Ægir - 01.12.1996, Blaðsíða 34

Sjávarútvegurinn og umhverfið
Eiga íslenskir nytjastofnar heima á
válistum náttúruverndarsamtaka?
Mörgum íslendingnum varö hverft
við í haust þegar fréttir bárust af því
að þrír helstu nytjastofnar lands-
manna hafi verið settir á válista Al-
þjóðlegu náttúruverndarsamtakanna
IUCN. Hér var um að ræða stofna
þorsks, ýsu og lúðu. Skýringa á þessu
er fyrst og fremst að leita í breyttu
flokkunarkerfi samtakanna og vinna
íslendingar nú að því að fá fram
breytingar í vinnulagi þeirra hvað
þetta varðar og jafnframt að koma
fulltrúum íslands inn í þær nefndir
sem helst vinna að málinu.
Alþj óðlegu náttúruverndarsamtökin
(IUCN) eru gömul og gróin samtök,
stofnuð árið 1948. Fyrir tveimur árum
var starfsvið samtakanna víkkað út en
megin tilgangur samtakanna er að hafa
áhrif á, hvetja og styðja ríki heims til að
vernda hreinleika og fjölbreytni náttúr-
unnar og tryggja að nýting náttúruauð-
linda sé réttlát og vistfræðilega sjálfbær.
Aðild að samtökunum er frjáls og
mætast þar 73 þjóðríki og hátt í 700 fé-
lagasamtök.
Samtök sem koma víða við
Skipulag samtakanna er með þeim hætti
ab haldinn er aðalfundur á þriggja ára
fresti þar sem kosin er 37 manna stjórn
þeirra og eiga Noröurlöndin jafnan einn
af þremur fulltrúum Vestur-Evrópu í
stjórnísland greibir árlega um 600 þúsund
krónur til samtakanna en rekstur þeirra í
heild kostar 2,7 miiljarða á ári.
Sigurður Þráinsson, líffræðingur hjá
umhverfisráðuneytinu, hefur kynnt sér
stofnun samtakanna og sat aðalfund
þeirra í Kanada í haust. Sigurður upplýsti
fulltrúa á Fiskiþingi um samtökin og
ræddi þar tilkomu válistanna.
Sú nefnd innan IUCN sem sett hefur
þorsk, ýsu og lúðu á íslandsmiðum á
válista er fastanefnd um afkomu teg-
unda. í máli Sigurðar kom fram að á að-
alfundi IUCN árið 1993 hafi flokkunar-
Sigurður Þráinsson, líffrceðingur í umhverf-
isráðuneytinu.
kerfi og tegundaskilgreiningu válistans
verið breytt og síðan þá hefur tegunda-
nefndin endurskoðað válistana og gert
nýtt mat á tegundum með tilliti til nýja
flokkunarkerfisins.
Aflasamdráttur vegur þungt
í grunnatriðum er válisti vísindalegt mat
1UCN á ástandi viðkomandi tegundar á
„global-skala" en ekki svæðisbundiö mat
á ástandi tegundarinnar. Þannig eru ís-
lensku tegundirnar ekki settar inn á list-
ann vegna breytinga á stofnunum á haf-
svæðinu kringum landið heldur eru stofn-
arnir teknir inn í mun meiri heild sem lagt
er mat á.
Tegundir eru taldar í yfirvofandi hættu
ef stofn hefur dregist saman um 20% á
undangengnu 10 ára tímabili. Þetta gildir
um þorsk, ýsu og lúbu.
Ef skoðaðar eru tölur frá Hafrann-
sóknastofnun um nytjastofna hér við
land sést að greinilega er um að ræða yf-
ir 20% samdrátt í heildarafla þorsks og
lúðu á síðustu 10 árum. Þorskafli féil úr
325 þúsund tonnum í 169 þúsund tonn
á tímabilinu 1985-1995. Lúðuveiðin féll
sömuleiðis úr 1985 tonnum í tæp 1100
tonn á sama árabili.
„Minnkun þorsk- og lúðustofnsins
hér við land er staðreynd sem íslensk
sjávarútvegsyfirvöld hafa þegar brugðist
við með takmörkunum á sókn í stofn-
ana og áætlunum um uppbyggingu
þeirra á næstu árum. Það er lítið við því
að gera þó aðrir taki eftir þessari hnign-
un og bregðist við eftir sínum reglum.
Útgerðin og íslensk stjórnvöld þurfa
hins vegar að geta sýnt fram á betri af-
komu stofnanna, trausta stjómun veiða
og síðast en ekki síst að nýting stofn-
anna hér við land sé sjálfbær," segir Sig-
urður.
Fiskveiðiþjóðir styðja
sjónarmið Islendinga
Eins og áður segir sat Sigurður abalfund
IUCN í Kanada í haust. Válistinn var ekki
sérstakt umræðuefni á fundinum en utan
dagskrár tóku íslensku fulltrúarnir málið
upp og gagnrýndu að tegundum sjávar-
fiska sem eru nýttar, og nýtingu er stjórn-
að, hafi verið bætt á listann. í þessum um-
ræðum tóku fulltrúar annarra fiskveiði-
þjóða undir gagnrýnina og inn í eina
ályktun fundarins var bætt ákvæbi um ab
tegundanefndinni verði faliö að hraba
endurskoðun á skilgreiningum á því
hvernig metið er hvaba tegundir eru í
hættu og hve mikilli og ab tekiö verði tillit
til þátta eins og stjórnunar nýtingar og
þess tímaramma sem breytingar eru mið-
aðar við.
Sigurbur segir ab í framhaldi af aðal-
fundinum hafi íslensk stjórnvöld ákveöið
ab óska eftir ab sem fyrst verði stofnuð sér-
fræðinganefnd sem vinni að endurskobun
fiokkunarkerfisins fyrir sjávarfiska og end-
urskoði tegundir sjávarfiska á listanum.
Ætlunin er að bjóða fram sérfræðiþekk-
ingu íslendinga til þessa starfs og óska eft-
ir að íslenskur fulltrúi verbi í nefndinni.
Jafnframt hefur umhverfisráðuneytib til
skobunar hvort ástæða sé til að óska eftir
að íslenskur fulltrúi fái sæti í tegunda-
nefndinni þannig að íslendingar geti með
beinum hætti komið sjónarmiðum sínum
á framfæri varðandi válistana.
34 ÆGIR