Morgunblaðið - 12.02.2013, Blaðsíða 22

FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
H
rossakjötshneyksli
skekur nú matvæla-
iðnaðinn í mörgum
Evrópulöndum og
vindur stöðugt upp á
sig. Ljóst er að stór hluti nautakjöts í
frystum hamborgurum og lasagna er
í reynd rúmenskt hrossakjöt, marg-
falt ódýrara hráefni. Einnig getur
það innihaldið leifar af gigtarlyfi,
bute, sem er varasamt fólki. Umrætt
lyf er nú bannað hér á landi sé um að
ræða hesta til manneldis en á næst-
unni verður kannað hvort það grein-
ist samt í íslensku kjöti, að sögn Sig-
urðar Arnar Hanssonar,
forstöðumanns hjá Matvælastofnun.
En eru stunduð svipuð vörusvik
hérlendis? Eftirlit með matvælum er
á hendi nokkurra stofnana og þá er
fyrst og fremst um að ræða eftirlit
vegna sjúkdóma eða ofnæmisvalda.
Erlendir aðilar hafa samband við
Matvælastofnun (Mast) þegar upp
koma mál eins og hrossakjötssvikin.
Mast gerði heilbrigðiseftirliti í sveit-
arfélögunum viðvart og þau höfðu
samráð við fyrirtækin sem dreifa vör-
unni hér. Matís er svo enn einn að-
ilinn, opinbert hlutafélag sem sinnir
þjónustu- og nýsköpunarstarfi í mat-
vælaiðnaði og ræður yfir rann-
sóknastofum en sinnir ekki sjálfu eft-
irlitinu. Sveinn Margeirsson, forstjóri
Matís, segir ljóst að hvers kyns svindl
með merkingar á kjöti og fiski hafi
aukist í kreppunni. Þannig hafi DNA-
rannsóknir í Bandaríkjunum sýnt að
allt að 90% af sumum fisktegundum
þar séu seld undir heiti mun dýrari
tegundar en í reynd sé um að ræða.
Mikið hagsmunamál sé fyrir Íslend-
inga að reynt sé að uppræta slík svik,
rétt eins og evrópska kjötsvindlið.
Reglubundið eftirlit
Sláturhúsum hefur fækkað á Ís-
landi, þau eru nú níu. Kjötvinnslufyr-
irtækin, sem eru mun fleiri, eru
stundum í eigu sláturleyfishafa en
strangt eftirlit er með starfsemi
þeirra. Dýralæknar Mast eru ávallt
viðstaddir og annast eftirlit þegar
slátrað er. Stefán Vilhjálmsson, svið-
stjóri hjá Mast, er yfir kjötmati.
„Meginreglan núna er að Matvæla-
stofnun er með eftirlit með slátur-
húsum og mjólkurbúum og afurða-
stöðvum,“ segir Stefán. „Ef menn
standa sig vel í kjötvinnslu og athuga-
semdir eru sjaldgæfar er þeim umb-
unað með því að eftirlitsheimsóknir
eru strjálli en hjá öðrum. Þessar
heimsóknir eru alveg frá einni á ári
upp í nokkrar. Þær eru yfirleitt ekki
boðaðar fyrirfram þótt sumar geti
verið það eftir því hvað á að skoða.
Stundum er verið að fara yfir innra
eftirlit hjá fyrirtækjunum en aðal-
tilgangurinn er að fylgjast með holl-
ustu vörunnar.“
Um 900 bú á Íslandi framleiða
nautgripakjöt í einhverjum mæli. All-
ir hafa heyrt sögur um að notað sé
kýrkjöt í nautasteikur og hamborg-
ara og ljóst að fáir greina mun. En
fyrir fáeinum árum létu Lands-
samband kúabænda og Neytenda-
samtökin kanna með stikkprufum
hvort blandað væri kjöti af öðrum
dýrategundum, t.d. hrossum, í nauta-
hakk. Svo reyndist ekki vera.
