Vísir - 22.12.1946, Page 13

JÓLABLAÐ VÍSIS
13
jÞóröur Kristleifssan:
FREDERICK CHOPIN
Tónskáldið Chopin fæddist
22. fcbrúar 1810. Foreldrar
hans bjuggu þá i þorpi í ná-
grenni Varsjár. Faðir hans
var franskur að ætterni, en
hafði flutzt til Póllands og
sctzt þar að og gengið að eiga ^
psílska konu. Um það leyti,
seni drengurinn fæddist, var ^
faðir lians kennari i frönsku
við mcnntaskólann í Yarsjá. I
Cliopin lærði kornungur
að leika á píanó. Var hann
aðcins níu ára að aldri, er
tiann hclt opinbcra hljóm-
leika. Vöktu þeir mjög mikla
aðdáun. C.hopin var m. ö o.
undrabarn líkt og l. d. Moz-
' art.
Chopin lilaut á unga aldri
vandaða kennslu í tónlist bjá
mikilhæfum menntamönnun,
í þeirri grcin. Af kennuriim
hans má einkum nefna skóla-
stjóra tónlistarskólans i Var-
sjá, .lóscp Elsner. Varð Chop-
in l'yrir djúplækum áluif-
um frá lionum og bjó að
þcim æ siðan. í lónfræði var
Chopin svo næmur, að allt
lá þar opið fyrir honum und-
ir eins. Að þcssu leyti minna
gáfur hans cinna mest á
Schubert, scm Ick scr á unga
aldri með flóknar tónfræði-
úrlausnir cftir cigin brjóst-
viti.
Að loknu námi i mennta-
skólanum í Varsjá, - þá
seytján ára gamall, —• kom
Chopin aftur fram i Varsjá
scm pianóleikari og ávann
sér cinróma lof fvrir frammi-
stöðuna. Tvcimur árum siðar
hlaut hann ahncnna viður-
kenningu fyrir pianóleik
sinn, cftir að hafa flutt tvo
hljómleika i hinni mildu tón-
listarborg, Vín. Um sama
leyti voru birt cftir Chopin
fyrstu tónverk lians fyrir
píanó. Chopin var svo bráð-
gjör i list sinni að talið er, að
hann liafi veriö fullþroska
píanóleikari tvítugur að aldri.
Yfirgaf Chopin þá ættland
sitt og fluttist til Parisar. Á
leið þangað héll hann hljóm-
Jeika bæði í Vin og Múnchen.
Var Jiað upphaf heimsfrægð-
ar lians scm listamanns.
Chopin dvaldist nokkuð í
þessu ferðalagi, og áður en
hann komst til Parisar, barst
honum sú frcgn, að rússneslct
hcrlið hcfði vaðið inn i Var-
sjá (1831) og tekið borgina
Iierskildi. Þessi tiðindi ollu
honum mikilli mæðu. Hann
hugsaði lieim til ástvina
sinna, og aliskonar efasemd-
h' og grunur læddist inn i vit-
und Iians. Er f jölskylda hans
lífs eða liðin? Eða hvcrnig
skyldi yfirleilt högum vera
Iiáttað í þessu óliamingju-
sama föðurlandi lians? Þcssu
velti hann fyiir sér án þess
að fá svar.
í París eignaðist Chopin
skjótt marga vini og aðdá-
endur meðal helztu skálda
og tónlistarmanna, er þar
dvöldust um þcssar mundir.
Má þar til nefna tónskáldin
I.iszt og Berlioz, ljóðskáldið
Heine, rithöfundinn Balzac
o. fl. Sumir þessara lista-
manna urðu virktavinir hans
mikilsverðum þckkingar-
forða og cfla listþroska
Jjeirra. Urðu sumir þeirra
mjög kuunir tónlistarmcnn.
Chopin var að þcssu lcyti
eftirlektarvcrður, af Jivi að
mörgum frægum tónsnilling-
um hefir ekki vcrið gefinn sá
hæfileiki að geta kennt öðrum
með viðunandi árangri.
hann sjálfur hafði gjört scr
grein fyrir. Lengi hafði hann
þráð að heimsækja England
i J>essu skyni. Honum var
prýðilcga vel fagnað bæði i
andstæðurnar i lunderni
þeirra voru ósamrýmanlegai-
til lengdar. Ilún hin sterka,
fjöllynda lieimskona, sem lét
sér elcki allt fyrir brjósti
CJrederich Cdhopin —
og naut haun eflirlætis i
þeirra hópi.
Chopin hclt sjaldan opin-
bera hljómleika i París. En i
hcldrimanna sainkvæmum
var hann tíður gestur og var
J>ar dáður og dýrkaður sök-
um listai' sinnar og Ijúfmami-
legs viðmóts.
í viðhafnarsölum borgar-
innar, meðal takmarkaðs
fjölda áheyrenda, naut píanó-
leikur Chopins sín ennþa
betur cn i miklum hljóm-
leikaliölltim, af j>ví að Cliopin
bcitti ckki hljóðfærinu ineð
neinum jötunefldum J>rótti,
hcldur lét Jwið syngja með
allskonar blæbrigðum, milt,
mjúkt og vcikt.
Chopin var gæddur mjög
mikium kennarahæfilcikum.
