Morgunblaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 1. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STRÍÐ OG FRIÐUR Í ÍRAK
Ró komst á í Írak í gær eftirmargra daga róstur og átök íBagdað og Basra. Í fréttum
kom fram að fólk hefði snúið aftur út á
götur í Bagdað eftir að útgöngubanni,
sem sett var á fimmtudag, var aflétt
að mestu og í Basra virtist allt vera
rólegt. Kyrrðin í Bagdað var hins veg-
ar ekki meiri en svo að í gærmorgun
var sprengjum varpað á Græna svæð-
ið þar sem stjórnvöld hafa aðsetur og
erlendir erindrekar. Átökunum í
Basra linnti í kjölfar þess að sjíta-
klerkurinn Moqtada al-Sadr kallaði á
fylgismenn sína að hætta að berjast.
Sadr gaf út yfirlýsingu sína eftir
samninga við stjórn Nuris Kamals al-
Malikis forsætisráðherra. Sadr
stendur því í raun uppi sem sigurveg-
ari eftir þessi átök.
Staða Malikis hefur hins vegar
veikst verulega, ekki síst vegna þess
að hann blés til áhlaupsins á Basra
með yfirlýsingum um að hann hygðist
berjast til sigurs, en þurfti á endanum
að leita til Sadrs, síns helsta pólitíska
andstæðings, til að bjarga sér úr
vandanum. Andspyrna hins svokall-
aða Mahdi-hers, hins vopnaða arms
Sadrs, veitti hins vegar kröftugri
mótspyrnu en búist var við og áttu í
fullu tré við sveitir stjórnarinnar, þótt
þær nytu í upphafi stuðnings Banda-
ríkjahers úr lofti og undir lokin einnig
á jörðu niðri. Einnig var barist við
Mahdi-herinn í því hverfi Bagdað,
sem kennt er við Sadr. Á fimm dögum
féllu samkvæmt heimildum 150 al-
mennir borgarar og 350 særðust í
Bagdað.
Þessi átök sýna að stöðugleiki í
Írak veltur ekki á herstyrk Banda-
ríkjamanna í Írak. Hann veltur ekki
heldur á styrk þeirrar stjórnar, sem
situr við völd í skjóli Bandaríkja-
manna. Hann veltur á ákvörðunum
annarra. Fyrir fjórum árum var Sadr
tilbúin til að láta menn sína berjast til
síðasta blóðdropa í bænum Najaf.
Hann virðist hafa lært ýmislegt síðan.
Valdastaða hans er meira að segja
orðin það sterk, þrátt fyrir ásakanir
um að hann hafi skotið skjólhúsi yfir
glæpamenn og morðingja, að hermt
er að ýmsir andstæðingar hans hafi
leyft hermönnum stjórnarinnar að
fara óáreittum um áhrifasvæði sín í
Basra til að auðvelda þeim að sækja
að Mahdi-hernum í þeirri von að það
græfi undan honum.
Nú er Sadr hlaðinn lofi og sagt að
hann hafi sýnt að hann sé góður
stjórnmálamaður, sem vinni í þágu
Íraks. Einnig var sagt að áhlaup
stjórnarhersins hefði ekki beinst sér-
staklega að vopnuðum sveitum Sadrs,
heldur stjórnlausum vígamönnum
sjíta.
Síðar á þessu ári verður gengið til
sveitarstjórnarkosninga í Írak. Hafi
Maliki ætlað að veikja stöðu Sadrs
fyrir þær kosningar hefur það mis-
tekist. Bandaríkjamenn studdu
áhlaupið, sem mistókst. Hvern ætla
þeir að styðja í kosningunum, sem
fram undan eru? Ætla þeir að styðja
þann sem sigrar – hver sem það verð-
ur? Bandaríkjamenn virðast ekki
ráða því hvort það er stríð eða friður í
Írak, en eigi Írakar að gera það verð-
ur það að vera án þeirra atbeina. Það
er kominn tími til að þeir fari frá Írak.
