára. Það eru samtök norrænna hljómsveita og
tónleikahallir á Norðurlöndunum og í Þýskalandi sem eiga í
samstarfi um verkefnið, og í frétt sem birtist á vef tímaritsins
Gramophone á sunnudag kemur fram að Tónlistar- og ráð-
stefnumiðstöðin við Reykjavíkurhöfn sé þátttakandi í því.
Hljómsveitirnar sem nefndar eru, og fara á þennan rúnt milli
tónleikahalla á Norðurlöndunum og í Hamborg, eru ekki af
verri endanum. Fílharmóníusveitirnar í New York, Vínarborg
og Pittsburg, Sinfóníuhjómseveitin í London og Orchestre de
Paris, Sinfóníuhljómsveitin í Cleveland og St. Paul kammer-
sveitin, svo fáeinar séu nefndar. Verkefnið hófst á laugardag,
þegar Noður-þýska útvarpshljómsveitin með píanóleikarann
fræga, Yefim Bronfman og hljómsveitarstjóran Christoph von
Dohnanyi léku í Tónlistarhöllinni í Ósló. Verkefnið mun taka
nokkur ár. Tekið er fram í fréttinni að enn séu nokkrar tónlist-
arhallanna ófullgerðar, Tónlistarhúsið í Kaupmannahöfn,
Músíkhöllin í Helsinki, Tónlistarhúsið í Reykjvík og Elbufíl-
harmónían í Hamborg.
Fyrirkomulagið verður þannig á öllum stöðunum, að hljóm-
sveitirnar leika í áskriftarröðum hljómsveitanna sem í tónlist-
arhúsunum spila allajafna, - hljómsveitirnar spila því í tónleika-
röðum Sinfóníuhljómsveitar Íslands hér á landi. Þetta er gert
til að laða áheyrendur að og bjóða erlendu hljómsveitirnar sér-
staklega velkomnar. Flestir tónleikarnir verða hljóðritaðir í
Danmörku. Hugmyndina að verkinu fékk danski fiðluleikarinn
Jakob S¢lberg, þegar hann tók að sér að leysa af við Sinfón-
íuhljómsveitina í Birmingham árið 2005.
Sinfóníska öldin á Íslandi
Elbufílharmónían Þessi glæsilega tónlistarhöll í Hamborg er
í smíðum og verður opnuð um svipað leyti og Tónlistarhúsið.
TENGLAR
...............................................................................
http://www.nordicconcerts.com/
Margar bestu hljómsveitir heims leika hér eftir opnun Tónlistarhúss
Sá ljóti Hann er nýkominn úr aðgerð sem á eftir að breyta lífi hans sjálfs,
og allra sem umgangast hann. Jörundur Ragnarsson í hlutverki Lárusar.