Morgunblaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. APRÍL 2008 41
/ AKUREYRI
STÓRA PLANIÐ kl. 8 - 10 B.i. 10 ára
10,000 BC kl. 8 B.i. 12 ára
THERE WILL BE BLOOD kl. 10 B.i. 12 ára
/ KEFLAVÍK / SELFOSSI
l
VIPSALURINNER BARA LÚXUS
ER STAÐSETTUR Í SAMBÍÓUNUM ÁLFABAKKASÝND Í ÁLFABAKKA, AKUREYRI OG SELFOSSI
STÓRA PLANIÐ kl. 8 - 10:10 B.i. 10 ára
SPIDERWICK CHRONICLES kl. 8 B.i. 7 ára
10,000 BC kl. 10:20 B.i. 7 ára
STÓRA PLANIÐ kl. 8 - 10 B.i. 10 ára
THE EYE kl. 8 - 10 B.i. 16 ára
Frábær gamansöm
þroskasaga
með Ryan
Gosling
í aðalhlutverki
eeee
OK!
eeee
NEWSDAY
eeee
EMPIRE
eeee
- G.H.J
POPPLAND
styrkir Geðhjálp
SÝND Í ÁLFABAKKASÝND Í KRINGLUNNI
J E S S I C A A L B A
SÝND Í KEFLAVÍKSÝND Í ÁLFABAKKA OG KRINGLUNNISÝND Í ÁLFABAKKA
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI
SÝND Í ÁLFABAKKA
„Fín Fjölskyldumynd”
- 24 Stundir
eeeeeee
„Allt smellur saman
og allt gengur upp”
- A. S., 24 Stundir
- L.I.B.
TOPP5.is/FBL.
eee
SÝND Á SELFOSSISÝND Í ÁLFABAKKA
eeee
- S.U.S. X-ið 97.7
eeee
- V.J.V. Topp5.is/FBL
eeeee
Rás 2
eeee
- 24 Stundir
SÝND Í KRINGLUNNI SÝND Í ÁLFABAKKA
FRÁ LEIKSTJÓRA
INDEPENDENCE DAY OG
THE DAY AFTER TOMORROW
Hvað er það sem skaparsmekk á tónlist? Það líðurekki sá dagur að ég velti
þessari spurningu ekki fyrir mér.
Best gæti ég trúað að tónlistin væri
sú listgrein sem fólk hefði almennt
sterkastar skoðanir á, hvað því lík-
ar og hvað ekki. Þetta á auðvitað
jafnt við um tónlistarmenn og aðra.
Hvernig gat það gerst að ég eign-
aðist barn sem varð forfallinn aðdá-
andi kántrí-tónlistar og vissi allt
jafnt um gamla sveitagaura eins og
Jim Reeves, gengnar og lifandi
kántrídívur á borð við Patsy Cline
og Dolly Parton, og svo um unga
liðið, stelpurnar spræku í Dixie
Chicks, Alison Kraus og guð má
vita hvað það heitir allt það hæfi-
leikafólk.
Það væri kannski fulldjúpt í ár-
inni tekið að segja að þetta hafi orð-
ið mér áfall – ég get sagt það í gam-
ansömum hálfkæringi, en á mínum
yngri árum þótti mér kántrí meir
en púkó og hefði svarið það af mér
að þykja Dolly dálítið flott í Jolene,
Jolene.
Ég ætla heldur ekki að vera svo
hrokafull að segja að það hafi verið
einhver opinberun og „opnað augu
mín“ að „uppgötva“ þennan tónlist-
arheim dóttur minnar. Tónlistin lá
einfaldlega í loftinu eins og önnur
sem spiluð var á heimilinu, það var
talað um hana og spáð og spek-
úlerað. Áhugi hennar og metnaður
gagnvart sinni tónlist var ekkert
öðruvísi en áhugi minn gagnvart
minni, þrátt fyrir menntunarmun.
