Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2002, Blaðsíða 5

Formannspistill
Einkarekstur í heilbrigðisþjónustu
Herdís Sveinsdóttir
Ríkisendurskoðun birti tvær skýrslur í septem-
ber, aðra um rekstur Heilsugæslunnar í Reykja-
vík, hina um kostnað vegna samnings Trygg-
ingastofnunar ríkisins (TR) við sérfræðilækna.
Fram kemur að þrátt fyrir yfirlýsta stefnu um að
heilsugæslan eigi að vera fyrsti viðkomustaður
sjúklinga, sé ftjáls aðgangur að þjónustu sér-
fræðilækna. Ríkisendurskoðun telur og brýnt að
heilbrigðisyfirvöld móti skýrari stefnu um
verkaskiptingu innan heilbrigðiskerfisins.
Miklar umræður hafa orðið um einkarekstur
í heilbrigðisþjónustu í kjölfar þessa. En hver er
skoðun Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga?
Eiga hjúkrunarffæðingar að standa i einka-
rekstri?
I stefnu félagsins frá því 1997 stendur:
Á Islandi er heilbrigðisþjónustan talin til mann-
réttinda. Því er eðlilegt og mikilvægt að hið
opinbera tryggi að allir hafi aðgang að vandaðri
heilbrigðisþjónustu sem miðast við þarfir. Hlut-
verk þess er að setja reglur um gæði og stig þjón-
ustunnar. Hið opinbera hefiir einnig eftirlitsskyldu
með þeirri þjónustu sem veitt er. Vegna eðlis
þjónustunnar má búast við að rekstur hennar verði
í meginatriðum i höndum hins opinbera. Hins
vegar hvetur Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga til
sveigjanleika í rekstri, m.a. með því að kanna
mismunandi rekstrarform.
Umræða um einkarekstur er alls ekki ný af
nálinni og þegar árið 1999 fannst stjórn félags-
ins mikilvægt að hjúkrunarffæðingar hefðu
rödd í þeirri umræðu. Ábyrg þátttaka hjúkrun-
arffæðinga að umræðu um einkarekstur skyldi
jafnffamt byggja á þekkingu á einkarekstri og
hugmyndum um hver hlutdeild þeirra að
einkarekstri ætti að vera. í ljósi þess var
félagið með vel sóttan félagsfúnd í desember
2000 urn einkarekstur. Á vormisseri 2001 stóð
félagið svo fyrir námskeiði í samvinnu við
Háskólann í Reykjavík um einkarekstur í
heilbrigðisþjónustu fyrir hjúkrunarfræðinga.
Hjúkrunarfræðinguin ber undir öllum
kringumstæðum að tryggja gæði hjúkrunar
með hagsmuni skjólstæðinga að leiðarljósi, en
í stefnu félagsins stendur jafnframt að:
Hjúkrunarffæðingurinn ber faglega og lagalega
ábyrgð á störfúm sínum. Hann hagar störfúm
sinum i samræmi við siðareglur Félags islenskra
hjúkrunarffæðinga. Undir öllum kringumstæðum
ber honum að tryggja gæði hjúkrunar með
hagsmuni skjólstæðinga að leiðarljósi.
Rúnar Vilhjálmsson, prófessor, hefúr bent
á að grunnheilbrigðisþjónusta þegnanna sé
yfirleitt best tryggð í löndum þar sem heil-
brigðisþjónustan er ríkisrekin. Þar séu tækni-
framfarir hugsanlega seinna á ferð og hátækni
ekki eins nýtt og í einkarekstri en allir fái
þjónustu. Þar sem einkavæðing sé lengst á veg
komin sé nýjasta tækni ffekar í fyrirrúmi, en á
móti komi að langt ffá því allir hafi aðgang að
þeirri þjónustu þannig að jafn aðgangur allra
sé ekki tryggður né gæði grunnheilbrigðis-
þjónustunnar. ígrunda verður vel þessa þætti
áður en farið er út í viðamiklar breytingar til
einkareksturs í heilbrigðisþjónustunni.
Grunnheilbrigðisþjónustan ætti þó að vera
vel tryggð þó rekstur ákveðinna þjónustuþátta
sé færður á hendur einkaaðila. Grundvallar-
atriði, sem hafa þarf í huga við ákvörðun um
einkarekstur, eru gæði og hagkvæmni þjónust-
unnar mæld út ffá heilsufari þjóðar og út ffá
þeirri þjónustueiningu sem er í einkarekstri.