Í reglugerð nr. 331 frá 2005 um
flokkun, merkingu og samsetningu
kjötvara er tekið fram hvaða skil-
yrðum varan þurfi að fullnægja til að
standa undir nafni. Þannig má ein-
göngu nota orðið nautakjöt um ung-
neytakjöt. Og aðeins má nota 100%
nautgripahakk í hamborgara. En að
sjálfsögðu er hægt að fara í kringum
það ákvæði eins og fleiri með því að
kalla vöruna ekki hamborgara heldur
eitthvað annað, t.d. borgara, góðborg-
ara eða Siggaborgara! Smugur leyn-
ast víða.
Ódýrt kjöt og fiskur
undir fölsku flaggi
Morgunblaðið/Ómar
Lögboðið Samkvæmt reglugerð er aðeins leyfilegt að nota orðið nautakjöt
um kjöt af nautgrip undir 30 mánaða aldri en ekki kjöt af gamalli kú.
22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. FEBRÚAR 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hver erstærstieinstaki
þáttur þess að
ríkisstjórnin, sem
fékk óskabyrjun, glutraði svo
herfilega niður vinsældum sín-
um, svo stuðningi og loks al-
mennu trausti? Þannig er
spurt vegna þess að vísa má til
svo fjölmargra mistaka af
hennar hálfu að furðu vekur að
þau skuli öll rúmast innan eins
og sama kjörtímabils.
Þekkt er að annar stjórnar-
flokkurinn,VG, fór mjög illa á
ESB-málatilbúnaðinum. Hann
skaut sig ekki aðeins í fótinn,
eins og sagt er. Hann hitti sig
beinlínis í hjartastað. Það var
ekkert slysaskot. Brotaviljinn
gegn pólitískri sannfæringu,
heitstrengingu og helsta bar-
áttumáli var eindreginn og
ófalinn. Flokkurinn tók því
fljótt að haltra, svo að hrekja
frá sér forystumenn og loks
gafst drýgsti hluti fylgisins
upp og fór líka.
Meira að segja hinn stjórn-
málaflokkurinn, sá sem hefur
ESB eitt í sínum hjartastað,
skaddaðist á því að byggja um-
sókn á svo alvarlegum svikum
samstarfsflokksins. En svo
bættist við hjá báðum að smám
saman kom í ljós að svikin
voru ekki aðeins tengd aðdrag-
andanum heldur málsmeðferð-
inni allri. Í ljós kom að það átti
aldrei að kanna neina aðildar-
kosti eins og sagt var. Frá
fyrsta degi hófst aðild að ESB
í mörgum smáum skrefum, án
þess að þjóðin hefði nokkurs
verið spurð.
Áætlunin sem gerð var fyrir
kosningar gekk út á að fyrir
þær næstu yrði búið að breyta
öllum leikreglum lýðveldisins
Íslands svo að þjóðin væri í
raun að því leyti þegar gengin
í ESB. Þá fyrst yrði þjóðin
spurð, eins og af hreinum
formsástæðum, og treyst á að
þá teldu nægjanlega margir
svo langt gengið að ekki yrði
aftur snúið.
Þetta mál er auðvitað fram-
arlega á listanum sem kemur
til álita sem svar við upphafs-
spurningunni.
Síðan er atlagan að stjórn-
arskránni. Skrípaleikur,
óskiljanlegur öllum sem
þekkja eitthvað til, sem kostað
hefur vel á annan milljarð
króna. Einu almennu kosning-
arnar sem ógiltar hafa verið á
Íslandi voru eitt af upphafs-
atriðunum í þeim leik. Ríkis-
stjórnin ákvað að hunsa nið-
urstöðu sjálfs Hæstaréttar
landsins. Það atriði stjórnar-
skrárfarsans, eitt og sér, er
einnig heitt sem svar við
spurningunni.