Einhvern tíma vorum við í sunnu-
dagsbíltúr í tómri borg um versl-
unarmannahelgi og fengum þá
snjöllu hugmynd að hringja á Rás
tvö og biðja um óskalög. Við náðum
í gegn; hún bað um lag með Dolly
og ég um lag með Led Zeppelin sem
var æskuástin mín í tónlistinni. Eitt-
hvað misskildi Guðni Már þetta, og
um leið og hann kvaddi sagði hann:
„Rokk fyrir stelpuna og kántrí fyrir
mömmuna.“ Við hlógum auðvitað
eins og fífl. Lá það ekki beint við að
mér hlyti að líka við eitt og henni
annað?
  
En hvers vegna er ég að viðrapersónulega sögu sem í raun
kemur engum við? Það er hug-
myndin um „skúffur“ og „merki-
miða“ sem mér finnst áhugaverð.
Smekkur okkar er eitt, en við erum
líka uppfull af hugmyndum um það
sem öðrum líkar. Í starfi blaða-
mannsins verður maður óneit-
anlega var við skoðanir fólks á því
um hvað ætti að skrifa og hvað
ekki. Og það verður að segjast eins
og er og ætti engum að koma á
óvart, að flestum finnst að það ætti
að skrifa sem mest um þeirra tón-
list. Það er ekkert skrýtið. En þegar
fólk opinberar um leið að því finnst
að það ætti ekki að fjalla eins mikið
um þá tónlist sem öðrum líkar, þá
fara spurningarnar að bíta fastar.
Getur verið að einhver tegund tón-
listar sé annarri „æðri“ eða „merki-
legri“? Ég vil hvorki gera lítið úr
menntun í þessu tilliti né draga úr
gildi hennar. Þegar upp er staðið
snýst spurningin ekki um það. Ég
gæti auðveldlega fært rök fyrir því
að Guðmundur Pétursson væri
Ph.D. – doktor í blúsgítarleik eftir
að hafa setið nánast í kjöltu margra
bestu blúsmanna Chicagoborgar og
numið af þeim listina frá fyrstu
hendi. Ég gæti líka jafn auðveld-
lega fært rök fyrir því að eitt ást-
sælasta verk klassískra tón-
bókmennta, Pachelbel-kanoninn,
væri nauðaómerkileg hrákasmíð,
sem í raun ekkert er spunnið í, þeg-
ar grannt er skoðað fræðilegum
augum.
Ég mun ekki líða neinum að gera
lítið úr því „sinfóníugauli“ sem mér
er kært. Ég vil hlusta á George
Crumb í bílnum í friði fyrir annarra
skoðunum – nú, eða Dolly, sem ég
viðurkenni fúslega að er einn besti
lagasmiður samtímans.
  
Menntun í klassískri tónlist opn-ar þeim sem hana sækir sér
stórkostlega heima. En er hún stóri
sannleikurinn í tónlistinni? Ég
freistast til að svara þeirri spurn-
ingu bæði játandi og neitandi. Í
menntuninni; fræðilegum grund-
velli, aðferðafræði, greiningu, sögu
og þróun og svo hinu listræna upp-
eldi felst magnað afl sem hefur mót-
að allt svipmót vestrænnar menn-
ingar í meir en þúsund ár og það er
ekki svo lítið. Klassíska menntunin
hefur þó þægilega komið sér hjá því
að breikka sína sýn og fjalla um þau
gildi sem gera aðra tónlist áhuga-
verða. Hún dugar ekki þegar skoða
á persneska tónlist, og hún dugar
ekki þegar skoða á rokk og ról og
virðist yfirhöfuð áhugalaus um að
takast á við það „ókunnuga“. Það
þarf svo sem heldur ekki að vera
þegar upp er staðið að það ætti að
vera hennar hlutverk. Það snertir
okkur flest lítið að þekkja ekki
persneska tónlist, en tónlist eins og
dægurtónlist er óneitanlega órjúf-
anlegur hluti okkar daglega lífs, við
búum hana til og við hlustum á
hana. Djassinn er kannski sú tónlist
sem klassíkin hefur náð mestum
sáttum við, og þorað að tækla; en þó
ekki fullkomlega.