EFTIRLIT MEÐ FJÁRMÁLAFYRIRTÆKJUM
Henri Paulson, fjármálaráðherraBandaríkjanna, kynnti í gær
áætlanir um umbætur á regluverki
bandaríska fjármálageirans og er
sagt að þetta séu mestu breytingar
frá því gripið var til aðgerða á fjórða
áratugnum eftir kreppuna miklu.
Paulson hafnaði því reyndar þegar
hann kynnti áætlanirnar að ástandið
á fjármálamörkuðum mætti rekja til
ófullnægjandi reglna. Bætti hann við
að ekki ætti að hefjast handa við að
hrinda þeim í framkvæmd fyrr en bú-
ið væri að leysa yfirstandandi vanda.
Hins vegar hafa margir haldið því
fram að vandræðin, sem urðu vegna
svokallaðra undirmálslána eða
ótryggra húsnæðislána, kölluðu á
breytingar.
Samkvæmt áætluninni mun banda-
ríski seðlabankinn fá mun meira vald
til eftirlits með fjármálafyrirtækjum
af ýmsum toga, allt frá tryggingafyr-
irtækjum til banka og fjárfestingar-
fyrirtækja og verður hlutverk hans
að tryggja stöðugleika í efnahagslíf-
inu. Seðlabankinn fengi vald til að
skoða bókhaldið hjá öllum fjármála-
stofnunum, sem taldar væru ógna
stöðugleika fjármálakerfisins.
Einnig er ráðgert að setja upp sér-
stakt eftirlit með bönkum, eftirlit
með viðskiptasiðferði til verndar
neytendum og auka eftirlit með hús-
næðislánamarkaði, meðal annars
með það fyrir augum að herða reglur
um fyrirtæki á þeim markaði.
Þótt ýmsir segi að eftirlitskerfi,
sem lítið hafi breyst frá fjórða ára-
tugnum, henti ekki við aðstæður nú-
tímans þar sem með einni tölvuskipun
er hægt að senda milljarða um heim-
inn þveran og endilangan. Fyrstu við-
brögð við áætlunum Paulsons benda
hins vegar til þess að þær muni ekki
ná langt á þingi. Of stutt sé eftir af
stjórnartíð George Bush Bandaríkja-
forseta til þess að þingið fari að leggj-
ast í grundvallarbreytingar á eftirliti
með fjármálafyrirtækjum.
Hvað sem því líður er vert að fylgj-
ast með þeirri umræðu, sem nú á sér
stað um þessi mál í Bandaríkjunum
og athyglisvert að þungamiðja til-
lagna um umbætur snýst um að auð-
velda eftirlit með fjármálafyrirtækj-
um. Þótt hafist hafi verið handa við
smíði tillagnanna áður en samdrátt-
urinn vegna undirmálslánanna hófst
og forsendan að því hafi verið kröfur
um að slakað yrði á reglum til að auð-
velda starfsemi bandarískra fyrir-
tækja í hnattvæddum heimi er ljóst að
umræðan um þessar tillögur mun
mótast af ástandinu eins og það er nú.
Það er spurning hvort eitthvað af
þeirri umræðu megi yfirfæra á Ísland
og má þar bæði nefna valdið til eft-
irlits með fjármálafyrirtækjum og
aukið eftirlit með siðferði í viðskipt-
um með hagsmuni neytenda í fyrir-
rúmi.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Agnesi Bragadóttur
agnes@mbl.is
Kári, hvað segir þú um þá staðhæf-ingu Stefáns Hjörleifssonar, í við-tali við Morgunblaðið á sunnudag,að íslenskir fjölmiðlar séu vilhallir
ÍE í fréttaflutningi sínum af erfðarann-
sóknum?
„Eina leiðin til þess að kanna hvort þessi
staðhæfing fær staðist er að bera saman um-
fjöllun um vísindi Íslenskrar erfðagreiningar
við umfjöllun íslenskra fjölmiðla um aðrar
rannsóknir. Staðreyndin er sú, að íslenskir
fjölmiðlar – og þá sérstaklega Morgunblaðið
– annaðhvort fjalla um niðurstöður rann-
sókna á jákvæðan hátt eða þeir fjalla alls ekki
um þær,“ segir Kári.
