Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Síða 23

hefur þýðingu í mörgum tilvikum fyrir hagsmuni Norðurlanda. Má
þar m.a. nefna deilur Norðmanna og Sovétríkjanna um landgrunns-
mörkin í Barentshafi, mörkin milli Islands og Grænlands, þar sem
miðlína gildir nú, milli Jan Mayen og Grænlands, mörkin í Eystrasalti
og ákvörðun landgrunnsins á Hatton-Rockallsvæðinu þar sem Fær-
eyingar og íslendingar eiga hagsmuna að gæta.
V. VEIÐAR OG VERNDUN FLÖKKUSTOFNA.
Mestur hluti fiskveiða mun fara fram í efnahagslögsögu þjóða þar
sem nær 90% afla veraldar hefur hingað til fengist á því svæði. Stjórn-
un og verndun stofnanna er því lögð að mestu leyti á vald strandrík-
isins sem í flestu er einrátt um aðgerðir þar og ber ábyrgð á stjórnun
og verndun fiskistofnanna á sínu svæði. I því víðtæka valdi felst viss
hætta, eins og þegar hefur verið bent á, bæði til ofnýtingar stofnanna
innan efnahagslögsögunnar og til vannýtingar þeirra ef heildarafla-
magnið er ákveðið of lágt.
Hér kemur hins vegar upp annað viðfangsefni þegar um er að ræða
veiðar úr fiskistofnum sem ganga milli lögsögu tveggja eða fleiri
ríkja eða efnahagslögsögunnar og úthafsins. Þar verður að beita öðrum
og sérstökum reglum svo að ekki verði um ofveiði úr slíkum stofnum að
ræða.
Hér er komið að atriði sem verulega þýðingu hefur fyrir Norður-
löndin. Ymsir fiskistofnar eru slíkir flökkustofnar sem fara á milli
efnahagslögsögu fleiri ríkja Norðurlanda, eða þeirra og annarra ríkja,
og eru veiddir sameiginlega. Þar má nefna loðnu, kolmunna, karfa,
þorsk, ufsa og norsk-íslenska síldarstofninn sem síðustu ár hefur þó
ekki gengið úr norskri lögsögu. Þá reynir einnig á þetta atriði í veið-
um í Norðursjónum.
Hér mælir Hafréttarsáttmálinn, 63. gr., svo fyrir að þegar sami
stofninn gengur milli efnahagslögsögu tveggja eða fleiri ríkja eða
efnahagslögsögunnar og úthafsins skuli hlutaðeigandi ríki leita sam-
komulágs um verndun og viðgang slíkra stofna, annaðhvort beint
eða með atbeina hlutaðeigandi svæðisstofnunnar.
Hér er um beina lagaskyldu að ræða fyrir hlutaðeigandi ríki sem
þau verða að hlíta með gagnkvæma hagsmuni í huga. Af því leiðir að
tvö eða fleiri strandríki verða að taka upp samninga um nýtingu hins
sameiginlega stofns innan hverrar einstakrar efnahagslögsögu og
strandríkið getur því í þessu tilviki ekki tekið einhliða veiðiákvarðanir
sem því er ella heimilt.
77