Ríkisstjórnin kenndi sig við
norræna velferð og lofaði há-
stöfum að hún skyldi gera at-
lögu að skulda-
hengju lands-
manna. Hún
kallaði það sjálf
„skjaldborgina“.
Hún er hætt að þora að taka
það orð sér í munn. Nýkjörinn
formaður Samfylkingarinnar
reyndist sem ráðherra með
eindæmum klaufskur og til-
burðir hans í þessum mála-
flokki enduðu með ósköpum.
Það auðveldaði Jóhönnu að
selja hann Steingrími J. á
jöfnu fyrir Jón Bjarnason. Það
eina sem einhverju hefur skipt
í þessum efnum er gengislána-
dómur Hæstaréttar, þar sem
viðskiptabankarnir, sem lutu
þá beinu eða óbeinu forræði
stjórnarherranna, voru í vörn-
inni. Þeir töpuðu. Þegar ríkis-
stjórnin reynir að nefna háar
tölur til sögunnar til þess að
láta eins og hún hafi snert eitt-
hvað á „skjaldborgarlof-
orðum“ sýnir skoðun jafnan að
lunginn úr þeim felst í dómi
Hæstaréttar!
Auðvitað eru Icesave-
samningarnir þrír og þjóðar-
atkvæðagreiðslurnar tvær öfl-
ugir kandidatar sem svar við
spurningunni. Það mál og þau
ósköp öll eru orðin svo þekkt
að óþarft er að rekja. Gjöf Jó-
hönnu og Steingríms á tveimur
bönkum til villtustu vogunar-
sjóða, í fullkomnu heimildar-
leysi, hlýtur einnig að koma
mjög til álita.
Landsdómsfarsinn, sem
stjórnarmeirihlutinn fór frá
með öngulinn í rassinum, gerir
það líka. Síendurteknar árásir
á einn helsta atvinnuveg þjóð-
arinnar, sem haldið hafa hon-
um í uppnámi allt kjör-
tímabilið og hægt mjög á allri
fjárfestingu, eru ólánsefni sem
uppfyllir skilyrði spurningar-
innar.
Fáránlegt frumhlaup vel-
ferðarráðherrans, sem gert
var með samþykki forsætis-
ráðherrans sem er langt komið
með að setja alla kjarasamn-
inga landsins í uppnám, er
einnig álitlegur kostur. Og eru
enn mörg líkleg svör ónefnd.
Megi menn aðeins velja
stakt svar er niðurstaðan
sennilega þessi: Ríkisstjórn
landsins, sem þóttist bær til
þess að draga alla aðra menn
til ábyrgðar í upphafi ferils
síns og hafði í sífelldum heit-
ingum, hefur sjálf aldrei axlað
ábyrgð á nokkrum sköpuðum
hlut. Og hafa þó aldrei áður
verið jafn ríkar ástæður til og
á þessu kjörtímabili. Ef horft
er til annarra lýðræðisríkja
blasa við fjölmörg tilvik þar
sem ríkisstjórn hefði sagt af
sér þegar í stað eftir annað
eins afhroð. Siðblinda og
ábyrgðarleysi hefur framar
öðru orðið til þess að allt
traust til hennar hefur horfið.
Ólánsferillinn
er ótrúlegur}Ónæm fyrir ábyrgð
G
oogle er himnasending. Það mátti
heyra á viðmælanda í útvarps-
viðtali, sem ég kom inn í mitt þar
sem ég sat í bíl í miðri Ártúns-
brekkunni. Ég komst aldrei að
því við hvern var verið að tala, en dásemdir
Google fóru ekki á milli mála – fyrirtækisins,
sem skaffaði okkur hina alvísu leitarvél, sem
þekkir okkur betur en við þekkjum okkur sjálf.
