Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2002, Blaðsíða 41

Hólmfríður K. Gunnarsdóttir
sérfræðingur á rannsókna- og heilbrigðisdeild Vinnueftirlitsins
Umönnun aldraðra:
Andlegt álag og líkamleg
Umönnun aldraðra er almennt talin bæði
líkamlega og andlega erfið. Það þarf að lyfta,
snúa og hlúa að rúmliggjandi fólki, baða, hjálpa
úr rúmi í stól o.fl. Oft eru vinnuaðstæður
erfiðar, víða þyrfti fleiri starfsmenn, starfsfólk
getur átt von á árásum bæði í orði og verki.
fj Vaktavinna reynir á starfsmenn og fjölskyldur
/ þeirra. Margt starfsfólk í öldrunarþjónustu kynn-
/ ist vistmönnum vel vegna langvarandi samveru og
' hefur samskipti við aðstandendur þeirra en þar
reynir á því að oftast er ekki um bata að ræða heldur
hrörnun og dauða.
Vinnueftirlitið hefur gert rannsókn á heilsufari, líðan og
vinnuumhverfi starfsfólks á 62 öldrunarstofnunum og öldrunar-
deildum sjúkrahúsa alls staðar á Islandi. Miðað var við staði þar
sem voru 10 vistmenn eða fleiri. Spurningalistar voru lagðir fyrir
allt starfsfólk (1886 manns) sem var í vinnu sólarhringinn ffá
morgni 1. nóv. til morguns 2. nóv. árið 2000. Listamir voru bæði
á íslensku og á ensku til að ná til sem flestra starfsmanna. Meðal
annars var spurt um félagslega og andlega álagsþætti, líkamlegt
álag, almennan aðbúnað á vinnustað, lífshætti og heilsufar.
Svörun var 80%. Meirihluti svarenda voru konur eða 96%. í
úrvinnslunni var hópnum skipt bæði eftir starfi og stöðu í
öldrunarþjónustunni. Um var að ræða hjúkrunarfræðinga (16%),
sjúkraliða (20%), ófaglærða í umönnun (44%), ræstitækna (8%),
aðra (11%) og hins vegar deildarstjóra eða aðra yfirmenn (12%),
faglærða (30%) og ófaglærða (58%). Margar áhugaverðar niður-
stöður fengust í þessari rannsókn og augljóst að mismunandi
hópar í öldrunarþjónustunni hafa bæði ólík tækifæri og mismun-
andi starfsaðstæður. T.d. fannst 69% ræstitækna starfið andlega
einhæft samanborið við einungis 12% hjúkrunarfræðinga.
Við athuguðum sérstaklega tengsl andlegra og félagslegra
þátta og óþæginda í hálsi og hnakka, öxlum og mjóbaki. Víða
voru tengslin sterk. Andleg þreyta, óánægja með yfirmenn og
valdaskipulag, ónóg áhrif á ákvarðanatöku, óánægja með vinnuna
og upplýsingaflæðið, óánægja með samstöðuna í vinnunni og það
að hafa orðið fyrir áreitni í vinnunni tengdist allt líkamlegum
óþægindum og verkjum. Andleg þreyta og það að hafa orðið fyrir
áreitni tengdist óþægindum í öllum líkamssvæðunum sem talin
voru upp hér að framan.
Niðurstöðumar benda ótvírætt til þess að huga þurfi að
inörgum atriðum til þess að bæta líðan starfsmanna. Líkami og sál
verða ekki aðskilin hvorki í starfi né einkalífi. Andlegt álag tengist
líkamlegum óþægindum og líkamleg óþægindi geta valdið andlegri
vanlíðan. Frekari upplýsingar urn niðurstöður rannsóknarinnar má
finna á heimasíðu Vinnueftirlitsins: http//www.vinnueftirlit.is.
Farið í: Rannsóknir. Þar blasir við Könnun á heilsufari, líðan og
vinnuumhverfi starfsfólks í öldrunarþjónustu og unnt að skoða:
samantekt/svör við einstökum spumingum/spurningalistann.
Vikan 21. - 25. október næstkomandi er evrópsk vinnu-
verndarvika þar sem sjónum verður sérstaklega beint að streitu í
starfi. Yfirskrift vikunnar er Working on Stress sem hefur verið
þýtt vinna gegn streitu. Yfirskriftin er að nokkm leyti leikur að
orðum þar sem bæði er átt við að áhersla sé lögð á að vinna bug á
streitu og að vinnustreita sé í kastljósinu þessa tilteknu viku og
reyndar allt árið.
Evrópusambandið á frumkvæði að vikunni sem Islendingar
taka þátt í. Vinnueftirlitið efhir af þessu tilefni til morgun-
verðarfúndar á Grand hótel 21. október kl. 8:30-10:00 þar sem
fjallað verður um streitu í starfi og hvað er helst til ráða ef ætlunin
er að fyrirbyggja og ráða við vinnutengda streitu.
Undirmönnun í hjúkrun
I fréttablaði Alþjóða samtaka hjúkrunarfræðinga, SEW NEWS, apríl-
júní hefti 2002 er sagt frá nokkrum rannsóknum sem gerðar hafa
verið og sýna vel að skortur á hjúkrunarfræðingum hefur í för með
sér aukna tíðni fylgikvilla og jafnvel dauða hjá sjúklingum. Sífellt
fleiri rannsóknir sýna að undirmönnun i hjúkrun hefur í for með sér
bæði lakari hjúkrun og vinnuaðstæður hjúkrunarfræðinga.
Rannsóknir hafa sýnt að sterk fylgni er á milli fjölda starfandi
hjúkrunarfræðinga á deild/stofnun og tíðni ýmissa fylgikvilla. Auk-
inn fjöldi hjúkrunarfæðinga veldur færri fylgikvillum hjá sjúkling-
um, s.s. þvagfærasýkingu, lungnabólgu, magablæðingu, blóðtappa og
losts. Þá hefur fjöldi hjúkrunarfræðinga einnig áhrif á lengd
sjúkrahúslegu og dánartíðni sjúklinga á spítölum. Rannsókn sem
gerð var á gjörgæsludeild sýndi að ef hjúkrunarfræðingur hjúkraði 3-
4 sjúklingum á vakt í stað 1-2 jókst hlutfall fylgikvilla marktækt hjá
sjúklingunum. (Pronovost, P.J., og félagar, „Intensive Care Unit
Nurse Staffing and Risk for Complications after Abdominal Aortic
Surgery," Effective Clinical Practice, 2001; 4: 199-206)
Þá hefur komið í ljós að eftir því sem undirmönnun er meiri eftir
því aukast líkurnar á því að hjúkrunarfræðingar hætti störfum.
í rannsókn sem gerð var af Peter Hart Research kom í ljós að
einn af hverjum fimm hjúkrunarfræðingum hefur hug á að hætta
störfum innan 5 ára vegna lélegra vinnuskilyrða, þar á meðal
undirmönnunar. Af þeim vandamálum senr hjúkrunarfræðingar eiga
við að glíma i starfi er skortur á hjúkrunarfræðingum til starfa helsta
vandamálið að þeirra mati. Stærstur hluti þeirra hjúkrunarfræðinga
sem hyggjast yfirgefa starf sitt, eða 87%, telja betri mönnun eða
aukið hlutfall hjúkrunarfræðinga eitt mikilvægasta atriðið til að
halda í og fjölga hjúkrunarfræðingum (Internet citation: Hart Poll:
One in Five Wants to Leave the Profession, http://www.
aft.org/publications/heaIthwire/mayJuneI/hartpoll.html)
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 78. árg. 2002
233