Ljósmæðrablaðið - 15.06.2009, Blaðsíða 26

Ásta Sigríður Gísladóttir
Asta Sigríður Gísladóttir er fœdd í Skál-
eyjum á Breiðafirði 17. desember 1935.
Hún útskrifaðist frá Ljósmœðraskóla
lslands 30. september 1960. Frá 1.
nóvember sama ár var hún ráðin Ijós-
móðir í Patreksjjarðarumdœmi, síðar
bœttist Barðastrandarumdæmi við. Hún
starfaði nánast óslitið á Patreksfirði þar
til hún lét af störfum við árslok 2004.
Hafði hún þá tekið á móti 700 börnum.
A sautjánda árinu ákvað Asta að verða
ljósmóðir. Elsta systir hennar fæddi sitt
fyrsta barn heima í Skáleyjum og þó
Asta væri ekki viðstödd fæðinguna, sá
hún þarna alveg nýfætt fallegt stúlkubam
sem hvorki var búið að baða né klæða í
föt. Hún hefur sagt að þetta hafi verið
sér eins og opinberun, að þama hefði
hún orðið vitni að einhverju óendanlega
stórkostlegu. A þeirri stundu ákvað hún
að verða ljósmóðir. Næstu daga á eftir
fékk hún að aðstoða ljósmóðurina við að
sinna sængurkonunni. Hún leit mjög upp
til ljósmóðurinnar Pálínu Sveinsdóttur.
- „fannst hún alveg einstök kona. Frá
henni geisluðu góð áhrif. Það er erfitt að
lýsa því en auðvelt að finna það“.
Fyrstu 7 fæðingar sem Ásta sinnti fóra
fram í heimahúsum. Þá fóru fæðingar að
færast inn á sjúkrahúsið og liðu 35 ár
þangað til hún aftur tók á móti barni í
heimahúsi.
Ásta var vel liðin af fólki sem átti
samskipti við hana. Þegar konur að
vestan voru teknar tali og nefnt að
viðkomandi þekkti ljósmóðurina á
Patró, ljómuðu konumar og svöruðu
með hrifningu í röddinni:
„Hana Ástu? Þekkirðu Ástu!?“ en
eiginmennirnir kinkuðu kolli með
viðurkenningarsvip. Það var greinilegt
að hún átti aðdáun fólksins. Sennilega
hafageislað góð áhriffráhenni ekki síður
en Pálínu ljósmóður sem hún kynntist
sem unglingur. Virðing fyrir öllu mann-
legu hefur fylgt henni, æðraleysi, hlýleg
kímnigáfa og gott skap. Þessi smávaxna
kona bar með sér mikið traust.
Ásta var farsæl í starfi þó engin sleppi
algjörlega við áföll. Áhugi fyrir ljós-
móðurstörfum fylgdi henni alla tíð.
Hún gaf sér góðan tíma til að ræða við
konumar, leiðbeina þeim og var dugleg
að viða að sér fræðsluefni sem gat nýst
hennar skjólstæðingum.
Jósep Blöndal var læknir á Patreks-
firði og ber mikið lofsorð á Ástu, bæði
fyrir samstarf og fæmi: „Hún er svo
æðralaus, í góðu jafhvægi, skapgóð. Og
svo er það næmnin — og innsæið. Það
brást ekki. Það var eintóm ánægja að
vinna með Ástu.“ Það er náttúrlega þetta
æðruleysi og innsæi sem ljósmæður
þurfa á að halda ekki síst þær sem starfa
mikið einar. Það kom líka vel fram að
læknarþarna treystu reynslu Ástu. Þegar
þrýstingur varð á að frumbyrjur fæddu í
grennd við sjúkrahús með fullum örygg-
isútbúnaði, héldu frumbyrjur áfrarn
að fæða á Patreksfirði ef þeim sjálfúm
hugnaðist það.
Ásta sinnti ungbarnaeftirliti í fjölda
mörg ár, einnig hefðbundinni skóla-
skoðun. Hún sagði einhverju sinni að
hún hefði mælt lengd allra bama á
Patreksfirði þar til hún hætti að ná upp
á höfuð þeirra! Þarna þekkti hún allt og
alla, tók á móti tveimur kynslóðum.
Kynslóðabil í algengri merkingu þess
orðs þekkti hún samt ekki. Oft hefur það
komið fram í samtölum við liana að börn
og unglingar löðuðust að henni.
Ásta kynnist manni sínum Sverri
Breiófjörð á Patreksfirði og þau gift-
ust 1963. Þau eignuðust 5 böm sem öll
komust upp en einn sonur þeirra lést af
slysförum 21 árs að aldri.