Ef við höfum einhvern tímann slegið inn
Ítalíu lætur Google okkur vita af tilboðum um
ferðir þangað, ef við höfum leitað upplýsinga
um knattspyrnuliðið Sampdoria lætur Google
okkur vita hvenær næsti heimaleikur fer fram
og hnýsni um Botticelli gefur Google þá hug-
mynd að segja okkur hvenær Uffizi-safnið sé
opið svo við getum séð Fæðingu Venusar með eigin aug-
um án þess að standa í biðröð. Google þjónar ekki þeim til-
gangi að víkka sjóndeildarhring okkar, heldur þrengja
hann.
Hinn fullkomni heimur, í boði Google. Ef ríki hegðaði
sér svona færi allt á annan endann.
„Markmið Google er að skipuleggja upplýsingar heims-
ins og gera þær öllum aðgengilegar og nýtilegar,“ segir
stórum stöfum á heimasíðu fyrirtækisins. Það er ekki lítið.
Fyrirtækið virðist reyndar ekki eingöngu starfa af hug-
sjón. Í Bandaríkjunum var nýlega hætt rannsókn á því
hvort Google misnotaði markaðsaðstöðu sína með þeim
rökum að hátterni fyrirtækisins hefði ekki bitnað á neyt-
endum. Gagnrýnendur þessarar ákvörðunar bentu á að
aðferðir Google hefðu bitnað á öðrum fyrir-
tækjum – keppinautum Google.
Evrópusambandið sagði að þessi ákvörðun
myndi engin áhrif hafa á rannsókn þess á því
hvort Google hefði misnotað aðstöðu sína.
Ýmis dæmi eru um að fyrirtæki hafi hrunið
niður leitarlistann hjá Google án sýnilegrar
ástæðu. Iðulega eru þessi fyrirtæki í beinni
samkeppni við Google – eða vilja einfaldlega
ekki auglýsa hjá fyrirtækinu. Leitarforsendur
Google taka stöðugum breytingum og þar
virðist gagnsæið lítið. Neytendur eru hins veg-
ar gagnsæir, skoða yfirleitt fyrstu leitarsíð-
una, sem kemur upp, og nenna ekki að fletta
lengra. Það getur því skipt sköpum fyrir fyrir-
tæki að vera framarlega í leitinni.
Vald Google skiptir hins vegar ekki aðeins máli í við-
skiptalífinu. Það snertir einnig þekkinguna – „upplýsingar
heimsins“ – sem fyrirtækið hefur tekið að sér að skipu-
leggja fyrir okkur.
Upplýsingarnar, sem við fáum hjá Google, eru nefni-
lega ansi tilviljanakenndar. Þar ræður dýptin ekki ferð,
heldur nýjabrum, og allt eins líklegt að fúsk verði á vegi
okkar fremur en fagmennska. Þessi áhersla á tímaröð,
það nýjasta, kveikir ekki aðeins þá tilfinningu að gamalt
efni sé úrelt. Eldra efni lendir einfaldlega neðst í haugn-
um, gleymt og grafið.
Google færir okkur upplýsingar um það sem við vissum
fyrir og vitnar helst í síðasta ræðumann.
Þetta er atlaga Google að þekkingunni. kbl@mbl.is
Karl Blöndal
Pistill
Atlaga Google að þekkingunni
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur
mun í samráði við innflytjendur
láta innkalla og farga undir eft-
irliti frystu lasagna og ham-
borgurum frá Findus í íslensk-
um verslunum en telur ekki þörf
á auknu eftirliti vegna þessa
máls. Óskar Ísfeld Sigurðsson,
deildarstjóri matvælaeftirlits,
segir Íslendinga njóta góðs af
RASFF, samstarfskerfi Evrópska
efnahagssvæðisins. Þegar ein-
hvers staðar greinist varasöm
matvara séu umsvifalaust send
skilaboð til annarra aðildarríkja
sem geti þá gripið til aðgerða.
Viðvörunar-
bjalla hringir
SAMRÁÐ Í EES-RÍKJUM
Herramannsmatur Mörgum þykir
folaldakjöt síst verra en nautakjöt.