Í klassískri tónlistarmenntun er
til dæmis ekki tekið á þáttum eins
og „grúvi“ sem er eitt af grundvall-
aratriðum rokktónlistarinnar. Er
svo erfitt að skilgreina það? Eða
ætti frekar að spyrja, hvort það sé
yfirhöfuð einhvers virði eða til
marks um einhvers konar „gæði“
að grúv í tónlist sé gott, á sama hátt
og það eru „gæði“ að vandað sé til
hendingamótunar í ljóðasöng? Jú,
segi ég, auðvitað er það svo, það
hljóta þeir að vera sammála um sem
hafa gaman af slíkri tónlist. En
grúvið er til í klassíkinni líka – hug-
takið rúmast bara ekki í orðræð-
unni þar. Í klassík er grúv ekkert í
umræðunni, frekar en að allegro
ma non troppo sé til umræðu í hipp-
hoppi. Það þarf ekki annað en
hlusta á góða hljómsveit og kór
spila Fecit Potentiam í Magnificat
eftir Bach til að finna innbyggt
grúv, sem rokkar feitt, ef vel er
spilað.
Nú er ég auðvitað farin að
„bulla“ og blanda saman tungu-
málum dægurtónlistar og klass-
íkur, sem að sumra áliti eru óskilj-
anleg hvort öðru. Með öðrum
orðum þó: klassíkin er ekki eina
tónlistin sem hefur komið sér upp
kerfi til að skoða og skilgreina,
meta og njóta. Það á einfaldlega við
um alla tónlist sem mannsandinn
hefur skapað. Það, hvernig ein ein-
asta áhersla er mótuð í vöggusöng
frá Úsbekistan gerir út um það
hvort söngurinn er ekta eða ekki,
hvort maðurinn í eldhúsinu fílar
hann – hvort barnið sofnar eða
hrekkur upp með andfælum við það
að út af hefðinni var brugðið, þótt
við myndum ekki kippa okkur upp á
nokkurn hátt af því við höfum ekki
þekkinguna sem til þarf, hvort sem
hún er bundin skólalærdómi eða
hefð eins og í munnlegri geymd.
Þess vegna er það óskiljanlegt að sá
sem á annað borð hefur ánægju af
tónlist geti hugsað sér að náunginn
eigi ekki að fá að njóta þess sama.
  
Ég viðurkenni að ég hef lúmsktgaman af því að tala um grúv-
ið hjá Bach, „trainbeat-ið“ í oktett
Mendelssohns og svo framvegis.
Það er óneitanlega gaman að hrista
þessa heima saman og ögra þeim til
umburðarlyndis hvorum gagnvart
öðrum. Þegar upp er staðið er tón-
listin ekkert annað en það sem hún
lítur út fyrir að vera; samsafn
hljóða sem skipulögð eru eftir tíðni-
sviði í tíma, með ákveðnum blæ-
brigðum og í ákveðnum smíðakerf-
um, sumum flóknum, öðrum
einföldum. Sama á við um kerfin
sem við búum okkur til til að skoða
hana. Þau eru misjöfn og mismikið í
þau lagt.
Djúpsöngur munkanna í Tíbet
lýtur sínum lögmálum. Ég þekki
hann ekki. Mér þarf ekki að líka
hann, en ég ætla að unna þér þess
að elska hann og virða eins og þú
kýst og meta hann að öllum þeim
verðleikum og með þeim mælistik-
um sem þér finnst hæfa.
Er tónlist annað en tónlist?
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
»Klassíska menntuninhefur þó þægilega
komið sér hjá því að
breikka sína sýn og
fjalla um þau gildi sem
gera aðra tónlist áhuga-
verða. Hún dugar ekki
þegar skoða á pers-
neska tónlist, og hún
dugar ekki þegar skoða
á rokk og ról og virðist
yfirhöfuð áhugalaus um
að takast á við það
„ókunnuga“.
Reuters
Kántrí-skutlur Getur verið að einhver tegund tónlistar sé annarri „æðri“ eða „merkilegri“? Í hvorn flokkinn
myndi fólk til dæmis setja tónlist stelpnanna spræku í Dixie Chicks? Hvað gerir þær sérstakar?
begga@mbl.is