Einu möguleikar hjúkrunarfræðinga í dag
til að fá greiðslur frá ríkinu fyrir hjúkrunar-
störf utan stofnana eru að komast á samning
Félagsins við TR. Samningurinn er takmark-
aður við 25 hjúkrunarfræðinga og áhöld eru
um að hann standist samkeppnislög. Árið
2000 lét stjórn Félags íslenskra hjúkrunar-
fræðinga vinna fyrir sig lögffæðiálit á því
hvort hann stæðist lögin og var niðurstaða
þess að samningurinn stæðist þau ekki.
Hjúkrunarfræðingar hafa að auki möguleika á
að taka að sér rekstur ákveðinna eininga
samkvæmt þjónustusamningi við ríkið. Dæmi
um það er rekstur öldrunardeildar á Land-
spítala - háskólasjúkrahúsi þar sem tveir
hjúkrunarffæðingar gerðu samning við spítal-
ann um rekstur deildarinnar. Gekk sá rekstur
vel fyrir sig.
Ymsir möguleikar eru í stöðunni í dag
fyrir hjúkrunarffæðinga í þá veru að stunda
ffekari einkarekstur. I fyrsta lagi er það að
breyta og útvíkka samninginn við TR. Þar sem
samningurinn er að mestu takmarkaður við
höfúðborgarsvæðið liafa skjólstæðingar hjúkr-
unarfræðinga misjafnt aðgengi að þjónustu
þeirra. Til að bæta þennan þátt má annars vegar
fjölga leyfunum í svipaðri mynd og þau eru í
núna, hins vegar hverfa frá takmörkun leyfa en
skilgreina betur hvaða skilyrði hjúkrunarfræð-
ingar þurfi að uppfylla til fá leyfi og þar með
tryggja jafnan aðgang hjúkrunarffæðinga að
samningnum hvar sem þeir eru staðsettir.
Samningurinn er núna bundinn við þjónustu í
heimahúsum. Utvíkka má samninginn þannig
að hann nái yfir:
• Þjónustu hjúkrunarffæðinga veitta á
hjúkrunarstofúm. Það þýðir að hjúkrunar-
ffæðingar þurfi ekki ávallt að fara heim til
skjólstæðinga sinna. Sjúklingamir geti í sum-
um tilvikum komið á stofu til hjúkrunar-
ffæðinganna.
• Sjúkrahústengda heimaþjónustu. Sem
stendur er sjúkrahústengd heimaþjónusta
hjúkrunarfræðinga greidd af þeirri stofnun
sem veitir þjónustuna án þess að þessi
þjónusta sé innan fjárveitingar stofnunar-
innar. Eðlilegt er að þessi jrjónustu sé veitt
samkvæmt samningi við TR.
• Ferliverk hjúkrunarffæðinga á stofn-
unum. Sjálfstæð hjúkrunarmeðferð, sem hjúkr-
unarffæðingar veita innan göngudeilda stofn-
ana, er sífellt að aukast. Eðlilegt er að greiðslur
fyrir þá meðferð séu samkvæmt sams konar
kerfi og hjá öðrum heilbrigðisstéttum sem
veita meðferð á göngudeildum.
Annar möguleiki hjúkrunarfræðinga til
einkareksturs er að þeir taki að sér rekstur á
ákveðnum þáttum heilbrigðisþjónustunnar.
Dæmi eru hjúkrunarheimili, líknarheimili,
ákveðnar deildir sjúkrastofnana og valdir
þættir innan heilsugæslunnar. Miðað við það
ástand, sem skapast hefúr í heilsugæslunni
vegna kjaradeilu heimilislækna, er sjálfsagt að
hjúkrunarffæðingar vilji stuðla að ffiði í sínu
vinnuumhverfi. Ein leið til þess er að hjúkrun-
arffæðingar taki að sér rekstur ákveðinna
eininga innan heilsugæslunnar, eins og heima-
hjúkrunar, skólahjúkrunar og ungbarnaeftirlits.
Fleiri möguleikar eru til staðar og er það
okkar að finna þá og móta til hagsbóta fyrir
skjólstæðinga og heilbrigðiskerfið í heild.
197
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 78. árg. 2002