Var sótzt núkið eftir honum
sem kcnnara j píanöleik, og
lagði liann sig allan fram við
kennsluna. Tókst hoiium J>vi
að miðla ncmendum sínum
Eftir að Chopin kom til
Parisar, fékk hann aökcnn-
ingu af lungnaberklum, ■—
og reyndust þcir ólæknandi.
jArið 1838 hafði vcikin á-
gjörzt svo smám saman, að
Jhonum var óumflýjanlegt að
leila sér hvildar og heilsubót-
jar og i'ór í þvi skyni til
Majorca, sem cr eyja tilheyr-
andi Spáni. Skáldkonaú
Georgc Sand (1801—187(>),
'sem skilið liafði við mann
'sinn og var ]>riggja barna
móðir, Jjcgar hér er komið
sögu, — hafði náð ástum
jChopins, og i'ylgdi hún hon-
um j jH'ssa för og annaðist
liann. En siðar brá hún
tryggðum við hanu og olli
honuin miklum vonbrigðum
og ástarhörmum.
Vorið 1848 virlist brcgða
til l>ata, og hclt Cliopin J>á i
bljénnleikaför til Lundúua
og flutti marga hljómleika
miklu aðí'ramkomnari cn
hljómlcikasölum og utan brenna. Hann fágað prúð-
þeirra. Hann sótti margar 'menni jafnt. innra sem ytra
veizlur og fcrðaðist mikið -—, viðkvæmur i lund, veikl-
ium og lét skcika að sköpuðu aður að lieilsu og oft svo nið-
um lieilsu sina. Þetta hátterni ursokkinn í starf sitt • , í að
skapa ný listaverk, — að hánn
vissi livorki i þennan heim,
né annan. „Ef cg trúi þvi ekkí
framar, að tár séu sönn, J>á
cr það vegna þess, að eg hcfi
séð J>ig svo oft gráta.“ Á bal„
við J>essi yfirlætislausu orð
Chopins um Sand liggur ef
til vill löng óskráð þjániiígát-
saga. Það mætti bæta J>ví hér
við til frekari frásagnar á
æyilokum Chopins, að systir
hans Iijúkraði honum síðast
með mikilli umönnun. Þegar
dró að andláti hans, söng
pólsk stvdka eftir ósk Chb-
pins marga lofsöngva og lélc
undir á flýgil. Tónarnir svöl-
uðu hinum deyjandi syani
og leiddu liuga hans frá
Jjrautum og slokknandi lifi.
Samkvæml eigin ráðstöfun
var liann kistulagður eins
búinn og hann hafði verið á
hljómlcikum. Þegar Chopin,
sem ungur maður, lagði af
stað frá Póllandi til Parisar,
gáfu nokkurir vinir hans
honum að skilnaði silfurbik-
ar fylltan pólskri mold. Þessa
gjöf hafði Iiann gcymt sein
sjáaldur augna sinna. Þegar
kistan var komin i gröfina,
var innihaldi bikarsins strá'ö
yfir hana.Requiem cða niinn-
ingarmessa Mozarts, síðastn
tónverlc Iians, sem Mozaifc
entist eig'i aldur til að ljúka
við að fullu, var flutt við út-
för Cliopins. Vinur liins
framliðna, J>ýzka tónskáld-?
ið Meyerbeer, stjórnaði þar
tónflutningi. — Hjarta Cho-
pins fór elcki með honum í
gröfiria. Það var smurt og
sent eftir ósk hans heim til
Póllands, landsins, sem )>aði
hafði unnað svo heitt. Það cr
geymt i hinni heilögu Kross-
kirkju i Kraká.
Árið 1ÍI26 var Cliopin reist
minnismerki i Varsjá, og
1911 var stofnað Cbopinfélag
lians cr álilið að liafi stafað
af óliamingju lians i ásta-
málum og horfinni lifsþrá.
En þcssi áreynsla rcið hon-
um að fullu. Hann andaðist
skömmu eftir heimkomuna
til Parisar, 17. okt. 1819, á
fertugasta aldurs ári.
Árið 1836 trúlofaðist Cliop-
in pólskri stúlku í Paris, Mar-
íu Wodzynska að nafni. Er
hann kom hcim úr hljómlist-ji Paris. Er markinið þcss að
arför frá Þyzkalnndi, háfði j mynda Chopin safn.
ástmcy háns brugðið við
hann eiginorði og heitið
pólskum aðalsmanni trvggð-
um.
Þessi vonsvik höfðu ákaí'-
Icga djúpta'k áhrif á hinn
fingeðja og tilfinningarika
lónlistarmann. Hann var í
sárum — jafnvægisleysi
eftir J>etta áfall, þegar George
Sand náði tökum á honuin. í
fyrstu urðii saxnvistir þcirra
og vinfcngi til þcss, að færa
nýtt fjör j skáldskap luuis, en
Clxopin var uppi á þeint
timum, cr píanóleikur hafðí
náð fullkomiimi listfágun og
var i liávegum hafður á
æð'stu sviðum í tónlistar
hciminum.
Eftir tíiuabil gullaldarhöf-
unda, sein kenndir eru vi<ý
Vinarborg —- Haydn-, Mo-
zart-, Bectlioven-timabiliði
með hámaiks snilld bæði t
tónsmiðum fyrir piauó ög í
túlkun þessara vcrka, þótti
urn skeið bera á spilltum