Hann heldur áfram: „Morgunblaðið hefur
eðlilega aldrei tekið að sér að vera gagnrýn-
andi á eðli eða gæði rannsókna. Það á jafnt
við um okkar rannsóknir, rannsóknir þeirra í
Háskólanum eða aðrar.
Hinn samanburðurinn, sem hægt væri að
gera, er að bera saman á hvern hátt er fjallað
um svona rannsóknir annars staðar, miðað
við umfjöllun hér á landi.
Það gerist aldrei að það sé fjallað um nið-
urstöður úr svona rannsóknum nema á já-
kvæðan hátt. Sú staðreynd, að það hefur ver-
ið fjallað á tiltölulega jákvæðan hátt um
rannsóknir okkar, þýðir þannig ekki endilega
að fjölmiðlarnir séu okkur sérstaklega vilhall-
ir í umfjöllun sinni.“
Vísindaumfjöllun alltaf jákvæð
Kári segir að vegna þess að fjölmiðlar, ís-
lenskir sem erlendir, fjalli alltaf á jákvæðan
hátt um niðurstöður rannsókna, hvort sem
um erfðafræðirannsóknir eða aðrar vísinda-
rannsóknir er að ræða, þá geti umfjöllun ís-
lenskra fjölmiðla um ÍE ekki talist vilhöll.
„Umfjöllun íslenskra fjölmiðla um vísinda-
niðurstöður er tvenns konar: annars vegar er
um magn að ræða og hins vegar innihald.
Á síðustu árum, þegar við höfum birt nið-
urstöður rannsókna okkar, þá hefur verið
sagt frá þeim á forsíðum dagblaða, eins og
The New York Times og fleiri erlendra stór-
blaða, en oft og tíðum ekki verið minnst á þær
hér á Íslandi, þannig að það er síður en svo
hægt að halda því fram að fjölmiðlar hafi ver-
ið að elta uppi okkar rannsóknir. Þannig að
magnið hefur ekki verið mikið, miðað við það
sem gengur og gerist.
Hvað varðar innihald, þá er ekki eitt ein-
asta dæmi um það, að íslenskir fjölmiðlar hafi
verið að hlaða sérstöku lofi á þær rannsóknir
sem við höfum unnið og meira að segja hefur
það verið svo, að þegar erlendir fjölmiðlar
hafa séð ástæðu til þess, þá hafa íslenskir fjöl-
miðlar ekki pikkað það upp,“ segir Kári.
Ekki verið að hlaða lofi á ÍE
– Um hvað ertu að ræða hér?
„Til dæmis var ég valinn sem einn af
hundrað áhrifamestu mönnum í heimi, í Time
Magazine í fyrra, en ekki var minnst einu orði
á það í Morgunblaðinu og þegar Newsweek
valdi mig sem einn af tíu áhrifamestu líffræð-
ingum á þessari öld, þá var ekki heldur
minnst á það í Morgunblaðinu. Ég er ekkert
að kvarta undan þessu, en svona er þetta ein-
faldlega. Það er ekki einn einasti fótur fyrir
því að það sé sífellt verið að hlaða einhverju
lofi á okkur.“
Kári segir að Stefán Hjörleifsson haldi því
einnig fram í áðurnefndu viðtali, að fjölmiðlar
eigi að leita meira til þekkingarsamfélagsins,
þannig að hægt sé að hafa meira og betra eft-
irlit með því sem menn gera.
„Í fyrsta lagi veit ég ekki nákvæmlega hvað
þekkingarsamfélagið er, en ég held ég hafi
óljósa hugmynd um hvað Stefán er að tala.
