Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2005, Blaðsíða 60

Bláa byltimin:
Vöxtur fiskeldis
Fiskeldi er sá geiri matvælaframleiðsl-
unnar sem vex hraðast og í því sam-
bandi er oft talað um bláu byltinguna.
Eftirspurn eftir fiski og sjávarfangi í
heiminum fer sífellt vaxandi bæði vegna
fólksfjölgunar og vegna breytinga á
neysluvenjum. Pannig hefur meðalneysla
á fiski á mann í heiminum tvöfaldast á
undanförnum þrjátíu árum. I’að er hins
vegar ljóst að ekki er hægt að auka sjáv-
arafla í heiminum að neinu ráði og
sennilegra er að hann dragist frekar sam-
an á næstu árum. l’ess vegna er eldi á
fiski og öðrum lagarlífverum eina leiðin
til þess að að mæta vaxandi eftirspurn.
Nú stendur fiskeldi undir 35-40% af
fiskneyslu í heiminum og það er jafnvel
talið að mestur hluti af fiskneyslu í
heiminum árið 2030 verði eldisfiskur.
Fiskeldi hefur verið stundað um árþús-
undir, en á undan förnum árum hefur
tækniþróun í greininni verið mjög hröð,
einkurn á Vesturlöndum. Uppbygging
laxeldis er gott dæmi um það hvernig
eldisaðferðir hafa þróast og tegund hefur
verið aðlöguð að eldi. Framleiðsla á eld-
islaxi óx á síðastliðnum þrjátíu árum úr
nánast engu í það að vera meira en millj-
ón tonn á ári. Þessi mikli vöxtur byggist
á víðtækri þekkingu á líffræði fiska, sem
beitt hefur verið til þess að finna heppi-
legt fóður fyrir fiskinn, skilgreina kjör-
eldisskilyrði, koma í veg fyrir sjúkdóma,
rninnka lyfjanotkun, draga úr umhverfis-
áhrifum og bæta gæði vörunnar. Með öfl-
ugri rannsókna- og þróunarvinnu hefur
framleiðslukostnaður lækkað þannig að
ferskur lax er ekki lengur munaðarvara,
sem aðeins var fáanleg á vissum tímum
árs, heldur ódýr og holl matvara sem er
er í boði allt árið.
Fiskeldi er þekkingariðnaður sem á
eftir að hafa afgerandi áhrif á framboð
matvæla í heiminum á næstu árum. I’að
er mikilvægt fyrir íslendinga að fylgjast
vel með og taka þátt í þessari þróun því
markaðir fyrir fisk eiga eftir að breytast
rnikið í framtíðinni meðal annars með
lilkomu nýrra eldistegunda. Segja má að
laxeldi hafi vísað leiðina fyrir eldi á teg-
undum eins og t.d. bleikju, sandhverfu
og lúðu. Einnig er verið að stíga fyrstu
skrefin í eldi á öðrum tegundum einslog
þorski, sem gæti orðið ntikilvæg eldisteg-
und hérlendis í framtíðinni.
Það er við þvi að búast að á ýmsu
gangi þegar atvinnugrein vex jafn hratt
og fiskeldi hefur gert á undanförnum
árum. Samhliða aukinni framleiðslu
lækkar verð og samkeppni harðnar. Sam-
keppnishæfni í fiskeldi byggir á mörgum
þáttum s.s. umhverfisaðstæðum, vinnu-
markaði og nálægð við markaði. Hins-
vegar skapar færni og þekking starfsfólks
á öllum sviðum rekstrar og eldis mikil-
vægt samkeppnisforskot. Sú þróun sent
við höfum orðið vitni að i laxeldinu, að
sum fyrirtæki verða undir í samkeppn-
inni þegar harðnar á dalnum, breytir því
ekki að fiskeldi mun halda áfrarn að vaxa
mikið á næstu árum.
Vöxtur fiskeldis á íslandi byggist á því
að fá vel menntað fólk til starfa í grein-
inni og þeir möguleikar eru vissulega fyr-
ir hendi. Í tuttugu ár hefur Hólaskóli ver-
ið að þróa nám og rannsóknir í fiskeldi
með hliðsjón af þörfum atvinnugreinar-
innar. Grunnnám í fiskeldi og fiskalíf-
fræði við Hólaskóla tekur eitt ár. Þar er
bæði lögð áhersla á fræðilega og verklega
þætti eldis. Farið er í vettvangsferðir i
stofnanir og fyrirtæki á sviði fiskeldis og
flestar fiskeldisstöðvar á íslandi eru heim-
sóttar. Að grunnnámi loknu geta nem-
endur svo haldið áfram og bætt við
tveggja ára námi við skólann til þess að
ljúka B.S: gráðu. Að auki hafa nemendur
úr fiskeldisdeild fengið einingar frá Hóla-
skóla metnar við Háskólann á Akureyri
og Viðskiptaháskólann á Bifröst. Skólinn
hefur góða aðstöðu til bóklegrar og verk-
legrar kennslu í fiskeldi á Sauðárkróki og
þar eru jafnframt stundaðar fjölbreyttar
rannsóknir í fiskeldi og fiskalíffræði. Má
þar nefna rannsóknir á bleikju, þorski og
lúðu. Lögð er áhersla á að nemendur
kynnist rannsóknum við skólann og
myndi þannig virk tengsl milli rann-
sóknastofnana og atvinnugreinarinnar.
60 - Sjómannablaðið Víkingur