Ljósmæðrablaðið - 15.06.2009, Blaðsíða 28

Þórdísarsjóður
Þórdís Símonardóttir Ijósmóðir, Eyrarbakka
Þórdís fæddist að Kvikstöðum í
Andakílshreppi í Borgarfirði 22. ágúst
1853. Þórdís fékksnemma áhuga á lœkn-
ingar- og líknarstörfum og var einungis
18 ára er hún tók á móti fyrsta barninu,
þá ólærð heima. Hún tók á móti á þriðja
þúsund börnum á rúmum 50 ára starfs-
ferli sínum.1
Árið 1873-1874 nam Þórdís ljósmóð-
urfræði hjá Þorbjörgu Sveinsdóttur
en þá var Jón Hjaltalín landlæknir.
Þorbjörg var Þórdísi jafnan hugstæð en
hún tók virkan þátt í málefnum samtíðar
sinnar. Þetta hreif hina ungu stúlku og
gerði henni námstímann ógleymanlegan
og varð traust undirstaða að öllu hennar
lífi síðar.2
Árin 1876-1883 gegndi hún ljósmóð-
urstörfúm í Biskupstungnaumdæmi.
Þegar hún var þar var hún eitt sinn sótt
til Hildar, konu Egils á Kjóastöðum.
Þórdís sá undir eins að konan var þannig
vaxin að erfitt væri að hjálpa. Ógem-
ingur var að ná til læknis og engar tangir
til að hjálpa. Þórdís notaði því silkiklút
og móður og bami var bjargað. Bamið
lifði og var látið heita hennar nafni -
Þórdís.
Þórdís fékk skipunarbréf sitt sem
yfirsetukona í Stokkseyrar- og Kald-
aðamessóknum í Ámessýslu þann 24.
júlí 18834 Hún bjó á Eyrarbakka eftir
það og gengdi þar störfum til ársins
1926. Auk ljósmóðurstarfsins kenndi
hún stúlkum karlmannafatasaum í mörg
ár og síðustu árin kenndi hún einnig
bömum að lesa.
Starf ljósmóður var oft erfitt. Ferðast
var í öllum veðmm milli staða og
húsakostur og allar aðstæður hinar
verstu. Á fátækustu heimilunum vant-
aði stundum allt til alls svo varla vora
til reifar á ungbarnið sem fæðast átti í
heiminn innan skamms. Þegar Þórdís
kom í slíkar aðstæður reyndi hún að
koma öllu í besta horf á skömmum tima
og yfirstíga. Oft gekk það nærri Þórdísi
að sjá slæmar aðstæður mæðraf
Þegar Þórdís hafði starfað í aldar-
fjórðung í Eyrarbakkaumdæmi færðu
konur henni gjafír og þakkarávarp og
þegar hún hætti störfum færðu þær
henni vandaðan stól og peningagjöf sem
þakkir fyrir vel unnin störf.5
Á meðan sveitaflutningar tíðk-
uðust sættu konur oft miskunnarlausri
meðferð. Þegar svo bar undir reyndist
Þórdís ógleymanleg - með hetjulegri
vöm fyrir einstæðinginn þegar valdhafar
hugsuðu um það eitt að spara fé. Þessar
konur átti Þórdís ævilangt fyrir vini og
þetta fólk gleymdi aldrei drengskap
hennar og óbilandi baráttuþreki.6
Barátta Þórdísar fyrir betri
kjörum
Þórdís var mikil baráttukona og gilti
það einnig þegar hún reyndi hún að
bæta kjör sín. I gögnum sýslunefndar
Árnessýslu er t.d. beiðni sem Þórdís
sendi sýslunefnd um launahækkun 1886
og hljóðar svo:
„Hjer með leyfí jeg mjer virðing-
arfyllst að sækja um, að hinni háttvirtu
sýslunefnd mætti þóknast að veita mjer
launaviðbót þá sem heimiluð er í 3.
grein yfirsetukvennalaganna af 17. des.
1875.
Vegna þess að hjer á Eyrarbakka er
svo þjettbýlt og mannmargt, ber það
mjög oft við að jeg er sótt til sjúklinga,
þar eð læknir er í fjarlægð. Fyrir þær
ferðir þykir mjer eigi taka að heimta
borgun, einkum með tilitf til þess að hjer
er allur íjöldi manna fátækur. En á hinn
bóginn eyðist þó við þetta talsverður
tími fyrir mjer, frá vinnu þeirri sem, eftir
því sem ástatt er, verður að vera aðal
atvinnuvegur minn.“ Beiðninni hafn-
aði sýslunefnd samhljóða og líka árið
1887.7
Höfðað til göfuglyndi og
mannúðar
Árið 1879 bað Þórdís um launahækkun
þar sem hún hefði þjónað yfír-
setukvennaembættinu rúmlega þann
tíma sem til væri tekin í lögum að giltu
til þess að fá launaviðbót. Hún bæði ekki
um launahækkunina að þarflausu því
hún hefði aðeins 40 krónur í fastalaun á
ári. I umdæminu væru að meðaltali um
30 barnsfæðingar á ári og þó að sumir
28 Ljósmæðrablaðið - Sumar 2009