Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2005, Blaðsíða 6

Gils Gnðmundsson
ritstjóri Sjómannablaðsins Víkings, 1945 til 1954
Gils Guðmundsson
fyrrverandi alþingis-
maður, ritstjóri og rit-
höfundur lést í Reykja-
vík 29. apríl síðastlið-
inn, á 91. aldursári.
Með honum er genginn
merkur frœðaþulur sem
lagði drjúgan skerf til
sögu sjávarútvegs og
siglinga á íslandi og
var um árabil ritstjóri
Sjómannablaðsins Vík-
ings. Er því við hœfi að
hans sé minnst hér með
fáeinum orðum.
Gils Guðmundsson var Vestfirðingur
að ætt og uppruna, fæddur í Innri-Hjarð-
ardal í Önundarfirði 31. desember 1914.
Foreldrar hans voru hjónin Guðmundur
Gilsson bóndi í Innri-Hjarðardal og kona
hans Sigríður Hagalínsdóttir. Að loknu
barna- og unglinganámi hleypti Gils
heimdraganum og hélt til náms við
Kennaraskóla íslands. Þaðan brautskráð-
ist hann árið 1938 og var næstu tvö árin
kennari við íþróttaskólann í Haukadal í
Biskupstungum. Úr Haukadal lá leiðin
suður á nes og veturinn 1940-1941
kenndi Gils við unglingaskóla í Garði og
Sandgerði og starfaði síðan sem af-
greiðslumaður i Sandgerði, uns hann
fluttist til Reykjavíkur árið 1943. Þar
helgaði hann sig ritstörfum næstu árin.
Árið 1953 var Gils kjörinn alþingis-
maður Þjóðvarnarflokksins í Reykjavík
og sat á Alþingi til 1956. Árið 1963 bauð
hann sig fram fyrir Alþýðubandalgið í
Reykjaneskjördæmi og var þá kosinn á
þing að nýju. Eftir það sat hann á þingi
sem þingmaður Reyknesinga til ársins
1979, er hann lét af þingmennsku. Á Al-
þingi voru Gils falin margvísleg trúnað-
arstörf og þótti jafnan vel fyrir þeim mál-
um séð sem hann tók að sér. Hann átti
sæti í fjölmörgum nefndum og ráðum,
utan þings sem innan, en starfaði þó
öðru fremur að menngingarmálum hvers
konar. Hann sat á allsherjarþingi Samein-
uðu þjóðanna árið 1970, á hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna 1974-1974,
var forseti neðri deildar Alþingis 1971-
1974 og sameinaðs þings 1978-1979. Þá
var hann forstjóri Menningarsjóðs um
nitján ára skeið, 1956-1975, og hafði þar
forgöngu um útgáfu ýmissa merkra rit-
verka.
Gils Guðmundsson var fræðaþulur í
bestu merkingu þess orðs. Hann hóf
ungur að skrá og safna sagnaþáttum úr
heimahögunum á Vestfjörðum og gaf þá
út í sex bindum á árunum 1942-1953.
Nefndist það ritsafn Frá yztu nesjum. Á
árunum 1943-1946 vann hann að sínu
mesta ritverki, sem trúlega mun halda
nafni hans á lofti lengur en önnur verk
hans. Það var Skútuöldin, saga þilskipa-
útgerðar á íslandi frá því á ofanverðri 18.
öld og fram á öndverða 20. öld. Hún
kom út í tveimur bindum á árunum
1944-1946 og síðan aftur endurskoðuð
og aukin í fimm bindum áriðl977.
Skútuöldin er höfuðverk um sögu þil-
skipaútgerðar á íslandi og eitt fárra ís-
lenskra sögurita frá 20. öld, sem geta
með nokkrum hætti kallasl klassísk. Við
samningu verksins naut Gils þess að
þekkja marga gamla skútumenn og með
viðtölum við þá tókst honum að forða
frá glötun miklum fróðleik um þetta
merka tímabil íslenskrar sjávarútvegs-
sögu. Verkið ber höfundi sínum gott
vitni. Fað er afbragðsvel skrifað, á fallegu
og liflegu máli, svo unun er að lesa.
Auk þeirra rita sem hér hafa verið
nefnd skrifaði Gils fjölda annarra bóka,
sæg af blaða- og tímaritsgreinum og ann-
aðist útgáfu safnrita. Hann tók saman
fimm bindi í hinum vinsæla bókaflokki
„Aldirnar", Öldin okkar og Öldin sem
leið og ritstýrði einnig tímaritum um
lengri eða skemmri tíma. Hann var rit-
stjóri Sjómannablaðsins Víkings á árun-
um 1945-1954, um hríð með öðrum.
Mun á engan hallað þótt fullyrt sé, að
Víkingurinn hafi sjaldan notið meiri vin-
sælda meðal íslenskra sjómanna en á rit-
stjórnarárum Gils.
Gils Guðmundsson var ljúfur maður í
framgöngu, hjálpfús og hafsjór af fróð-
leik um menn og málefni liðinnar tíðar.
Með honum er genginn einn hinji síðasti
úr flokki íslenskra sagnaþula, manna
sem tóku saman, skráðu og miðluðu
sögulegum fróðleik með þeim hætti að
þeir hlutu fyrir lof alþjóðar.
Jón Þ. Þór
Ryðfríir
stálbarkar
Barhasuða Guðmundar ehf.
á „Vesyjrvör 27 • 200 Kópavogur
Sími: 564 3338
Fax: 554 4220
898 2773
GSM: 896 4964
Kt. 621297 2529
fyrir
Hitaveitur • Pústkerfi • Vatnslagnir
Olíulagnir • Frystikerfi • Loftlagnir
Viðgerðir og smíði á þenslumúffum
6 - Sjómannablaðið Víkingur