Sverrir var dyggur bakhjarl ljósmóð-
urinnar. Hann hætti sjómennsku þegar
börnin vora orðin 2 og fór þá að vinna
í landi til að eiga auðveldara með að
sinna heimilinu þegar þess þurfti. Þetta
hafa fleiri eiginmenn ljósmæðra þurfl að
gera gegnum tíðina því ekki höfðu öll
heimili tök á vinnukonum. Þessir menn
eiga heiður skilið fyrir sinn þátt í ljós-
móðurstarfi. Sverrir lést 1998.
Ljómæður á landsbyggðinni eru nánast
alltaf á vakt og þannig var það mest allan
starfstíma Ástu. Sumarfrí reyndi hún að
taka þegar engin barnsfæðing var í sjón-
máli. Afleysara fékk hún þegar hún sjálf
var að fæða og eftir 3ja barnið tók hún
sér hlé frá störfum í 4 ár.
Einn er sá eiginleiki Ástu sem þeir sem
þekkja hana kunna vel að meta og vert
að geta þó það komi ljósmóðurstörfum
ekki við. Það er frásagnarfæmi hennar.
Gott vald á máli, raddblærinn, gott minni
á atburði, skilningur og væntumþykja á
mannfólkinu ásamt smá skopskyni, gera
frásagnir hennar myndrænar og sérlega
ánægjulegaráheymar. Þessu hafa margir
kynnst og gleðja sig við þær minningar.
í tímaritinu Vera l.tbl. 2000 átti
Steinunn Eyjólfsdóttir viðtal við Ástu
í tilefni þess að hún tók á móti fýrsta
barni íslands árið 2000.1 upphafi viðtals
kemst Steinunn svo að orði: „Það er eitt-
hvað mikilfenglegt undir kyrrlátu yfir-
borðinu hjá fólki eins og Ástu, eitthvað
sem geymir reynslu kynslóðanna.“
Síðan lýkur viðtalinu á eftirfar-
andi orðum Ástu þegar hún hefur látið
hugann reika yfír liðinn tíma:
„Ljósmóðurstarfið hefur ekki aðeins
verið mér vinna og lifibrauð. Það hefur
líka verið mér styrkur og athvarf á
reynslutímum. Þegar maðurinn minn
féll frá og eins þegar ég missti son minn
uppkominn, þá var starfið mér hvatning
og raunabót. Mér fannst birta yfir þegar
ég tók á móti nýju lífi, ég fann að mín
var þörf og að ég gat svarað þörfmni.“
Að svara þörfúm annarra hefur verið
lífsfylling Ástu S. Gísladóttur. Það era
ummæli nákominna ættingja.
María Björnsdóttir
Margrét Þórhallsdóttir
Margrét Þórhallsdóttir, Ijósmóðir er
fœdd 1. apríl 1925 og er því á áttugasta
og fimmta aldursári. Otrúlega sprœk og
dugleg eins og auðvitað alljlestar Ijós-
mæður eru.
Margrét lauk ljósmæðraprófi 30.
september árið 1954 og hefur hún því
verið ljósmóðir í 55 ár þó að vísu sé hún
ekki starfandi lengur, en hún er samt ljós-
móðir með stóra M - i. Hún er enn mjög
áhugasöm um hag ljósmæðra og kvenna
í kringum bameignarferlið og er virkari
í starfi Ljósmæðrafélagsins en flestar
okkar sem yngri eram.
Margrét starfaði fyrsta árið eftir útskrift
á fæðingadeild Landspítalans síðan flutti
hún norður í land og vann á Sjúkrahús-
inu á Akureyri meira og minna frá árinu
1955 til ársins 1995. Það voru því ófá
bömin sem vora svo heppin að hlýjar
hendur Margrétar tóku á móti þeim þegar
þau fæddust og enn era kpnur á Akureyri
að dásama hendur hennar. Nudd á bak og
hvatningarorð þegar þær vora alveg að
gefast upp í fæðingunni og þær langaði
mest til að pakka saman og hætta við allt
saman, era þeim enn í fersku minni. Því
konur á Akureyri eru enn, áratugum eftir
að þær fæddu böm sín að dásama þessa
ljósmóður sem annaðist þær af alúð og
nærgætni í fæðingu.
Sömu alúðar og nærgætni hafa ljós-
mæður sérstaklega í Norðurlandsdeild
Ljósmæðrafélagsins notið í ríku mæli
í gegnum tíðina. Landshlutadeildin var
stofnuð árið 1968 og var Margrét einn af
stofnfélögum deildarinnar og ef satt skal
segja hélt hún uppi starfi deildarinnar til
fjölda ára. Hún sat í stjóm Norðurlands-
deildarinnar í áratugi og lengst af þeim
tíma var hún formaður hennar.
Öll þau ár einkenndust störf hennar
26 Ljósmæðrablaðið - Sumar 2009