Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2002, Blaðsíða 31

þar í tvö ár í námi. „Þar var stjórnunarlína með áherslu á þjón-
ustu fyrir aldraða. Sumir háskólar í Bandaríkjunum, t.d.
háskólarnir í Iowa og Missouri, sérhæfa sig í hjúkrun aldraðra
því þetta er jú stærsti markhópur heilbrigðisþjónustunnar.“
Anna Bima segir íslendinga hafa staðið ffamarlega i
þessum málaflokki því Margrét Gústafsdóttir hafi t.d. verið
fyrsti dósentinn í öldrunarhjúkrun og það var áður en til var
dósent í öldrunarlækningum. „Fyrsta prófessorsembættið, sem
auglýst var í hjúkrun hér á landi, var í öldrunarhjúkrun við
Háskólann á Akureyri og þeir þurftu að auglýsa erlendis, en
það settist aldrei neinn í þann stól. En framsýnin hefur verið til
staðar innan þessarar sérgreinar hjúkrunar í langan tíma.
íslensk öldrunarþjónusta stendur mjög vel hér á landi og það
má ef til vill þakka þessari framsýni. Rannsóknir, sem við höf-
um stundað hér, ég og Ingibjörg Hjaltadóttir, Hlíf Guðmunds-
dóttir og Júlíana Sigurveig Guðjónsdóttir, sýna að við sinnum
mjög þokkalegu gæðastigi í öldrunarhjúkrun miðað við aðrar
þjóðir. Hingað koma árlega stórir hópar frá útlöndum og skoða,
bæði á sjúkrahúsunum og hjúkrunarheimilunum. Auðvitað
viljum við þó alltaf gera betur. Eitt af því sem má gagnrýna
okkur fyrir er að það er ekki nægilegt framboð af þessari þjón-
ustu, þjónustustigið er nokkuð gott ef menn fá þjónustuna en
það er skortur á úrræðum. Skorturinn er hins vegar sam-
félagsvandamál og maður sér í umræðunni dags daglega hvað
hann hefur slæm áhrif, skortur á öldrunarhjúkrunarþjónustu
almennt, bæði heim til fólks og inni á sjúkrahúsunum og á
hjúkrunarheimilunum, á öllum stigum umönnunarinnar.
Hjúkrunarfræðingar í öldrunarþjónustu eru því afar eftir-
sótt starfsfólk og það er samkeppni um þá og við höfum sem
betur fer séð það á undanfomum árum að hjúkrunarífæðingar
fylkja sér utan um þessa starfsgrein og sums staðar em bið-
listar í störf, eins og hér í Sóltúni, hér eru 10 hjúkrunar-
fræðingar á biðlista eftir störfum. Jafnframt er hér biðlisti í öll
önnur störf, sjúkraliða og annarra starfsmanna, og við emm
eingöngu með starfsfólk sem talar íslensku. En auðvitað
heillar alltaf nýr staður, aðferðafræðin sem notuð er, vinnu-
umhverfið, sjálfstæði í störfum, virðing fyrir starfinu og
tæknin skiptir líka alveg gífurlegu máli.“
- Nú hefur þú unnið við þessa sérgrein í 20 ár. Hver hefur
þróunin verið á þessum tíma?
„Þekkingin færir okkur fram á veginn og mér finnst
áherslan beinast núna að andlegri og félagslegri hlið þess að
eldast, að verða fyrir missi hvers konar, hvort sem það er
líkamleg færni eða menn missa sína nánustu, það fækkar í
fjölskyldunni og vinahópnum, menn missa stöðu og annað.
Mikilvægt er að takast á við þessa hluti og þá skiptir sjálfræði
einstaklingsins mjög miklu máli. Hjúkrunarfræðingar hafa
dregið úr forræðishyggju, dregið úr þvi að við sem umönn-
unaraðilar stjórnum öllu og ráðum öllu og menn sitji og standi
eins og umönnunaraðilar vilja. Það er einstaklingurinn, sem
við erum að þjóna, sem er settur í forgrunninn. Þetta hefur
verið erfið breyting fýrir marga starfsmenn því við mætum
einstaklingunum nú á jafnréttisgrundvelli, við með fagþekk-
inguna en hann með þekkingu um sjálfan sig. Sameiginlega
þurfum við að hjálpast að við að leysa þau verkefhi sem liggja
fyrir í þessum samskiptum hjúkrunarffæðings og einstaklings
og þarna er þróunin jákvæð því mikilvægt er að sjálfsákvörð-
unarréttur einstaklingsins sé virtur til að árangur náist í þessu
samspili. Þetta er nýtt fyrir mörgum og maður sér að einstakl-
ingurinn sjálfur á kannski ekki í vandræðum með þetta en
íjölskyldurnar eiga oft erfitt með þetta. Fjölskyldumar ætlast
nefnilega til þess að séð sé um þeirra en átta sig kannski ekki á
því að það þarf að vera á forsendum viðkomandi, fjölskyldurn-
ar hafa stundum verið með ákveðna forsjárhyggju og vilja að
stofnunin taki við því hlutverki. Menn hafa ef til vill tekið við
verkefnum og umsjón með ákveðnum þáttum eftir því sem
veikindi hafa ágerst og stundum tekið við án þess að einstakl-
ingurinn fái um það ráðið. Fólk gerir sér ekki alltaf grein fyrir
því að allir einstaklingar eru sjálffáða, þeir sem eru fullorðnir
og fjárráða nema að þessi réttur hafi verið tekinn af þeim með
dómi, en við í samfélaginu höfum svolítið horff ffam hjá þessu.
Auðvitað geta komið tilvik þar sem fólk áttar sig ekki á getu
sinni og hún er sýnilega takmörkuð, við getum tekið sem dæmi
ökuréttindi hjá heilabiluðu fólki, þar getur þurft að grípa inn í,
en það þarf að vanda sig mjög við það.“
- Hvað fmnst þér greina öldrunarhjúkrun frá annarri
hjúkrun?
„Okkar skjólstæðingar hafa yfirleitt fjölþætt vandamál,
yngri sjúklingur, sem fer í bæklunaraðgerð, fer t.d. og lagar það
sem þarf en hjá hinum aldraða, sem fer í slíka aðgerð, blandast
inn aldurstengdar breytingar sem geta haft áhrif á sjúkdóma,
heilsufar og fæmi svo og sjúkdómar sem em tíðari í hærri
aldurshópum. Þessum vandamálum þar öllum að sinna þegar
223
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 78. árg. 2002