Ég get vel fallist á nauðsyn þess að eftirlit sé
með því sem við erum að gera, bæði til þess
að hvetja okkur til þess að vinna vel, segja
varlega frá því sem við erum að gera og sjá til
þess að við förum að lögum og reglum í okkar
rannsóknum. En þá vaknar spurningin: Hver
á að hafa eftirlit með þekkingarsamfélaginu,
sem hefur eftirlit með okkur?“ spyr Kári.
Þetta er brot á lögum
„Ástæða þess, að ég spyr svo, er að í Morg-
unblaðsviðtalinu talar Stefán um rannsókn
sem hann gerði á afstöðu fólks sem vinnur
hér innanhúss hjá ÍE til rannsókna, sem og
þátttakenda í okkar rannsóknum. Þá rann-
sókn gerði hann án þess að hafa leyfi Vís-
indasiðanefndar, án þess að hafa leyfi Per-
sónuverndar og án þess að leggja fyrir fólk
upplýst samþykki. Þetta er ekki bara brot á
hefð og þeim „standördum“ sem við setjum í
okkar samfélagi, heldur er þetta brot á lög-
um. Stefán hefur ekki heimild til þess að gera
svona rannsókn án þess að leggja fyrir þátt-
takendur upplýst samþykki. Síðan er ekki
nóg með það að Stefán skrifi um þetta fræði-
lega ritgerð, heldur er hann að blaðra í viðtali
við Morgunblaðið um það, hvað þetta fólk hafi
sagt! Eitt af því sem rannsakandi gerir, þeg-
ar hann leitar eftir upplýstu samþykki, er að
greina þátttakendum frá því hvernig upplýs-
ingar frá viðkomandi verði notaðar og hvern-
ig rannsakandinn muni tjá sig um sínar rann-
sóknir,“ segir Kári og honum er augljóslega
misboðið.
Kári segir að Stefán komi úr heimspeki- og
siðferðisamfélaginu, sem vilji setja vísinda-
samfélaginu starfsreglur. „Hann er með því
sem hann gerir að brjóta þær reglur, sem
þeir vilja setja okkur sjálfir. Þetta er, svo
vægt sé til orða tekið, afar klaufalegt. Ekki
stafar þetta af því, að ég telji að Stefán sé sér-
stakur sóði, heldur sé þetta bara enn eitt
merkið um þann æskubrag, sem er á þessari
vinnu hans. Ef við hefðum gert það sem hann
hefur gert, þá hefði þessu fyrirtæki, Íslenskri
erfðagreiningu, einfaldlega verið lokað, málið
er ekki flóknara en það.“
Sagan metur mikilvægi rannsókna
Kári gerir einnig að umtalsefni þann þátt við-
talsins við Stefán, þar sem hann ræðir um
gæði vísindarannsóknanna og setur fram
ákveðnar spurningar í þeim efnum. „Vísindi
sem eru unnin á hverjum tíma fyrir sig eru
metin á ákveðinn hátt. Á endanum metur sag-
an það hversu mikilvægar rannsóknirnar eru.
En þær rannsóknir, sem unnar eru hverju
sinni, e
in; því n
þá er g
þess er
hún me
hversu
góðu eð
birt, og
stöðum
sama s
sóknar
Við h
heimin
meira u
en öll N
segja m
um bet
nokkur
fræði, í
staðist
Ætlast
miðlar
meta ví
ferð en
segir K
Kári
skringi
við Ste
það get
sjúkdó
„Me
í skyn,
búa í fá
hafi hu
Stefán
ur, en þ
Kári.
Brást
– Er þe
ursonu
Kára
samtal
ég hley
mitt sú
skamm
hingað
fólki se
með þv
minni s
hátt. É
sem ge
Hann t
sóknar
þau við
ir neða
– Er
Morgu
Stöndum klofv
hins þekkta og
Kári Stefánsson, forstjóri Ís-
lenskrar erfðagreiningar,
fullyrðir að Stefán Hjörleifs-
son hafi brotið lög, er hann
veitti ákveðnar upplýsingar í
viðtali í Morgunblaðinu í
fyrradag. Kári svarar Stefáni
hér fullum hálsi.
Forstjórinn Kári Stefánsson er mjög harðorður í garð