Ljósmæðrablaðið - 15.06.2009, Blaðsíða 7

safna skýrslum um andvana fædd böm
frá ljósmæðrum og senda þær til biskupa.
Upplýsingar um fjölda andvana fæðinga
hafa verið til frá og með 1804, en árleg
manntöl presta lögðust af með tilkomu
þjóðskrár árið 1952. Hafa þessar upplýs-
ingar síðan fengist úr fæðingaskýrslum
og verið færðar inn í þjóðskrá (Hagstofa
íslands, 2008).
Fyrir um 30 ámm var horft á andvana
feðingu sem „atburð sem ekki var“. Þá
þótti betra að reyna að vemda foreldr-
ana ffá sorginni með því að koma í veg
fyrir tengingu þess við bamið. Venjulega
var feðmm bannað að vera viðstaddir
andvana fæðingu. Móðurinni var oftast
gefið róandi lyf undir lok fæðingarinnar
og var það gert til að róa og verkjastilla
konuna og þegar búið var að skilja á milli
nióður og bams var farið með barnið
af fæðingastofúnni og foreldrum ekki
gefin kostur á að sjá barnið (Samuelsson,
Rádestad og Segesten, 2001; Gold,
Dalton og Schwenk, 2007). Bömin vom
síðan jörðuð jafnvel með ókunnu fólki
°g yfirleitt var baminu ekki gefið nafn.
^eynt var að hlífa foreldmm andvana
barna við sorginni með því að tala sem
tninnst um atburðinn og skilaboðin vom
a þá leið að þetta skipti ekki máli. Jafnvel
viðhorf eins og að „þetta hafi nú eigin-
Uga ekki verið bam“ vom allvíða til í
samfélaginu (Bragi Skúlason, 2001).
Kona nokkur eignaðist andvana barn.
Henni var ráðlagt að sjá ekki bamið.
Bamið var síðan lagt í kistu með
einhverjum, sem hún þekkti ekki. Hún
gat aldrei gleymt þessu bami. Samt átti
hún fimm heilbrigð börn. Tuttugu árum
síðar vildi hún fá að vita hvar bamið
hvíldi. Eftir nokkra eftirgrennslan fann
hún leiðið. Hún vildi fá að merkja
leiðið, en ættingjar þess fullorðna, sem
barnið hvíldi hjá, voru á móti því. Hún
fer enn að leiðinu og dvelur þar lang-
dvölum. Maðurinn hennar hefúr leitað
álits geðlæknis (Bragi Skúlasona 1992,
bls. 50).
Það eru ekki mörg ár síðan talið var
óviðeigandi fyrir mæður að syrgja
vegna látinna bama og ekki var minnst
á sorg feðra. Það er á síðustu 15 — 20
árum að viðurkennt hefúr verið mikil-
vægi þess að syrgja til að fyrirbyggja
vanlíðan þegar til lengri tíma er litið
(Henderson og Macdonald, 2004). Elstu
útgefnu heimildir sem tengjast þessu
efni er úr læknisfræði í kringum 1950.
Þar er talað unr að móðurinni hafi verið
sýnd ákveðin samúð með mildu viðmóti
fagfólks en hún hvött til að leggja miss-
irinn til hliðar, hugsa ekki um hann
heldur reyna að eignast annað bam.
Önnur eldri heimild segir ífá sálfræð-
ingi sem hafði orðið mjög hissa þegar
kona sem kemur til lians í sálfræðimeð-
ferð segir honum að hún hafí fundið
til sömu vanlíðunar þegar hún fæddi
andvana bam sitt og þegar móðir hennar
lést. I þessum sömu heimildum er ekkert
fjallað um feður og litið var á þeirra
hlutverk sem „sá sterki“ í sambandinu.
Makinn átti að vera stuðningsaðili fyrir
konuna og hjálpa henni við að ná bata
(Badenhorst og Huges, 2007). Það var
í kringum 1970 að fyrstu rannsóknir
litu dagsins ljós varðandi andlega líðan
mæðra í kjölfar andvana fæðinga og
sálffæðileg áhrif þess á líðan þeirra. Það
var ekki fyrr en mörgum árum síðar að
farið var að líta á líðan feðra eftir slíkt
áfall (Badenhorst, Riches, Turton og
Huges, 2006).
Sorg og upplifun foreldra
Það er engin ein leið rétt til að syrgja.
Upplifún og viðbrögð við missi getur
ráðist af ýmsum þáttum, eins og hvort
um sé að ræða móður eða föður, skiln-
ing þeirra á missi, aldri foreldra og
menningu. Einnig persónulegri hæfni til
að takast á við missinn og því stuðnings-
neti sem í kringum foreldrana eru. Það
veltur líka á andlegum og trúarlegum
þáttum þeirra sem syrgja (Callister,
2006). Bragi Skúlason prestur (1992)
bendir á að fyrir þann sem missir, þá er
sú sorg sem hann/hún upplifir sú mesta
sem hann/hún getur ímyndað sér.
Ljósmæðrablaðið - Sumar 2009 7